Broker klastra a specjalna strefa ekonomiczna

• Autorzy: Sikorski A. , Włodarczyk M.

Warianty tytułu

EN

Cluster broker and special economic zones

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Polityka klastrowa, która została wypracowana przez instytucje Unii Europejskiej, a która jest wdrażana od wielu lat bezkrytycznie przez instytucje państwowe, jest niedopasowana do realiów polskiej gospodarki oraz relacji społeczno-gospodarczych, a przez to nieefektywna. Ostatnie badanie wykonane przez Delloite Business Consulting S.A. Benchmarking klastrów w Polsce - 2010 Raport z badania1 wskazuje, że organizacje klastrowe w Polsce nie są rozwinięte i borykają się z problemami finansowymi oraz problemem nieufności przedsiębiorców wobec swojego otoczenia biznesowego i instytucji państwowych. Raport ten potwierdził stwierdzenia zawarte w raporcie PAG, który zostanie omówiony w dalszej części tej publikacji. Polityka klastrowa jest realizowana przez Urzędy Marszałkowskie, co nie przynosi zakładanych rezultatów, bowiem politycy są bardziej zainteresowani tworzeniem nowych inicjatyw klastrowych niż wspomaganiem i rozwijaniem tych, które sami pomagali powoływać do życia. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie koncepcji rozszerzenia kompetencji oraz zakresu działalności Specjalnych Stref Ekonomicznych o działalność brokera klastra. W opinii autorów ustawowe przydzielenie SSE roli brokera klastra, bazując na modelu działań odgórnych {top -down), może przynieść pozytywne rozwiązania i zapewnić budowanie klastrów przez profesjonalne organizacje, posiadające zarówno know-how, odpowiednie zasoby ludzkie oraz istniejące struktury organizacyjne. Wraz z rozwojem idei klastrów zostały podjęte próby doprecyzowania pojęcia klastra oraz stworzenia spójnej typologii oraz metodologii. W literaturze przedmiotu można odnaleźć wiele odmiennych definicji klastra oraz metod badawczych, które były tworzone w zależności od postawionych celów badawczych. Pomimo braku spójnej teorii klastra i zarzutów wobec propagatorów tej koncepcji2 idea klastra stała się podstawowym narzędziem polityki interwencyjnej państwa i dominującą koncepcją współczesnej ekonomii politycznej. Pojęcie klastra, wprowadzone przez Michaela Portera, rozważane jako pojęcie z zakresu nowej ekonomii geograficznej, nie zawiera w sobie wskazania, w jaki sposób podmioty skupione w nim mają współpracować ze sobą, ani jaki powinny przyjąć model działalności operacyjnej. W swojej strukturze klaster to heterogeniczna mieszanka różnych organizacji, instytucji i przedsiębiorców o ukierunkowanych zadaniach i różnej strukturze zatrudnienia nastawionych na osiąganie odmiennych celów. W klastrze pojawia się nieskończona ilość interakcji i działań mających na celu zdobycie przewagi konkurencyjnej. W ramach swobody prowadzenia działalności gospodarczej każdy z podmiotów znajdujących się w klastrze może podejmować formalne i nieformalne działania, które mają na celu podjęcie współpracy zarówno z partnerami, jak i konkurentami. W przypadku aktorów klastra, pomiędzy którymi zachodzą relacje, nie każde nieformalne działanie znajduje zrozumienie wśród konkurencji. W ramach prowadzonych działań przedsiębiorca lub instytucja, która działa w sposób nieformalny, może narazić się na zarzut np. nieuczciwej konkurencji. Wraz ze zwiększeniem interakcji pomiędzy aktorami zwiększa się także zakres możliwych rodzajów działalności, które wymagają, aby klaster posiadał sformalizowaną formę organizacyjną. Mimo założeń, że powiązania sieciowe nie wymagają formalnych rozwiązań, okazuje się, że zdecydowana większość istniejących sieci współpracy i struktur klastrowych poszukuje formalnych form koordynacji, które ułatwiają współdziałanie.3 Organizacje klastrowe stają się partnerem do rozmowy dla podmiotów zewnętrznych prowadząc skuteczny lobbing na rzecz aktorów klastra. Mogą także prowadzić projekty na rzecz klastra, na które, jako podmiot prawny, mogą zdobywać zewnętrzne finansowanie. Poprzez efekt synergii i połączenie działań wielu aktorów klastra organizacja klastrowa jest w stanie podjąć się zadań, które przekraczałyby możliwości działania indywidualnych aktorów i wzmocnić przepływ wiedzy oraz rozwój kapitału społecznego wewnątrz klastra.

