Niszczenie okładziny piaskowcowej w zabytkowym budynku Traktu Królewsko-Cesarskiego w Poznaniu

• Autorzy: Szczepaniak Małgorzata , Rój Paulina

Identyfikatory

DOI

10.7306/2019.42

Warianty tytułu

EN

Deterioration process of sandstone panels in a historic building of the Royal-Imperial Route in Poznań, Poland – a case study

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Sandstones are a commonly used stone in the architecture of Poznań. They are constantly affected by deterioration processes. This is mainly linked to pollution, which is a consequence of the city development. This is manifested, among others, by the emission of harmful substances from traffic routes, as well as the combustion of solid fuels in the city centre. The research is focused on the sandstone elevation of one of the monuments of the Royal-Imperial Route in Poznań - the current building of the University of Economics and Business in Poznań dated to the beginning of the 20th century. The research was carried out both -on a macro- and microscale. Taking into account the ICOMOS glossary (International Council on Monuments and Sites), the types of damage on the façade on a macroscale were classified. The most common problem was the black crust on the surface of stone panels. Thanks to the use of optical, scanning and cathodoluminescence microscopy, it was also possible to analyse various types of contaminants on a microscale that appear in the building elevation. As a result of the research, dust particles, metals such as lead, tin, zinc, iron, and sulphur and nitrogen compounds that were part of dust particles were found. Deterioration of the façade caused by soiling derived from traffic-related particulate matter, deposition of nitrates from exhaust and other emission sources may seriously impact natural building stones.

Słowa kluczowe

PL

okładzina piaskowcowa; dziedzictwo kulturowe; niszczenie; SEM-EDS; Poznań

EN

sandstone panels; cultural heritage; deterioration; SEM-EDS; Poznań

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 67, nr 9
• Strony: 717--727
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Szczepaniak Małgorzata

• Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. B. Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

