Skuteczność i efektywność systemu emerytalnego: koncepcja analizy i próba pomiaru

• Autorzy: Chybalski F.

Warianty tytułu

EN

The effectiveness and efficiency of an old-age pension system. A concept for analysis and an attempt at measurement

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

This paper concerns issues relating to the effectiveness and efficiency of old-age pension system, these being matters very rarely addressed in either the Polish or foreign literature. Taking as a starting point considerations of effectiveness and efficiency in economics, definitions are proposed for the effectiveness and efficiency of a pension system, their determinants and interdependencies are described, and issues relating to their measurement are presented. The old-age pension system is defined broadly, as a tool for the allocation of income over the life cycle so as to provide for income (and consequently consumption) in the period of old age. The effectiveness of the pension system is defined here as a feature characterizing the degree to which it achieves its basic purpose - the income objective. The efficiency of the system is defined as a feature characterizing the level of the system's financial stability and security, profitability, costliness, and effect on the economy. The effectiveness and efficiency of the pension system are treated in this work as multidimensional features. The dimensions of effectiveness are poverty among pensioners, pensioner incomes, and differentiation in poverty and income between pensioners of different sexes. The dimensions of efficiency, on the other hand, are economic balance, investment performance, cost-effectiveness and effect on the labour market. The methodological section of the paper focuses primarily on the author's proposal for a procedure to measure the effectiveness and efficiency of pension systems using a tool of multidimensional comparative analysis, namely linear ordering with a synthetic measure. Proposed sets of indicators of effectiveness and indicators of efficiency are proposed, as well as methodology for selecting them based on statistical criteria and a methodology of aggregation, firstly into group indicators representing particular dimensions of effectiveness and efficiency, and then into overall synthetic indicators of effectiveness and efficiency. The empirical part of the work contains measurements of the effectiveness and efficiency of the pension systems in 30 European countries, an evaluation of the quality that measurement and an analysis of interdependencies between a system's effectiveness and efficiency. Measurements and evaluation are also made of the studied features in different pension system types, using two typologies - the first based on the criterion of relations between the state and the market in providing pensions, and the second on the criterion of the degree of redistribution within generations in the pension system. The thesis and hypotheses verified in this work led to the formulation of the following main conclusions: - A multidimensional approach to evaluating the effectiveness and efficiency of old-age pension systems is entirely correct and necessary in order to make a comprehensive evaluation of them. To treat these two categories as single-dimensional features is an extreme simplification and may lead to erroneous conclusions. - The method of linear ordering with a synthetic measure, based above all on substantial criteria for the selection of appropriate diagnostic indicators, is a good tool for relative evaluation of the effectiveness and efficiency of pension systems. - Different pension system types can be effective in a multidimensional sense. The role of the state or the level of redistribution within generations are not therefore determinants of that effectiveness. Indeed the unravelling of the myth that the state will always be solvent means that the state is not able to guarantee an adequate level of effectiveness of the pension system, but can only promise it, which is something quite different. - In terms of the efficiency of the pension system, it is important to diversify the risk of pension payments, and by the same token the pension liabilities, between the state and the market, or otherwise between the public and private sector. This view is supported by the fact that among the analysed pension systems, those that were classified as mixed type were more efficient on average. Moreover, among the countries analysed, it was found that systems based on the Beveridge model are more efficient than those based on the Bismarck model. - The more effective pension systems are less efficient, are characterized by a lower degree of economic balance, and have more of an adverse effect on the labour market. This conclusion may appear surprising, but if effectiveness in the present approach is identified to a large degree with the adequacy of the income provided by the pension system, while efficiency is identified with the system's stability and effect on the labour market, then the conclusion would seem to confirm the dependency according to which more generous old-age pension systems are less economical (and cost more).

Słowa kluczowe

PL

system emerytalny; porządek emerytalny

EN

pension system

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2012
• Tom: Z. 419
• Strony: 1--1
• Opis fizyczny: ]--249, Bibliogr. 210 poz.