EN

Since last two decades, the cluster concept developed by Porter has been widely used as the tool for policy makers to intervene in regional agglomeration and industrialization process. The European Union introduced Cluster Based Policy to its members, aiming on spreading idea of cluster among them, and providing best practices by basing on researches done on existing clusters in Western Europe. The basic assumption of the EU bottom-up CBP is to support recognized cluster initiatives and provide financial means for start up. In this model, the market should prove whenever the cluster initiatives were strong enough to grow up or decease. Poland does not have national CBP and the national policy is based on European recommendations. These recommendations do not fit to Polish social and economic reality. Poland is considered as the one of post-communism countries with all the social and economical limitations appearing from that fact. The citizens and entrepreneurs still do not trust each other as well as they do not trust in government and its institutions. The mentality of people has not caught up the wave of economical changes yet. During last decade in Poland there were established many cluster initiatives. After initial euphoria, especially among politicians, within a period of 2-3 years almost all cluster initiatives and cluster organization in Poland have gotten into financial and organizational troubles. They exist; however, either do not act or act in order to find financial sources to cover basic operational costs, such as the costs of an office, stuff or current payments, thus they are not focused on cluster projects at all. The cluster policy in Poland seems to be ineffective and inappropriate tailored to our social and economical conditions. The authors would like to propose to change bottom-up policy and let government take a part in establishing and supporting cluster organizations in Poland. The Polish government has a tool to intervene on the regional market to create agglomeration processes leading to establishing clusters. The Polish Government legislated the act on Special Economic Zones and thus prepared a useful tool to support regional development. SEZ territorially cover all regions of Poland. So far SEZ have been responsible over attracting investors to the zones by providing them with: fiscal support, help in start-ups, facilitating with governmental institutions and education. The last world crisis showed, it is not so hard to attract a new investor, but it is very hard to keep the investment in region. Due to its long experience and already existing organizational structures SEZ are perfect to undertake the role in cluster policy as the cluster brokers and facilitate all cluster projects. SEZ as the broker of cluster could bring a benefit to the actors of the clusters and increase regional development and competitiveness.

Słowa kluczowe

PL

broker klastra; specjalna strefa ekonomiczna; SSE; polityka klastrowa

EN

cluster broker; Special Economic Zone; SEZ; cluster based policy

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2010
• Tom: z. 46
• Strony: 111--138
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz.

Twórcy

autor

Sikorski A.

autor

Włodarczyk M.