autor

Rój Paulina

• ul. Strzelecka 25, 66-542 Zwierzyn

Bibliografia

• 1. AURAS M., BEER S., BUNDSCHUH P., EICHHORN J., MACH M., SCHEUVENS D., SCHORLING M., VON SCHUMANN J., SNETHLAGE R., WEINBRUCH S. 2013 - Traffic-related immissions and their impact on historic buildings: implications from a pilot study at two German cities. Environ. Earth Sci., 69: 1135-1147.
• 2. BARANIECKI L., GROCHOLSKI A., MYDLARSKI T. 1955 - Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1 : 25 000, ark. Iwiny. Wyd. Geol., Warszawa.
• 3. CARDELL C., DELALIEUX F., ROUMPOPOULOS K., MOROPOULOU A., AUGER F., VAN GRIEKEN R. 2006 - Salt-induced decay in calcareous stone monuments and buildings in a marine environment in SW France. Constr. Build. Mater., 17: 165-179.
• 4. DE BRITO BAIRAO GUERREIRO C., ORTIZ A.G., DE LEEUW F., VIANA M., HORALEK J. 2016 - Air quality in Europe - 2016 report. European Environment Agency, Report No 28/2016.
• 5. GORBUSHINA A.A., KRUMBEIN W.E. 2000 - Rock dwelling fungal communities: diversity of life styles and colony structure. [W:] Seckbach, J. (red.), Journey to Diverse Microbial Worlds. Adaptation to Exotic Environ. Kluwer, Dordrecht: 317-334.
• 6. GÖTZE J., SIEDEL H. 2004 - Microscopic scale characterization of ancient building sandstones from Saxony (Germany). Mater. Character., 53: 209-222.
• 7. GÖTZE J., SIEDEL H. 2007 - A complex investigation of building sandstones from Saxony (Germany). Mater. Character., 58: 1082-1094.
• 8. GÖTZE J., SIEDEL H., MAgNuS M. 2007 - Provenance determination of building sandstones: a methodology applied to Cretaceous sandstones from Saxony (Germany). Zeit. Deutsch. Ges. Geowissen., 158 (4): 807-819.
• 9. https://www.numbeo.com/pollution/rankings.jsp - dostęp 05.02.2019.
• 10. HUERTAS F. J., CHOU L., WOLLAST R. 1999 - Mechanism of kaolinite dissolution at room temperature and pressure Part II: kinetic study. Geoch. Cosmochim. Acta, 63 (19-20): 3261-3275.
• 11. ICOMOS-ISCS Słownik, 2008 - Illustrated glossary on stone deterioration patterns. Monuments and Sites XV, Paris.
• 12. IVASKOVA M., KOTES P., BRODNAN M. 2015 - Air pollution as an important factor in construction materials deterioration in Slovak Republic. Proc. Eng., 108: 131-138.
• 13. KAROLCZAK W. 2005 - Ulice i zaułki dawnego Poznania - ulica Św. Marcin. Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań.
• 14. KOZŁOWSKI S. 1986 - Surowce skalne Polski. Wyd. Geol., Warszawa.
• 15. KRYZA R. 2011 - Kamień w architekturze i sztuce: od Asuanu do Żagania. [W:] Żelaźniewicz A., Wojewoda J., Ciężkowski W. (red.), Mezozoik i kenozoik Dolnego Śląska. Wyd. WIND i PTG, Wrocław.
• 16. KÜHN B., ZIMMERMANN E. 1918 - Erläuterungen zur Gologischen Karte von Preussen und benachbarten Bundesstaten, Blatt Gröditzberg.
• 17. KUZMICHEV A.A., LOBOYKO V.F. 2016 - Impact of the Polluted Air on the Appearance of Buildings and Architectural Monuments in the Area of Town Planning. Proc. Eng., 150: 2095-2101.
• 18. LABUS M. 2008 - Evaluation of weathering-resistance classes in clastic rocks on the example of Polish sandstones. Environ. Geol., 54: 283-289.
• 19. LABUS M., BOCHEN J. 2012 - Sandstone degradation: An experimental study of accelerated weathering. Environ. Earth Sci., 67 (7): 2027-2042.
• 20. MICHALSKI ST., GÖTZE J., SIEDEL H., MAGNUS M., HEIMANN R. B. 2002 - Investigations into provenance and properties of ancient building sandstones of the Zittau/Görlitz region (Upper Lusatia, Eastern Saxony, Germany). [W:] Siegesmund S., Vollbrecht A., Weiss T. (red.), Natural stone, weathering phenomena, conservation strategies and case studies. Geol. Soc., London Spec. Publ., 205: 281-295.
• 21. MICHNIEWICZ J. 1996 - Niszczenie górnokredowych piaskowców ciosowych w zabytkach Wrocławia pod wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych. Prz. Geol., 44 (3): 271-274.
• 22. MILEWICZ J. 1961 - Uwagi o piaskowcach budowlanych rejonu Bolesławca-Lwówka Śląskiego. Prz. Geol., 9 (4): 186-190.
• 23. MILEWICZ J. 1973 - Przekrój geologiczny przez depresję północnosudecką. Kwart. Geol., 17 (1): 45-56.
• 24. MILEWICZ J. 1979 - Piaskowce dolnotriasowe i górnokredowe depresji północnosudeckiej. [W:] Dziedzic K., Kozłowski S., Majerowicz A., Sawicki L. (red.), Surowce mineralne Dolnego Śląska. Wyd. Zakładu Nar. im. Ossolińskich, Wrocław.
• 25. NORD A.G., SVÄRDH A., TRONNER K. 1994 - Air pollution levels reflected in deposits on building stone. Atmos. Environ., 28 (16): 2615-2622.
• 26. PALAT Z., PAZDER J. 2011 - Poznań dzielnica zamkowa. Wyd. Miejskie Posnania, Poznań.
• 27. PAZDER J. 2008 - Atlas architektury Poznania. Wyd. Miejskie, Poznań.
• 28. PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R. 1972 - Sand and sandstone. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York.
• 29. REMBIŚ M. 2010 - Wpływ impregnacji związkami krzemoorganiczny- mi piaskowców stosowanych w pionowych okładzinach kamiennych na ich odporność wobec siły wyrywającej bolec kotwy. Biul. Państw. Inst. Geol., 439 (2): 441-446.
• 30. RUSSA M.F., FERMO P., COMITE V., BELFIORE C.M., BARCA D., CERIONI A., DE SANTIS M., BARBAGALLO L.F., ROCCA M., RUFFOLO S.A. 2017 - The Oceanus statue of the Fontana di Trevi (Rome): The analysis of black crust as a tool to investigate the urban air pollution and its impact on the stone degradation. Sci. Total Environ., 593-594: 297-309.
• 31. SOUSA L.M.O., SUAREZ DEL RIO L.M., CALLEJA L., RUIZ DE ARGANDONA V.G., RODRIGUEZ REY A. 2005 - Influence of microfractures and porosity on the physico-mechanical properties and weathering of ornamental granites. Eng. Geol., 77:153-168.
• 32. SZCZEPANIAK M. 2014 - Sandstone in the sacral buildings of Greater Poland - provenance of the raw material. [W:] Michalska D., Szczepaniak M. (red.), Geoscience in Archaeometry. Methods and case study. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 35-58.
• 33. SZCZEPANIAK M. 2015 - Procesy diagenetyczne w wybranych piaskowcach Dolnego Śląska i ich znaczenie dla romańskiej architektury Wielkopolski. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• 34. SZCZEPANIAK M., NAWROCKA D., MROZEK-WYSOCKAM. 2008 - Applied geology in analytical characterization of stone materials from historical building. Appl. Physics A: Mater. Sci. Proc., 90 (1): 89-95.
• 35. WATT J., TIDBLAD J., KUCERA V., HAMILTON R. 2009 - The effect of air pollution on cultural heritage. Springer Science Business Media, New York.

Uwagi

XXIV Konferencja Naukowa PIG-PIB i Targów Kielce Kamień w złożu, krajobrazie i architekturze – Kielce, 5.04.2019

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).