Twórcy

autor

Chybalski F.

• Katedra Zarządzania Politechniki Łódzkiej

Bibliografia

• Aaron H. [1966], The Social Security Paradox, "Canadian Journal of Economics and Political Science", No. 32, pp. 371-376.
• Ambachtsheer K.P. [2007], Pension Revolution. A Solution to the Pension Crisis, Wiley Finance, New Jersey.
• Ambachtsheer K.P., Ezra D.D. [2001], Fundusze emerytalne. Jak efektywnie pomnażać majątek ich członków, Oficyna Ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC, Kraków.
• Ando A., Modigliani F. [1963], The life cycle hypothesis of saving: aggregate implications and tests, "American Economic Review", No. 53, pp. 55-84.
• Antolin, P. [2008], Pension Fund Performance, Working Papers on Insurance and Private Pensions, No. 20, OECD, Paris.
• Arza C. [2008], The limits of pension privatization: Lessons from Argentina Experience, "World Development", Vol. 36, No. 12, pp. 2696-2712.
• Augustyniak Sz. [2007], Finansiści w zarządzaniu efektywnością, "CFO Magazyn Finansistów", nr 05/2007, http://cfo.cxo.pl/artykuly/56622/Finansisci.w.zarzadzaniu.efektywnoscia.html.
• Auleytner J. [1997], Polityka społeczna. Teoria i praktyka, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, Warszawa.
• Aysan M.F. [2009], Welfare regimes for ageing populations: divergence or convergence?, XXVI IUSSP International Population Conference Proceedings, Marrakech.
• Bajtelsmit V., Bernasek A., Jianakoplos N. [1999], Gender differences in defined contribution pension schemes, "Financial Services Review", No. 8, pp. 1-10.
• Balicki A. [2009], Statystyczna analiza wielowymiarowa i jej zastosowanie społeczno-ekonomiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Barr N. [1993], Ekonomika polityki społecznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Barr N. [2006], Pensions: overview of the issues, "Oxford Review of Economic Policy", Vol. 22, No. 1, pp. 1-14.
• Barr N., Diamond P. [2006], The economics of pensions, "Oxford Review of Economics Policy", Vol. 22, No. 1, pp.15-39.
• Barros C.P., Ferro G., Romero C. [2008], Technical efficiency and heterogeneity of Argentina pension funds, Working Paper 29/2008/DE/UECE, School of Economics and Management, Technical University of Lisbon, Lisbon.
• Bartkowiak R. [2008], Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa.
• Bauer R., Cremers M., Frehen R. [2009], Pension Funds: Performance, Benchmarks and Costs, http://www.rijpm.com/pre_reading_files/QGroup_RobBauer_Pension_Funds_Performance_Benchamarks_and_Costs.pdf
• BBC News [2002], History of pensions: A brief guide. BBC News, http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4436308.stm.
• Bednarski L. [1996], Analiza finansowa przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa.
• Bednarski M., Szatur-Jaworska B. (red.) [1999], Wskaźniki społeczne jako narzędzia pomiaru skuteczności i efektywności polityki społecznej, Opracowania PBZ, Zeszyt nr 12, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Instytut Polityki Społecznej UW, Warszawa.
• Begg D., Fisher S., Dornbush R. [1993], Ekonomia. Tom 1, PWE, Warszawa.
• Blake D., Cairns A., Dowd K. [2001], Pensionmetrics: stochastic pension plan design and value-at-risk during accumulation phase, "Insurance Mathematics and Economics", 29, pp. 187-215.
• Blake D. [2006a], Pension Economics, Pension Institute, West Sussex.
• Blake D. [2006b], Pension Finance, Pension Institute, West Sussex.
• Blanchard O. [1985], Debts, deficits and finite horizons, "Journal of Political Economy", Vol. 93, 223-247.
• Bodie Z. [1990], Pensions at retirement income insurance, "Journal of Economic Literature", Vol. 28, pp. 28-49.
