Analiza ryzyka w projektowaniu przedsięwzięcia budowlanego

• Autorzy: Minasowicz A.

Warianty tytułu

EN

Risk analysis in planning of a construction project

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono koncepcję metody zintegrowanego zarządzania wartością i ryzykiem przedsięwzięć inwestycyjnych w ujęciu ilościowym przy zastosowaniu teorii zbiorów rozmytych. Ocena wartości przedsięwzięcia budowlanego jest rozumiana jako korzyści, które odnosi inwestor przedsięwzięcia w okresie całego cyklu życia projektu inwestycyjnego oraz na ocenie wielkości ryzyka, jakimi obarczone są te korzyści, gdzie ryzyko jest rozumiane jako odchylenie tych korzyści od wielkości oczekiwanych. Główną ideą omawianej metody zarządzania wartością i ryzykiem w podejmowaniu przedsięwzięcia inwestycyjnego jest określenie takich rozwiązań technologiczno-organizacyjnych i projektowych, które pozwalają uzyskać inwestorowi maksymalną wartość (korzyść) przedsięwzięcia przy minimalnej wielkości ryzyka. Metody zarządzania wartością i ryzykiem (Value end Risk Managament - V-RM) są nadrzędne w stosunku do inżynierii wartości (Value Engineering - VE) koncentrującej się na optymalizacji rozwiązań konstrukcyjnych bez uwzględnienia ryzyka. W pracy, po analizie dotychczasowych osiągnięć w zakresie zarządzania wartością i ryzykiem przy podejmowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych, zaproponowano autorskie podejście w ujęciu ilościowym do metody zarządzanie wartością i ryzykiem. Podejście ilościowe w zaproponowanej metodzie opiera się na modelu oceny przedsięwzięcia inwestycyjnego za pomocą metody bieżącej netto (Net Present Yalue - NPV) oraz współczynnika zmienności wartości netto C(NPV], przy założeniu równych wartości nakładów na porównywane przedsięwzięcia lub podobnych wartościach współczynnika wartości bieżącej netto (Net Present Value Rano - NPVR}. Do omawianej metody zaproponowano również procedurę wyboru przedsięwzięcia inwestycyjnego w zależności od preferencji do podejmowania ryzyka przez inwestora. W procedurze tej zastosowano teorię zbiorów rozmytych, która według autora jest w niewielkim stopniu wykorzystywana do analiz ryzyka w budownictwie w naszym kraju. Przedstawiono również procedury odnoszące się do zaproponowanej metody zarządzania wartością i ryzykiem, a mianowicie do oceny efektywności inwestycyjnych przedsięwzięć budowlanych w postaci liczby rozmytej, oceny strumieni pieniężnych i wynikowych wartości NPV. do określenia rozmycia tych parametrów, oraz procedury umożliwiającej podejmowanie decyzji w zakresie odpowiedniej struktury inwestycji, bazującej na zastosowaniu liczb rozmytych w rozmytej analizie regresji. Autor ma świadomość możliwości zastosowań innych metod ilościowych do omawianej metody zarządzania wartością ryzykiem, ale zastosowanie teorii zbiorów rozmytych do analizy efektywności wydaje się najbardziej naturalne, gdyż w budownictwie eksperci często używają określeń jakościowych. Zaproponowane w pracy autorskie podejście do wymienionych procedur oraz zastosowanie teorii zbiorów rozmytych oraz zmiennych lingwistycznych umożliwia przejście w oszacowaniu zjawisk ze sposobów jakościowych na ilościowe, co pozwala na bardziej precyzyjny wybór wariantu planowanego budowlanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Badania i analizy przedstawione w pracy oraz zaproponowana metoda V-RM w ujęciu ilościowym, może przyczynić się do zwrócenia uwagi na lepsze wykorzystanie środków finansowych przeznaczonych na realizację przedsięwzięć i uzyskanie z nich większych korzyści, a także zapewnić odpowiedni standard realizacji obiektów budowlanych. Jest to szczególnie istotne w zmieniających się uwarunkowaniach techniczno-finansowyeh, które będą miały wpływ na środowisko funkcjonowania przemysłu budowlanego, gdzie w przyszłości będzie się liczyć zrównoważone wykorzystanie zasobów, jakość produktu budowlanego oraz efektywność wykorzystania środków finansowych.