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• [1] Bojar E., Bis J.: Major Threats to Economic Clusters in Poland, w: The emergence and development of clusters in Poland, Warszawa 2007.
• [2] Brodzicki T., Szultka S. Tamowicz P.: Niebieskie Księgi. Polityka Wspierania Klastrów. Najlepsze praktyki. Rekomendacje dla Polski. IBnGR, Gdańsk 2004.
• [3] Delloite Business Consulting S.A., Benchmarking klastrów w Polsce – 2010. Raport z badania, Warszawa 2010.
• [4] Domański B., Gwosdz K. (red.): Dziesięć lat doświadczeń pierwszej polskiej specjalnej strefy ekonomicznej, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
• [5] Financial Times Business, FDI Global Free Zones of the Future, 2010 Rankings Results – Overall Free Zones of the Future, 2010.
• [6] Götz M.: Atrakcyjność klastra dla lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych, Poznań 2009.
• [7] Hołub-Iwan J., Małachowska M.: Rozwój klastrów w Polsce, Raport z badań, Szczecin 2008.
• [8] Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Wykorzystanie koncepcji klastrów dla kształtowania polityki innowacyjnej i technologicznej państwa. Rekomendacje dla polityki stymulowania rozwoju klastrów w Polsce, Gdańsk 2009.
• [9] Knop L., Olko S.: Ewolucja form organizacyjnych sieci współpracy Organizacja i Zarządzanie nr 1, 2008.
• [10] Martin R., Sunley P.: Deconstructing Clusters: Chaotic Concept or Policy Panacea, London 2001.
• [11] Mazurek B.: Klaster. Gdzie, jak i po co? W: Mechatronika. Przewodnik przedsiębiorcy, Łódź 2008.
• [12] Ministerstwo Gospodarki, Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych. Stan na 31 grudnia 2009 r., Warszawa 2010, s. 8-13.
• [13] Modzelewska-Wąchal E., Pełka P., Stasiak M.: Pomoc publiczna dla przedsiębiorców i jej nadzorowanie. Przepisy i komentarze, Warszawa 2001.
• [14] Möhring J.: Clusters: Definition and Methodology, w: Business Clusters: Promoting Enterprise in Central and Eastern Europe, OECD 2005.
• [15] PAG Uniconsult Raport końcowy – Badanie Ocena funkcjonowania klastrów województwa łódzkiego – studia przypadków w kontekście realizacji RPO WŁ, Warszawa 2009.
• [16] Pawłowski G.: Klastry jako determinanty przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw na rynku, w: Zeszyty Naukowe, Ostrołęka 2008.
• [17] Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 grudnia 2008 r. w sprawie kryteriów, których spełnienie umożliwia objęcie niektórych gruntów specjalną strefą ekonomiczną (Dz.U. z 2008 r., Nr 224, poz. 1477 z późn. zm).
• [18] Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 grudnia 2008 r. z sprawie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom działającym na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 232, poz. 1548 z późn. zm.).
• [19] Skawińska E., Zalewski R.: Klastry biznesowe w rozwoju konkurencyjności i innowacyjności regionów Świat – Europa – Polska, Warszawa 2009.
• [20] Sölvell Ö., Lindqvist G., Ketels Ch.: The Cluster Initiative Greenbook, Stockholm 2003.
• [21] Staszewska J.: Klaster perspektywą dla przedsiębiorców na polskim rynku turystycznym, Warszawa 2009.
• [22] Stawicki M.: Klastry i inicjatywy klastrowe – podstawowe definicje. w: Metody ewaluacji polityk wspierania klastrów ze środków strukturalnych, Red. Stawicki M., Pander W, Warszawa 2008.
• [23] Stuart Z., Rosenfeld A.: Creating Smart Systems. A guide to cluster strategies in less favoured regions, Carborro 2002.
• [24] Szykulska-Paprocka D.: Etapy rozwoju klastra, otoczenie: wyzwania i bariery rozwojowe oraz cele zawiązania klastrów/inicjatyw klastrowych, Warszawa 2008 – prezentacja.
• [25] Ustawa z 2 października 2003 r. o zmianie ustawy o sse i niektórych ustaw (Dz.U. z 2003, nr 188, poz. 1840).
• [26] Ustawa z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych – tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r., nr 42, poz. 274 z późn. zm. Broker klastra a Specjalna Strefa Ekonomiczna 137.
• [27] Ustawa z 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej
• [28] Ustawa z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy o sse (Dz. U. z 2008 r., Nr 118, poz. 746) weszła w życie 4 sierpnia 2008 r., na jej podstawie wydano w grudniu 2008 r. nowe akty wykonawcze – rozporządzenia w sprawie poszczególnych SSE, w sprawie pomocy publicznej oraz kryteriów włączania tzw. „gruntów prywatnych”.