• Boldrin M., Dolado J., Jimeno J., Peracci F. [1999], The Future of Pensions in Europe, "Economic Policy", Vol. 14, Issue 29, pp. 287-320.
• Boldrin M., Montes A. [2009], Assessing the efficiency of public education and pensions, "Journal of Population Economics", No. 22, pp. 285-309.
• Bonoli J. [1997], Classifying welfare states: a two dimension approach, "Journal of Social Policy", No. 26, pp. 351-372.
• Bonoli J. [2003], Two worlds of pension reform in Western Europe, "Comparative Politics", July, pp. 399-416.
• Borowczyk E., Fluks M. [2003], Organizacja systemów zabezpieczenia społecznego w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa, http://www.zus.pl/files/orgsys.pdf.
• Borsch A. [2007], Pension market and regulation in Central Eastern Europe and Asia. Macroeconomic and demographic overview, Allianz Global Investors, 8th International Sustainability Leadership, Zurich, www.sustainability-zurich.org/uploads/public/1798/TSF07_Boersch.pdf.
• Borsch-Supan A., Miegel M. (red.) [2001], Pension reform 2001, OECD, Paris.
• Breyer F., Kolmar M. [2002], Are national pension systems efficient if labor is (im)perfectly mobile, "Journal of Public Economics", No. 83, pp. 347-374.
• Caminada K., Goudswaard K. [2008], Revenue Effects of Tax Facilities for Pension Savings, "Atlantic Economic Journal" No. 36, pp. 233-246.
• Chan-Lau J.A. [2004], Pension Funds and Emerging Markets, IMF Working Paper WP/04/181, Washington.
• Chłoń-Domińczak A. [2010], Jak poprawić efektywność otwartych funduszy emerytalnych, Seminarium BRE CASE nr 106, Warszawa. 7 stycznia 2010.
• Chybalski F. [2006], Wybory inwestycyjne Polaków w postaci lokaty w OFE oraz ich interpretacja w świetle ekonomicznej teorii zachowań ludzkich G.S. Beckera, w: "Sposób na pieniądz", I. Staniec (red.), Politechnika Łódzka, Łódź, s. 132-142.
• Chybalski F. [2007], Analiza podobieństwa portfeli inwestycyjnych OFE z wy-korzystaniem metod taksonomicznych, "Zarządzanie finansami firm - teoria i praktyka", Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1159, Wrocław, s. 56-68.
• Chybalski F. (red.) [2009], Otwarte fundusze emerytalne w Polsce. Analiza działalności inwestycyjnej, finansów oraz decyzji członków. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
• Chybalski F. [2010], Modele wynagradzania towarzystw emerytalnych na przykładzie krajów Europy Środkowowschodniej, "Rynek kapitałowy", Prace Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 612, Szczecin, s. 235-247.
• Chybalski F. [2012a], Prakseologiczne podejście do oceny działania systemu emerytalnego, "Prakseologia", nr 153/2012 (artykuł w druku).
• Chybalski F. [2012b], Measuring the multidimensional adequacy of pension systems in European countries, Discussion Paper PI-1204, The Pensions Institute, Cass Business School, City University London.
• Cieślak M. [1985], Rozwój demograficzny. Zarys koncepcji i zasad pomiaru, "Studia Demograficzne" nr 1(79), s. 33-57.
• Cieślak M. [1986], Dobór syndromu zmiennych do porządkowania liniowego obiektów wielowymiarowych, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 328, "Metody Taksonomiczne", Wrocław, s. 19-27.
• Cieślak M. [1990], Zagadnienie "ruchomego celu" w wielowymiarowej analizie porównawczej, "Przegląd Statystyczny", nr 1-2, s. 25-35.
• Cieślak M. (red.) [2001], Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Commission of The European Communities [2008], Efficiency and Effectiveness of Social Spending, Commission Staff Working Document, Brussels.
• Czajka Z. [2003], Systemy emerytalne w Niemczech i w Wielkiej Brytanii wobec nowych wyzwań, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Czekała M. [1998], Analiza fundamentalna i techniczna, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Dębski S., Dębski D. [1994], Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, WSPiP.
