Morphometric variation of reindeer remains (Rangifer tarandus Linnaeus, 1758) from Late Pleistocene cave localities in Poland

• Autorzy: Stefaniak K. , Piskorska T. , Witkowska A. , Wojtal P.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper deals with the morphometric analysis of remains of the reindeer Rangifer tarandus Linnaeus, 1758 from 20 Late Pleistocene cave localities in Poland. In most of the localities, the species was the most abundant component of the large mammal fauna; the remains came from individuals, killed by predators, including man. The measurements of the remains were compared with those of reindeer from localities in Germany, Moldova, Ukraine and Russia. The measurements of the reindeer from Poland were intermediate between the smaller and more slender reindeer from north-western Europe and the larger reindeer from southern and eastern Europe; the antlers from the localities studied mainly represented the tundra form of Rangifer tarandus. The forest form of the species was represented by a few antlers. With respect to the ages of individuals, the reindeer from the Polish sites belonged to the age classes of under 2 years, 5–6 years and 6–7 years.

Słowa kluczowe

EN

Rangifer tarandus; morphometry; Late Pleistocene; Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geologiczne
• Czasopismo: Annales Societatis Geologorum Poloniae
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 82, No. 2
• Strony: 177–--191
• Opis fizyczny: Bibliogr. 73 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Stefaniak K.

• Department of Palaeozoology, Zoological Institute, University of Wrocław, Sienkiewicza 21, Wrocław 50-335, Poland

autor

Piskorska T.

• Department of Palaeozoology, Zoological Institute, University of Wrocław, Sienkiewicza 21, Wrocław 50-335, Poland

autor

Witkowska A.

• Students Palaeobiological Society, Department of Palaeozoology, Zoological Institute, University of Wrocław, Sienkiewicza 21, Wrocław 50-335, Poland

autor

Wojtal P.

• Institute of Systematics and Evolution of Animals, Polish Academy of Sciences, Sławkowska 17, 31-016 Kraków, Poland