EN

The thesis presents the concepts of the value and risk management method in investment projects according to the quantitative approach using the fuzzy set theory. The paper is based on assessment of value of a construction project, which is understood as benefits gained hy the project investor throughout the entire investment project life cycle and on assessment of risk associated with these benefits, with risk understood as a deviation ol these benefits from the expected values. The main concept of the discussed value and risk management method in an investment project is to specify the technological, organizational and project solutions, which would allow the investor to obtain the maximum value (benefit) from the project while maintaining the minimum risk level. The Value and Risk Management (V-RM) methods are superior to Value Engineering (VII), focused on optimization of construction solutions without taking risk into account. The author, upon analysis of achievements in the field of risk and value management in investment projects, proposes a unique quantitative approach to the value and risk manage ment method. The quantitative approach in the proposed method is based on the investment project asscx sment method using the net present value (NPV) and the net present value changeability ratio, assuming equal values of expenditure for the compared project or similar values ol the net present value ratio (NPVR). For the examined method, a procedure of selection of the investment project was proposed depending on the preferences of the investor with regard to risk The procedure employs the fuzzy set theory, which, according to the author, is used rarely in our country in construction issues. Subsequent procedures referring to the proposed value and risk management method \\cic also presented, pertaining to assessment of effectiveness of construction investment projects in the form of a fuzzy number, assessment of cash flow stream expenditures and the resulting NPV values for specification of fuzzincss of these parameters, as well as a procedure allowing to make decisions with regard to the appropriate investment structure, basing on application of fuzzy numbers in fuzzy regression analysis. The author is aware of the possibility of application of other quantitative methods to (he discussed risk and value management method, but application of the fuzzy set theorv to analy sis of effectiveness seem to be the most natural choice, since construction experts often refer to qualitative terms. The approach to the above-mentioned procedures and application of the full set theory and linguistic variables in the thesis allows us to shift from qualitative to quantitative assessment of phenomena, which results in a more precise selection of a variant for the planned investment project. Application of the fuzzy set theory to the proposed value and risk management method using a quantitative approach is due to the nature of these sets, used for a formal and qualita tive presentation of terms, which are not precise and unambiguous. Research and analysis performed within the framework of the study and me proposed V-RM method from the quantitative perspective may be conducive to better use of financial means for implementation of projects and obtaining greater benefits, as well as to assure the appropriate standard of performance of construction facilities. This is particularly important under the changing technical and financial conditions, which will influence the construction industry, as in the future it will attach great importance to sustainable use of resources, quality of construction products and effective use of financial means.

Słowa kluczowe

PL

zarządzanie ryzykiem; zarządzanie wartością; teoria zbiorów rozmytych

EN

value; risk; management; fuzzy set theory

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Budownictwo
• Rocznik: 2008
• Tom: z. 150
• Strony: 3--161
• Opis fizyczny: Bibliogr. 124 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Minasowicz A.

• Katedra Inżynierii Produkcji i Zarządzania w Budownictwie, Wydział Inżynierii Lądowej, Politechnika Warszawska