• Diamond P. [1965], National debt in a neoclassical growth model, "American Economic Review", No. 55, pp. 1126-1150.
• Dinkin A. [2008], The history of retirement, "Moment of Money" www.momentonmoney.com.
• Dittmann P., Pisz Z. [1975], Metoda dynamicznego badania zróżnicowania przestrzennego zjawisk społeczno-ekonomicznych, "Wiadomości Statystyczne", nr 11, s. 27-28.
• Domański Cz. (red.) [2001], Metody statystyczne. Teoria i zadania, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Domański Cz. (red.) [2011], Nieklasyczne metody oceny efektywności i ryzyka. Otwarte fundusze emerytalne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Drucker P. [1993], The Effective Executive - The Definitive Guide to Getting the Right Things Done, Harper Business, New York.
• Duval R. [2004], Retirement behavior in OECD Countries: impact of old-age pensions schemes and other social transfer programs, OECD Economic Studies, No. 37, Paris.
• Dybał M. [2008], Efektywność inwestycyjna funduszy emerytalnych, CEDEWU, Warszawa.
• Dzechciarz J. (red.) [2002]. Ekonometria. Metody, przykłady, zadania. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Emerson H. [1913], Twelve principles of efficiency, Engineering Magazine, New York.
• Erdos M. [2006], For a good investment regulations. The CEE experience, Nagy, Fater.
• Esping-Andersen G. [1990], The Three Worlds of Welfare Capitalism, Princeton University Press, Princeton.
• Esping-Andersen G. [1996] (ed.), Welfare States in Transition: National Adaptations in Global Economies, Sage, London.
• European Commission [2003], Adequate and sustainable pensions, Luxembourg.
• European Commission [2006], Portfolio of Overarching Indicators and Streamlined Social Inclusion, Pensions, and Health Portfolios, Brussels.
• Fama E. [1965], The Behavior of Stock Market Prices, "Journal of Business", No. 38, pp. 34-105.
• Fama E. [1970], Efficient Capital Markets: A Review of Theory and Empirical Work, "Journal of Finance", No. 25, str. 383-417.
• Feddarke J., Klitgaard R. [1998], Economic Growth and Social Indicators: An Exploratory Analysis, "Economic Development and Cultural Change", Vol. 46, pp. 455-489.
• Feldstein M. [1976], Social security and saving: the extended life cycle theory, "American Economic Review", Vol. 66, 77-86.
• Fenger H.J.M. [2007], Welfare regimes in Central and Eastern Europe: Incorporating post-communist countries in a welfare regime typology, "Contemporary Issues and Ideas in Social Sciences", August 2007.
• Ferrera M. [1993], Modelli di solid arieta, Bologna, Il Mulino.
• Ferrera M. [1996], The southern model of welfare in social Europe, "Journal of European Social Policy", No. 6, pp. 17-37.
• Firlit-Fesnak G., Szylko-Skoczny M. [2009], Polityka Społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Forsyth P. [2007], Efektywne zarządzanie czasem, http://www.slideshare.net/ebookidea.pl/efektywne-zarzadzanie-czasem-darmowy-ebook-do-pobrania-pdf.
• Friedman M. [1957], A Theory of the Consumption Function, Princeton University Press, Princeton.
• Gajek L., Ostaszewski K. [2002], Plany emerytalne. Zarządzanie aktywami i zobowiązaniami, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Garcia M.T. [2009], Efficiency evaluation of Portuguese pension funds management companies, "Journal of International Financial Markets, Institutions and Money", July 2010, pp. 259-266.
• Gatnar E., Walesiak M. (red.) [2004], Metody statystycznej analizy wielowymiarowej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Gillion C. [1999], The ILO and Pensions, Social Security Department, ILO, Geneva.