Bibliografia

• 1. Banfield, A. W. F., 1961. A revision of the reindeer and caribou genus Rangifer. National Museum of Canada Bulletin, 177: 1-137
• 2. Behre, K.-E. & Plicht, J. van der., 1992. Towards an absolute chronology for the last glacial period Europe: radiocarbon dates Oerel, northern Germany. Vegetation History and Archaeobotany, 1: 111-117.
• 3. Bergerud, A. T., 1980. A review of the population dynamics of caribou and wild reindeer in North America. In: Reimers, E., Gaare, E. & Skjenneberg, S. (eds), Proc. 2nd Int. Reindeer/ Caribou Symposium Roros, Norway 1979. Direktortet for wild og fergvannsvisk Trondheim, Norway, pp. 556-581.
• 4. Bieroński, J., Socha, P. & Stefaniak, K., 2007. Paleogeografía i paleoekologia jaskiń sudeckich. In: Stefniak, K., Szelerewicz, M. & Urban, J. (eds), Materiały 41 Sympozjum Speleologicznego, Kletno 18-21.10.2007. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. Kraków, p. 39. [In Polish].
• 5. Bouchud, J., 1959. Les Paléolithiques ontils domestique, le renne. L'Anthropologie, 63: 93-100.
• 6. Bouchud, J., 1967. Étude d’un crâne renne fossile (Rangifer tarandus Desmarest), découvert dans le Sud de la France. Problèmes actuals de paléontologie (Evolution des vèrtèbres) Colleque International C.N.R.S. Paris, 163: 557-568.
• 7. Bratlund, B., 1999. A revision of the rarer species from the Ahrensburgian assemblage of Stellmoor. In: Benecke, N. (ed.), The Holocene History of the European Vertebrate Fauna. Rahden/Westfalen, Berlin, pp. 39-42.
• 8. Burdukiewicz, J. M., 1986. The Late Pleistocene Shouldered Point Assemblages in Western Europe. E. J. Brill Publishing House, Leiden, 253 pp.
• 9. Carotenuto, F., 2009. The Plio-Holocene large mammals of the western Eurasia: macroecological and evolutionary analyses of the faunas. Dottorato in Scienze della Terra, Geologia di Sedimentario XXII Ciclo. Unpublished PhD. Thesis. Universita degli studi di Napoli Federico II, Napoli, 174 ms pp.
• 10. Chmielewski, W., 1958. Stanowisko paleolityczne w Dziadowej Skale koło Skarżyc w pow. zawierciańskim. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, 3: 5-48. [In Polish].
• 11. Chmielewski, W., 1975. Paleolit środkowy i górny. In: Chmielewski, W. & Hensel, W. (eds), Prahistoria ziem polskich, t. 1, Paleolit i mezolit. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, pp. 9-158. [In Polish].
• 12. Chmielewski, W., Kowalski, K., Madeyska-Niklewska, T. & Sych, L., 1967. Study of the deposits of Koziarnia Cave at Sąspów in the Olkusz District. Folia Quaternaria, 26: 1-69. [In Polish, English summary].
• 13. Croitor, R. V., 2010. The history of reindeer in the palaeolithic Moldova. Stratum Plus, 1: 137-168.
• 14. Cyrek, K., 2009. Archaeological studies in caves of the Częstochowa Upland. In: Stefaniak, K., Tyc, A. & Socha, P. (eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes: Palaeoenvironments and Protection. Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Sosnowiec - Wrocław, pp. 145160.
• 15. Cyrek, K., Nadachowski, A., Madeyska, T., Bocheński, Z., Tomek, T., Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Garapich, A., Rzebik-Kowalska, B., Stworzewicz, E., Wolsan, M., Godawa, J. & Kościów, R, 2000. Excavation in the Deszczowa Cave (Kroczyckie Rocks, Częstochowa Upland). Folia Quaternaria, 71: 5-84.
• 16. Czyżewska, T., 1989. Parzystokopytne-Artiodactyla. In: Kowalski, K. (ed.), Historia i ewolucja lądowej fauny Polski. Folia Quaternaria, 59-60: 209-217. [In Polish].
• 17. Czyżewska, T. & Usnarska, K., 1980. Remains of the reindeer Rangifer tarandus (L.) from Raj Cave near Kielce (Poland). Folia Quaternaria, 51: 17-30.
• 18. Dauphiné, T. C. Jr., 1976. Biology of the Kaminuriak population of barren - ground caribou. Part: 4: growth, repreoduction and energy reserves. Canadian Wildlife Service Report Series, 38: 1-71.