Bibliografia

• [1] AACE International Recommended Practices & Standards, 2002.
• [2] Association for Advancement of Cost Engineering International: Cost Estimate Classification System - As Applied in Engineering, Procurement, and Construction for the Process Industries. AACE International Recommended Practice No. 18R-97, 1998.
• [3] Association for Advancement of Cost Engineering International: Cost Estimate Classification System - As Applied in Engineering, Procurement, and Construction for the Process Industries, AACE International Recommended Practice No. 18R-97, 1998.
• [4] Ayyub B.M.: The Nature of Uncertainty in Structural Engineering. Uncertainty Modeling and Analysis. Theory and Applications. North-Holland, Amsterdam, 1994.
• [5] Ayyub B.M., McCuen R.: Numerical Methods for Engineers. Prentice Hall, New York, 1996.
• [6] Ayyub B.M., Chao R.J.: Uncertainty Modeling in Civil Engineering with Structural and Reliability Applications. Uncertainty Modeling and Analysis in Civil Engineering. CRC Press LCC, 1998.
• [7] Ayyub B.M., McCuen R.: Probability, Statistics, & Reliability for Engineers. CRC Press LCC, 1997.
• [8] Ayyub B.M.: The Nature of Uncertainty in Structural Engineering. Uncertainty Modeling and Analysis. Theory and Applications. North-Holland, Amsterdam, 1994.
• [9] Badyda A., Zima K.: Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - elementy wiedzy teoretycznej i praktycznej. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [10] Bernstein P.L.: Risk as a History of Ideas. Financial Analysis Journal, nr 1, 1995.
• [11] Bernstein P.L.: Przeciw bogom. Niezwykłe dzieje ryzyka. WIG - Press, 1997.
• [12] Biernacki J.: Metody sieciowe w budownictwie. Arkady, Warszawa, 1989.
• [13] Bizon-Górecka J.: Monitoring czynników ryzyka w przedsiębiorstwie. Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz, 1998.
• [14] Bizon-Górecka J.: Formułowanie strategii zarządzania ryzykiem w organizacji gospodarczej. Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - formułowanie i implementacja strategii reakcji na ryzyko. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [15] Boothroyd C., Emmet J.: Risk Management. Gardiner Theobald, Bovis, 2002.
• [16] Capeland T., Koller T., Murrin J.: Valuation, Measuring and Managing the Value of Companies. John Wiley & Sons Inc., 1996.
• [17] CIOB: Code of Practise for Project Management for Construction and Development. Blackwell Publishing, 2002.
• [18] Chao R.J., Ayyub B.M.: Fuzzy-Based Analysis of Structures. The Third International Symposium of Uncertainty Modeling and Analysis (ISUMA’95) and Annual Conference of North American Fuzzy Information Processing Society (NAFIPS’95). College Park, Maryland, 1995.
• [19] Chapman C., Ward S.: Project risk management. Processes Techniques and Insights. Wiley, 1998.
• [20] Chen Dong, Francis T. Hartman: A Neutral Network Approach to Risk Assessment and Contingency Allocation. AACE International Transaction, 2000.
• [21] CIOB: Zarządzanie Ryzykiem w Projektach Inwestycyjnych. Wydawnictwo CIOB, 2005.
• [22] Collier G., Ledbetter W.: Engineering Economic and Cost Analysis. Harper & Row Publishers, New York, 1988.
• [23] Cooper D.F., Chapman C.B.: Risk Analysis for large Projects-Models, Methods and Cases. John Wiley & Son, Chichester, 1987.
• [24] Starzyk E., Kolton A.: Ocena jakości obiektów budowlanych w kategoriach zbiorów rozmytych. Konferencja naukowa „Działalność budowlana w warunkach gospodarki rynkowej”, Janowice, 1993.
• [25] Curran M.W.: Rang Estimating. Measuring Uncertainty and Reasoning with Risk. AACE International Cost Engineering no. 31, 1989.
• [26] Crystal Ball 2000. User Manual. Decisionering Inc., Denver, 2001.
• [27] Czachorowska A., Grzeganek-Więcek B.: Controlling jako narzędzie obniżenia ryzyka inwestycyjnego. Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - elementy wiedzy teoretycznej i praktycznej. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [28] Dallas M.F.: Value and Risk Management. Blackwell Publishing, 2006.