• Golinowska S. [1994], Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. Studium ekonomiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Góra M. [2003a], Inne spojrzenie na podstawowe zagadnienia ekonomii emerytalnej, "Ekonomista" nr 4/2003, s. 479-500.
• Góra M. [2003b], System emerytalny, PWE, Warszawa.
• Góra M. [2003c], Jak oceniać wyniki funduszy emerytalnych, www.igte.com.pl/index_files_ro/2003/004.html.
• Góra M. [2010], Gospodarcze i społeczne skutki funkcjonowania systemu emerytalnego, w: "Gospodarka i czynniki demograficzne a system emerytalny", Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, AXA, Warszawa.
• Grabiński T. [2003], Analiza taksonometryczna krajów Europy w ujęciu regionów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
• Grech A. [2010], Assessing the sustainability of pension reforms in Europe, Centre for Analysis of Social Exclusion, CASE 140, London School of Economic, London.
• Grinblatt M., Titman S. [1996], The impact of performance based fees on pension fund management, Anderson School of Management, University of California, Los Angeles.
• Groppelli A.A., Nikbakht E. [1999], Wstęp do finansów, Wig Press, Warszawa.
• Gudmundsson M. [2001], The Icelandic Pension System, National Association of Pension Funds, Iceland.
• Gustman A.L., Steinmeier T.L. [2004], Social security, pensions and retirement behavior within the family, "Journal of Applied Econometrics", Vol. 19(6), pp. 723-737.
• Guzik B. [2009], Podstawowe modele DEA w badaniu efektywności gospodarczej i społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
• Hadyniak B., Monkiewicz J. [1999], Fundusze emerytalne. II filar, Poltext, Warszawa.
• Hakola T., Uusitalo R. [2005], Not so voluntary retirement decisions? Evidence from a pension reform, "Journal of Economics", No. 89, pp. 2121-2136.
• Handschke J., Łyskawa K., Ratajczak J. [2005], Ryzyko emerytalne w systemie zabezpieczenia na starość, w: Szumlicz T. (red.) "Społeczne aspekty ubezpieczenia", Szkoła Główna Handlowa w Warszawie - Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Harper D. [2010], Online Etymology Dictionary, www.etymonline.com.
• Harry M., Schroeder R. [2001], Six sigma. Wykorzystanie programu jakości do poprawy wyników finansowych, Oficyna Ekonomiczna, Dom Wydawniczy ABC, Kraków.
• Hausner J. [2008], Zarządzanie publiczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Hayek F.A. [2006], Konstytucja wolności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Hellwig Z. [1968], Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, "Przegląd Statystyczny", nr 4, s. 307-327.
• Herrmann P., Tausch A., Heshmati A., Bajalan Ch. [2008], Efficiency and Effectiveness of Social Spending, Discussion Paper No. 3482, Institute for the Study of Labor, Bonn.
• Holzman R., Hinz R., Dorfman M. [2008], Pension Systems and Reform Conceptual Framework, World Bank Discussion Paper No. 0824, World Bank, Washington.
• Holzmann R., Hinz R. [2005], Old-age income support in the 21st century. An international perspective on pension systems and reform, World Bank, Washington.
• Jablonsky J. [2006], Measuring the efficiency of production units by AHP models, "Mathematical and Computer Modelling", Vol. 46, Issues 7-8, pp. 1091-1098.
• Jajuga K. [1993], Statystyczna analiza wielowymiarowa, PWN, Warszawa.
• Jajuga K., Ronka-Chmielowiec W., Kuziak K., Wojtasiak A. [2004], Polityka inwestycyjna otwartych funduszy emerytalnych - analiza istniejących rozwiązań i propozycje zmian, Raport badawczy na zlecenie KNUiFE, http://www.knf.gov.pl/Images/polityka_inwestycyjna_ofe_jajuga_tcm75-4924.doc.