• 19. David, A., Nadachowski, A., Pascaru, V., Wojtal, P. & Borziac, I., 2003. Late Pleistocene mammal fauna from the late Palaeolithic butchering site Cosauli 1, Moldova. Acta Zoologica Cracoviensia, 46: 85-96.
• 20. David, A. I. & Pascaru, V., 2000. Mammal fauna of multilayered late Palaeoiithic site Cosauli 1 (Repubtic of Moldova). In: Chteniya pamyati. A. A. Braunera, Odessa, pp. 94-98.
• 21. Driesch, A., von den, 1976. A Guide to the Measurement of Animal Bones from Archaeological Sites. Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University, 136 pp.
• 22. Flerov, K. K., 1952. Fauna SSSR. Mlekopitajuszczije. T. 1. Vyp. 2. Academia Nauk SSSR, Moskva, pp. 222-247. [In Russian].
• 23. Geist, V., 1998. Deer of the World: Their Evolution, Behavior and Ecology. Stackpole Books, Mechanicsburg, PA. 421 pp.
• 24. Gierliński, G., Jakubowski, G., Piasecki, K., Urbanowski, M. & Żarski, M., 1998. A new Pleistocene pleontological and archeological site of the Komarowa Cave in Southern Poland - preliminary report. Przegląd Geologiczny, 46: 1019-1022. [In Polish, English summary].
• 25. Jacobi, A., 1934. Das Rentier. Akademie Verlag Leipzig, Leipzig, 264 pp.
• 26. Kahlke, H. D., 1969. Die Cerviden-Reste aus den Kiesen von SuBenborn bei Weimar. Palaontologische Abhandlungen, Palaozoologie, 3: 547-610.
• 27. Kahlke, H. D., 1999. The History of the Origin, Evolution and Dispersal of the Late Pleistocene Mammuthus - Coleodonta Faunal Complex in Eurasia (Large Mammals). Rapid Fenske Companies, Rapid City, SD, 218 pp.
• 28. Kleinschmidt, A., 1953. Die Untersuchung der palaolithischen Freilandstation von Salzgitter-Lebenstedt. Eiszeitalter und Gegenwart, 7: 166-188.
• 29. Kojola, I., 1991. Influence on age on the reproductive effort of male reindeer. Journal of Mammalogy, 72: 208-210.
• 30. Kowalski, K., 1951. Les Caverne de la Pologne. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa, 466 pp. [In Polish, French summary].
• 31. Kowalski, K., 1958. Pleistocene Microtinae (Rodentia, Mammalia from Dziadow Skala Cave. Acta Zoologica Cracoviensia, 32: 807-823. [In Polish, English summary].
• 32. Kowalski, K. 1959. Katalog ssaków plejstocenu Polski. PWN. Warszawa-Wrocław, 247 pp. [In Polish].
• 33. Kowalski, K., 1961. Pleistocene rodents from Nietoperzowa Cave in Poiand. Folia Quaternaria, 5: 1-22. [In Polish, Engiish summary].
• 34. Kozłowski, S. K , Sachse-Kozłowska, E., Marshack, A., Ma- deyska, T., Kierdorf, H., Lasota-Moskalewska, A., Jakubowski, G., Winiarska-Kabacińska, M., Kapica, Z. & Wierciński A., 1993. Maszycka Cave a Magdalenian Site in Southern Potand. Jahrbuch des Romisch Germanischen Zentralmuseums Mainz, 40: 115-252.
• 35. Krajcarz, M. T. & Madeyska, T., 2010. Application of the weathering parameters of bones to stratigraphical interpretation of the sediments from two caves (Deszczowa Cave and Nietoperzowa Cave, Kraków-Częstochowa Upland, Poland). Studia Quaternaria, 27: 43-54.
• 36. Leader-Williams, N., 1988. Reindeer in South Georgia. Cambridge University Press, Cambridge, 336 pp.
• 37. Lipecki, G., Miękina, B. & Wojtal, P., 2001. Fauna kopalna Jaskini Łokietka. In: Partyka, J. (ed.), Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Ojcowski Park Narodowy, Ojców, pp. 277-280. [In Polish].
• 38. Lorenc, M., 2008. Reconstruction of Vistulian palaeotemperatures on the basis of fossil bird assemblages. Geologos, 14: 91-106.
• 39. Madeyska-Niklewska, T., 1969. Upper Pleistot ene deposits in cave of the Cracow Upiand. Acta Geologica Polonica, 19: 341-392. [In Polish, English summary].
• 40. Madeyska, T. & Cyrek, K., 2002. Cave fillings - a chronicle of the past. An outiine of the younger pleistocene cave sediments study in Poland. Acta Geologica Polonica, 52: 75-95.