• [29] Dałkowski B.T., Kuchta D.: Zarządzanie ryzykiem w projekcie. Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - formułowanie i implementacja strategii reakcji na ryzyko. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [30] Dillon R.L., John R., Detlof von Winterfeldt: Assessment of Cost Uncertainties for Large Technology Projects. A Methodology and an Application, 2002.
• [31] DOD: Earned Value Management Implementation Guide. United States of America Department of Defense, Washington, 1997.
• [32] Electric Power Research Institute: Technology Assessment Guide. 1993.
• [33] Embrey D.E., Humphrey P., Rosa E.A., Kirwan B., Rea K.: An Approach to Assessing Human Error Probabilities Using Structural Expert Judgment. Department of Nuclear Energy, Brookhaven National Laboratory, Long Island, New York, 1984.
• [34] Fitz-Enz J.: The ROI of human Capital. Measuring the Economic Value of Employee Performance. Amacom, New York, 2000.
• [35] Flanagan R., Norman, G.: Risk Analysis for Construction. Blackwell Science, 1993.
• [36] Flanagan R., Stevens S.: Risk Analysis. Quantity Surveying Techniques. New Directions. BSP Professional Books, Oxford, 1990.
• [37] Flanes S.W., Levin G.: People Skills for Project Managers. Management Concepts, Vienna, 2001.
• [38] Fleming Q.W., Koppelman J.M.: Earned Value Project Management. Project Management Institute. 1999.
• [39] Forrest C.D., Lorenzoni A.: Applied Cost Engineering. Marcel Dekker Inc., New York, 1978.
• [40] Frey Ch.: Quantitative Analysis of Variability and Uncertainty in Energy and Environmental Sytems. Uncertainty Modeling and Analysis in Civil Engineering. CRC Press LCC, 1998.
• [41] Glen A.: Corporate Financial Management. Prentice Hall, 2005.
• [42] Hargitay S.E., Shi-Ming Yu: Property Investment Decisions. A quantitative approach. E & FN, London, 1993.
• [43] Hertz D.B., Thomas H.: Risk Analysis and Its Applications. John Wiley & Son, Chichester, 1984.
• [44] Humphreys K.: Jelen’s cost and optimisation engineering. McGraw-Hill Inc., 1991.
• [45] Institution of Civil Engineers, Faculty and Institute of Actuaries: Risk Analysis and Management for Projects. Thomas Thelford, 1998.
• [46] Jajuga T., Jajuga K.: Inwestycje. Instrumenty finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa. PWN, Warszawa, 2000.
• [47] Jakubowski R.: Teoria ryzyka. Stosunek do ryzyka, a zachowanie ludzkie. Prace naukowe akademii ekonomicznej we Wrocławiu nr 777, Wrocław, 1997.
• [48] Jamal F. Al-Bahar, Crandle K.C.: Systematic Risk Management Approach for Construction Project. Journal of Construction Engineering and Management, ASCE, 1990.
• [49] Jaworski K.M.: Metodologia projektowania realizacji budowy, PWN, Warszawa, 1993.
• [50] Jaworski K.M., Minasowicz A.: Decision taking problems in defining the quality of the chosen elements of investment process. V International Conference EUROPIA’95. Lyon, France, 1995.
• [51] Jaworski K.M.: Projektowanie realizacji budowy według kryterium niezawodności. Teoria i metoda. Prace naukowe Politechniki Warszawskiej, 1980.
• [52] Jeleń B.C., Black J.H.: Cost and Optimization Engineering. McGraw-Hill Book Company, New York, 1983.
• [53] Johnson N.L, Kotz S., Balkarishnan N.: Continuous Univariate Distributions. John Wiley & Sons, New York, 1995.
• [54] Kacprzyk J.: Zbiory rozmyte w analizie systemowej. PWN, Warszawa, 1986.
• [55] Kapliński O.: Modeling of Construction processes. A managerial approach. PAN, Warszawa, 1997.
• [56] Kasprowicz T.: Metody wyboru technologii organizacji robót inżynieryjno-budowlanych. WAT, Warszawa, 1990.
• [57] Kaufmann A., Gupta M.M.: Introduction to Fuzzy Arithmetic, Theory and Applications. Van Nostrand Reinhold, New York, 1991.
• [58] Kelly J., Male S.: Value management in design and Construction. E&FN Spon, Londyn, 1997.