• James E. [1997], Pension Reform. Is There a Tradeoff between Efficiency and Equity, Policy Research Worging Paper No. 1767, World Bank, Washington.
• Jeruzalski T. [2009], Efektywność i skuteczność wdrażania systemów IT w administracji publicznej. Wspomaganie procesów podejmowania decyzji, CEDEWU, Warszawa.
• Jędrasik-Jankowska I. [2001], Ubezpieczenia emerytalne. Trzy filary, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa.
• Kaplan R.S., Cooper R. [2000], Zarządzanie kosztami i efektywnością, Dom Wydawniczy ABC, Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
• Kautto M. [2002], Investing in services in West European welfare states, "Journal of European Social Policy", No. 12, pp. 53-65.
• Kawiński M. [2008], Efektywność zabezpieczenia społecznego, "Studia i prace Kolegium Ekonomiczno-Społecznego", SGH, Warszawa, s. 795-817.
• Kawiński M. [2011], Ubezpieczenia publiczne i prywatne w polityce społecznej. Skuteczność i efektywność, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
• Koch R. [1997], Słownik zarządzania i finansów, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków.
• Kołosowska B. [2004], Skutki finansowe reformy systemu emerytalnego w Polsce, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• Konieczny A., Zych M. [2001], Regulator rynku, "Gazeta Ubezpieczeniowa", 17 października.
• Kostecki M. [2006], Efektywność i skuteczność w call center, Wydawnictwo moimzdaniem.pl, Warszawa.
• Kotarbiński T. [1982], Traktat o dobrej robocie, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław.
• Krieger T., Traub S. [2008], Back to Bismarck? Shifting Preferences for Intragenerational Redistribution in OECD Pension Systems, Discussion-Papers Series No. 001-2008, University of Bremen, Germany.
• Księżopolski M. [1990], Zabezpieczenie społeczne, w: Auleytner J. (red.), "Nauka o polityce społecznej. Wybrane problemy teorii i praktyki", Warszawa 1990.
• Księżopolski M. [1999], Polityka społeczna. Wybrane problemy porównań między-narodowych, WN Śląsk, Katowice.
• Księżopolski M. [2004], Co dalej z polityką społeczną w Polsce? Od socjalistycznych gwarancji do paternalistyczno-rynkowej hybrydy, w: M. Rymsza (red.), "Reformy społeczne. Bilans dekady", Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
• Księżopolski M. [2006], Półwiecze polityki społecznej w Polsce. Od quasi-monopolu państwa do paternalistyczno-rynkowej hybrydy, w: A. Rączaszek (red.), "Sześć-dziesiąt lat polityki społecznej w Polsce - księga pamiątkowa na jubileusz 80-lecia prof. L. Frąckiewicz", Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
• Kumbhaker S.C., Lovell C.A. [2000], Stochastic Frontier Analysis, Cambridge University Press, New York.
• Kurowska A. [2009], Wskaźniki społeczne w polityce społecznej, Rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Instytut Polityki Społecznej, Warszawa.
• Lange O. [1975], Ekonomia polityczna, PWE, Warszawa.
• Lopes P. [2002], A Comparative Analysis of Government Social Spending Indicators and Their Correlation with Social Outcomes in Sub-Saharan Africa, International Monetary Fund Working Paper WP/02/176, Washington.
• Lubińska T. [2009], Nowe zarządzanie publiczne - skuteczność i efektywność. Budżet zadaniowy w Polsce, Difin, Warszawa.
• Luchinger R. [2007], 12 ikon ekonomii od Smitha do Stiglitza, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa.
• Luszniewicz A. [2002], Statystyka społeczna, PWE, Warszawa.
• Malina A., Wanat S. [1995], Przestrzenna analiza rozwoju Polski, "Wiadomości Statystyczne" nr 5, s. 20-25.
• Mangiero S.M. [2005], Risk management for pensions, endowments and foundations, Wiley Finance, New Jersey.