• 41. Markova, A. K., Smirnov, N., Kozharinov, A. V., Kazantseva, N., Simakowa, A. N. & Kitaev, L. M., 1995. Late Pleistocene distribution and diversity of mammals in northern Eurasia. Paleontologia i Evolucia, 28-29: 5-143.
• 42. Mirosław-Grabowska, J., 1995. Jaskinia w Górze Birów. In: Bąk. K., Broda, M. & Morcinek, G. (eds), Człowiek i środowisko naturalne Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. 5o Sympozjum Jurajskie. Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, Dąbrowa Górnicza, pp. 37-39. [In Polish].
• 43. Mirosław-Grabowska, J. & Cyrek, K., 2009. Archaeology and stratigiaphy of Jasna Strzegowska Cave. In: Stefaniak, K., Tyc, A. & Socha, P. (eds), Karst of the Częstochowa Upland and the Eastern Sudetes: Palaeoenvironments and Protect tion. Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Sosnowiec - Wrocław, pp. 273-282.
• 44. Morrison, D. & Whitridge, P., 1997. Estimating the age and sex of caribou from mandibular measurements. Journal of Archaeological Science, 24: 1093-1106.
• 45. Muzolf, B., 1999. Problematyka badań archeologicznych Wyżyny Częstochowskiej w obszarze Jurajskich Parków Krajobrazowych województwa katowickiego, osiągnięcia i perspektywy. In: Człowiek i środowisko naturalne Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. 9o Sympozjum Jurajskie. Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, Dąbrowa Górnicza, pp. 11-17. [In Polish].
• 46. Muzolf, B., Stefaniak, K., Tomek, T., Wertz, K., Socha, P., Cyrek, K., Mirosław-Grabowska, J., Madeyska, T. & Nadachowski, A., 2009. Multiculturate sites at Birów Hill in Podzamcze. In: K. Stefaniak, A. Tyc & Socha, P. (eds), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: Palaeoenviron- ments and Protection. Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Sosnowiec - Wrocław, pp. 283- 294.
• 47. Nadachowski, A., Żarski, M., Urbanowski, M., Wojtal, P., Miękina, B., Lipecki, G., Ochman, K., Krawczyk, M., Jakubowski, G. & Tomek, T., 2009. Late Pleistocene Environment of the Częstochowa Upland (Poland) Reconstructed on the Basis of Faunistic Evidence from Archaeological Cave Sites. Institute of Systematic and Evolution of Animal Polish Academy of Science, Kraków, 112 pp.
• 48. Ochman, K., 2003. Late Pleistocene and Hoiocene bats (Chiroptera) from the Komarowa cave (Cracow-Częstochowa Upland, Po land) - preleminary results. Acta Zoologica Cracoviensia, 46: 73-84.
• 49. Rankama, T. & Ukkonen, P., 2001. On the early history of the wild reindeer (Rangifer tarandus L.) in Finland. Boreas, 30: 131147.
• 50. Romer, F., 1883. Die Knochenhohlen von Ojców in Polen. Palaeontographica, 29: 1-34.
• 51. R0ed, K. H., 2005. Refugial origin and postglacial colonization of holarctic reindeer and caribou. Rangifer, 25: 19-30.
• 52. Rzebik-Kowalska, B., 2006. Erinaceomorpha and Soricomorpha (Mammalia) from the Late Pleistocene and Holocene of Krucza Skała Rock Shelter and Komarowa Cave. Acta Zoologica Cracoviensia, 49A: 83-118.
• 53. Sawicki, L., 1949. Rozwój badań w zakresie prehistorii czwartorzędu w Polsce. Sprawozdania Państwowego Muzeum Archeologicznego, 2, 1-4: 13-30. [In Polish, English summary].
• 54. Sawicki, L., 1953. Stan badań nad wiekiem człowieka kopalnego w Polsce. Acta Geologica Polonica, 3: 171-186. [In Polish, English summary].
• 55. Sokolov, A., 1995. Ecophysiology of Late Pleistocene reindeer in the light of modern data. In: Proceedings of the First International Mammoth Conference. Russian Academy of Sciences, Sankt-Petersburg, pp. 639-640.
• 56. Stefaniak, K., Nadachowski, A., Tomek, T. & Socha, P., 2009. Palaeontological studies in the Częstochowa upiand In: Stefaniak, K., Tyc, A. & Socha, P. (eds), Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes: Palaeoenviron- ments and Protection. Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, Sosnowiec - Wrocław, pp. 85- 191.