• [59] Kerzner H.: Project Management. A system Approach to Planning, Scheduling and Controlling. John Wiley & Sons, 1998.
• [60] Kliem R.L., Ludin I.S.: Reducing Project Risk. Aldershot, Gower, 1997.
• [61] Knight F.H.: Risk, Uncertainty and Profit. University At London, Chicago, London 1921.
• [62] Kornacki J., Mielniczuk J.: Statystyka. PWN, 2001.
• [63] Kozielecki J.: O człowieku wielowymiarowym. PWN, Warszawa, 1988.
• [64] Krettek O., Grajnert J.: Analiza ryzyka w transporcie i przemyśle, 1996.
• [65] Lorance R.B., Wendling R.V.: Basic Techniques for Analyzing and Presentation of Cost Risk Analysis. AACE International Transactions, 1999.
• [66] Luszniewicz A., Słaby T.: Analiza wariancji i regresji. Wyższa Szkoła Handlu i Prawa, Warszawa, 1999.
• [67] Marcinek K.: Ryzyko projektów inwestycyjnych. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice, 2000.
• [68] Marciniak Z.: Zarządzanie wartością i ryzykiem przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa, 2001.
• [69] Megill R.E.: An Introduction to Risk Analysis. Penn Well Publishing Company, 1984.
• [70] Merna T., Smith N.: Projects Proceed by Privately Financed Concession Contracts. Project Management Group, UMIST, 1994.
• [71] Minasowicz A.: Chosen Techniques of Construction Risk Analysis. Proceeding of the Third International Conference on Construction in the 21st Century. CITC-III, Athens, 2005.
• [72] Mohammadi J.: Expert Opinion Data and Their Uncertainties and Biases. Uncertainty Modeling and Analysis in Civil Engineering. CRC Press LCC, 1998.
• [73] Moselhi O.: Risk Assessment and Contingency Estimating. AACE International Transaction, 1997.
• [74] Morgan N.G., Henrion M.: Uncertainty. A Guide to Dealing with Uncertainty in Quantitative Risk and Policy Analysis. Cambridge University Press, New York, 1990.
• [75] Mustafa M.A., Al-Bahar J.F.: Project Risk Assessment Using the Analytical Hierarchy Process. IEEE Transactions on Engineering Management, 1991.
• [76] Nahotko S.: Ryzyko ekonomiczne w działalności gospodarczej. Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz, 2001.
• [77] Nasser K.: Cost Contingency. Analysis for Construction Project Using Spreadsheets. Cost Engineering, 2003.
• [78] Nelson R.R.: The Simple Economics of Basic Scientific Research. The Journal of Political Economy nr 3, 1959.
• [79] Nogalski B., Rybicki J.M.: Zarządzanie ryzykiem w działalności eksportowej. Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - formułowanie i implementacja strategii reakcji na ryzyko, BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [80] Ostrowska E.: Ryzyko projektów inwestycyjnych. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2002.
• [81] Ostrowska E.: Strategia zarządzania ryzykiem projektów inwestycyjnych. Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - formułowanie i implementacja strategii reakcji na ryzyko. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [82] Guide to Using @Risk. Newfield, N.Y., 1996.
• [83] Parker G., McAdams J., Zieliński D.: Rewarding Teams: Lessons from the Trenches. Jossey-Bass, San Francisco, 2000.
• [84] Parsons E.L.: Waste Management Project Contingency Analysis. U.S. Department of Energy, Federal Energy Technology Center, 1999.
• [85] Picken D.H,, Mak S.: Risk Analysis in Cost Planning and its Effect on Efficiency in Capital Cost Budgeting. Logistics Information Management, 2001.
• [86] Piegat A.: Modelowanie i sterowanie rozmyte. Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa, 1999.
• [87] PMI: A Guide to the Project Management Body of Knowledge. Project Management Institute, 2000.
• [88] PMI: A Guide to the Project Management Body of Knowledge. Darby, 1996.
• [89] Projekty inwestycyjne. Praca zbiorowa pod redakcją T. Rostkowskiej-Drzewickiej. Gdańsk, 1997.
• [90] Pszczołowski T.: Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Ossolineum, Warszawa. 1978.
• [91] Rogowski W.: Rachunek efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych. Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2004.
• [92] Rothwell G.S.: An Economic Analysis Of Contingency in Cost Engineering. Stanford Institute for Economic Policy Research, Stanford University, 2004.
• [93] Rutkauskas A.V.: Computerized imitative technologies for risk and return trade-off. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [94] Rutkowska D., Pliński M., Rutkowski L.: Sieci neuronowe, algorytmy genetyczne i systemy rozmyte. PWN, Warszawa, 1997.
• [95] Shaopei L.: Fuzzy Modeling of Risky Investment Decision in Civil Engineering Projects. Uncertainty Modeling and Analysis in Civil Engineering. CRC Press LCC, 1998.
• [96] Shuster H.D.: Teaming for Quality: The Right Way for the Right Reason. Project Management Institute, 2000.
• [97] Skov N.A.: Finanse i zarządzanie. International School of Management, Warszawa, 1991.
• [98] Smith D.J.: Incorporating Risk into Capital Budgeting Decisions Using Simulation. Management Decision, 1994.
• [99] Smith N.J.: Managing Risk in Construction Projects. 1991.
• [100] Smithson Ch., Smith C.W.: Zarządzanie ryzykiem finansowym. Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2002.
• [101] Spetzler Van Holstein. Probability encoding in decision analysis. Management science, 1975.
• [102] Stefańska E.: Asekuracja jako jedna ze strategii zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie budowlanym. Strategie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie - formułowanie i implementacja strategii reakcji na ryzyko. BGJ-Consulting, Bydgoszcz, 2000.
• [103] Szydło S., Jedynak, P.: Zarządzanie ryzykiem. Ossolineum, Warszawa, 1977.
• [104] Tanaka H., Uejima S., Asai K.: Linear Regression Analysis with Fuzzy Model. IEEE Transaction on Systems, Man and Cybernetics, 1982.
• [105] Thompson A., Perry J.G.: Engineering Construction Risks. A Guide to Project Risks Analysis and Assessment. Implications for Project Clients and Projects Managers. Thomas Telford, London, 1992.
• [106] TILOS 2. Handbuch 2. Ausgabe. Asta Development, 2001.
• [107] Tummala V.M., Burchet J.F.: Applying a Risk Management Process (RMP) to Manage Cost Risk for an EHV Transmission Line Project. International Journal of Project Management, 1999.
• [108] Tummala V.M., Nkasu M.N., Chuah K.B.: A Systematic Approach to Project Risk Management. Mathematical Modeling and Scientific Computing, 1994.
• [109] Verma V.K.: Human Resource Skills for the Project Manager. Project Management Institute, 1995.
• [110] Vose D.: Risk analysis. A quantitative guide. John Wiley & Sons Ltd., 2000.
• [111] Wang J., Rousk M.: Risk engineering and management. Marcel Dekker Inc., 2000.
• [112] Werner W.A.: Proces inwestycyjny dla architektów. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1994.
• [113] Werner W.A., Wężyk E.: System deweloperski w Polsce - bariery, efekty i ryzyko funkcjonowania. Instytut gospodarki mieszkaniowej, Warszawa, 2002.
• [114] Wilimowska Z.: Czynniki ryzyka działalności przedsiębiorstwa. Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa nr 1, 2001.
• [115] Wolf P., Brinker R.: Elementary Surveying. Harper Collins College Publishers, New York, 1994.
• [116] Woodward C.P., Chen T.C.: Skills and Knowledge of Cost Engineering. AACE International, Morgantown, 1999.
• [117] Yeo K.T.: Risk, Classification of Estimates and Contingency Management. Journal of Management in Engineering, 1990.
• [118] Zadeh L.A.: Fuzzy Sets. Information and Control, 1965.
• [119] Zadeh L.A.: The Concepts of Linguistic Variable and its Application to Approximate Reasoning, 1975.
• [120] Zeliaś A.: Metody statystyczne. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2000.
• [121] http://www.riskmanagement.alpha.pl
• [122] http://www.ryzyko.pl
• [123] http://pl.wikipedia.org/wiki/Regresja_%28statystyka%29
• [124] http://pl.wikipedia.org/wiki/Metoda_najmniejszych_kwadrat%C3%B3w