• 57. Szelerewicz, M. & Górny, A., 1986. Jaskinie Wyżyny Krakowsko- Wieluńskiej. Wydawnictwo PTTK Kraj, Warszawa-Kraków, 200 pp. [In Polish].
• 58. Tomek, T. & Bocheński, Z. 2005. Weichselian and Holocene bird remains from Komarowa Cave, Central Poland. Acta Zoologica Cracoviensia, 48A: 43-65.
• 59. Turner, E., 1990. Middle and Late Pleistocene Macrofaunas of the Neuwied Bai in Regin (Rhineland-Paiatinate) of west Germany. Jahrbuch des Romisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz, 37: 135-403.
• 60. Urbanowski, M., Socha, P., Dąbrowski, P., Nowaczewska, W., Sadakierska-Chudy, A., Dobosz, T., Stefaniak, K. & Nada- chowski, A., 2010. The first Neanderthal tooth found North of the Carpathian Mountains. Naturwissenschaften, 97: 411-415.
• 61. Valde-Nowak, P., Madeyska, T. & Nadachowski, A., 1995. Obła- zowa Cave. Settlement, sediments and fossil fauna. Pieniny, Przyroda i Człowiek, 4: 5-23. [In Polish, English summary].
• 62. Valde-Nowak, P., Nadachowski, A. & Madeyska, T., 2003. Obła- zowa Cave: Human Activity, Stratigraphy and Palaeoenvi- ronment. Institute of Archeology and Ethnology Polish Academy of Sciences, Kraków, 173 pp.
• 63. Valde-Nowak, P., Nadachowski, A. & Wolsan, M., 1987. Upper Palaeolithic boomerang made of a mammoth tusk in south Poland. Nature, 329: 436-438.
• 64. Weinstock, J., 1999. The Upper Pleistocene mammaiian fauna from Große Grotte near Blaubeuren (southwest Germany). Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde Serie B (Geologie und Paläontologie), 277: 1-49.
• 65. Weinstock, J., 2000. Osteometry as a source of refined demographic information: sex-ratios of reindeer, hunting strategies, and herd control in the late glacial site of Stellmoor, northern Germany. Journal of Archaeological Science, 27: 1187-1195.
• 66. Wiszniowska, T. 1999. Jaskinia Zegar. In: Człowiek i środowisko naturalne Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. 8 Sympozjum Jurajskie. Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, Dąbrowa Górnicza, pp. 33-44. [In Polish].
• 67. Wiszniowska, T., Socha, P. & Stefaniak, K., 2001. Czwartorzędowa fauna kręgowców jaskiń Doliny Wodącej. In: Partyka, J. (ed.), Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Ojców, pp. 321-326. [In Polish].
• 68. Wiszniowska, T., Socha, P. & Stefaniak, K., 2002. Czwartorzędowa fauna z osadów Jaskini Biśnik. In: Cyrek, K. (ed.), Jaskinia Biśnik. Rekonstrukcja zasiedlenia jaskini na tle zmian środowiska przyrodniczego. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, pp. 192-220. [In Polish].
• 69. Wiszniowska, T., Socha, P. & Stefaniak, K., 2004. Czwartorzędowe szczątki kręgowców z osadów jaskiń Wyżyny Częstochowskiej jako wskaźniki zmian środowiska. In: Muszer, J. (ed.), Zapis paleontologiczny jako wskaźnik paleośrodowisk. XIXKonferencja Naukowa Paleobiologów i Biostratygrafów PTG. Wrocław 16-18 września 2004. Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, pp. 61-63. [In Polish]
• 70. Wiśniewski, A., Stefaniak, K., Wojtal, P., Zych, J., Nadachowski, A., Musil, R., Badura, J. & Przybylski, B., 2009. Archaeofauna or palaeontological record? Remarks on Pleistocene fauna from Silesia. Sprawozdania Archeologiczne, 61: 1-62.
• 71. Wojtal, P., 2007. Zooarchaeological Studies of the Late Pleistocene Sites in Potand. Institute of Systematics and Evolution of animals Polish Academy of Science, Kraków, 189 pp.
• 72. Zotz, L. F., 1937. Die schlesischen Höhlen und ihre eiszeitlichen Bewohner. Wilhelm Gottlieb Korn Verlag, Breslau, 38 pp.
• 73. Zotz, L. F., 1939. Die Altsteinzeit in Niederschlesien. Kabitsch Verlag, Leipzig, 146 pp.

Uwagi

EN

Appendix, s. 1--8