• Marier P. [2002], Institutional Structure and Policy Change, Pension Reforms in Belgium, France, Sweden, and UK, Doctoral Dissertation, University of Pittsburg.
• Mattil B. [2006], Pension systems: sustainability and distributional effects in Germany and the United Kingdom, Western Europe.
• McLaney E. [1994], Business Finance for Decision Makers, Pitman Publishing, Oxford.
• Merton R.C. [1971], Optimum consumption and portfolio rules in a continuous-time model, "Journal of Economic Theory", Vol. 3, 373-314.
• Mikulec A. [2009], Zastosowanie metod statystycznych do oceny efektywności i klasyfikacji systemów emerytalnych, Rozprawa doktorska, Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny.
• Milevsky A.M. [2006], The Calculus of Retirement Income; Cambridge University Press, New York.
• Młodak A. (2006), Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej, Difin, Warszawa.
• Munnell A.H. [1982], The Economics of Private Pensions, Brookings Institution Press, Washington.
• Nije M. [2006], The efficiency of the retirement income system in Australia during financial reforms, Working Paper 2006-WP-08, Networks Financial Institute at Indiana State University, Indiana.
• Nowa Encyklopedia Powszechna PWN [1995], Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Nowak E. [1990], Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych, PWE, Warszawa.
• Nozick R. [1999], Anarchia, państwo, utopia, Aletheia, Warszawa.
• OECD [1998], Maintaining Prosperity In an Ageing Society, Paris.
• OECD [2005], Solving the pension puzzle, OECD Policy Brief, Paris.
• OECD [2007], Survey of investment regulations of pension funds, Paris.
• OECD [2011], Pension at a glance 2011: Retirmement-Income System in OECD and G20 Countries, Paris.
• Ostasiewicz S., Rusnak R., Siedlecka U. [2003], Statystyka. Elementy teorii i zadania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Ostasiewicz W. (red.) [2003], Pomiar statystyczny, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Otto W. [2010], Dylematy wielofunduszowości - koszty ryzyka i system opłat, w: Wiktorow A., Wyżnikiewicz B. (red.), "Wielofunduszowość w systemie emerytalnym", Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa. s. 70-81.
• Owczarek J. [2008], Przyczyny i rodzaje redystrybucji w systemach emerytalnych, "Studia i Prace Kolegium Ekonomiczno-Społecznego", SGH, Warszawa, s. 895-922.
• Palme J. [1989], Models of Pensions and Income Inequality: A comparative analysis, Welferdange, LIS Working Paper, No. 37, Luxembourg.
• Panek T. (2009), Statystyczne metody wielowymiarowej analizy porównawczej, SGH, Warszawa.
• Panek T., Szulc A. (red.) [2006], Statystyka społeczna. Wybrane zagadnienia, SGH, Warszawa.
• Penc J. [1997], Leksykon biznesu, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa.
• Piotrowska M. [2006], Rozmiar państwa a jakość i efektywność rządzenia, w: Kopycińska D. (red.) "Zakres i formy interwencjonizmu państwowego we współczesnych systemach gospodarczych" Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Poteraj J. [2008], Pension systems in 27 EU countries, Munich Personal RePEc Archieve, http://mpra.ub.uni-muenchen.de/31053/.
• "Powszechna Deklaracja Praw Człowieka", uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 r.
• Putelbergier B. [1999], Podstawy funkcjonowania funduszy emerytalnych. "Przegląd ubezpieczeń społecznych i gospodarczych", nr 2.
• Reilly K.R., Brown K.C. [2001], Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem, PWE, Warszawa.
• Rhodes M., Natali D. [2003], Welfare regimes and pension reform agendas, Contribution to the Conference on 'Pension Reform in Europe: Shared Problems, Sharing Solutions', London School of Economics and Political Science, 5 December 2003.
• Rogala P., Rycharski T. [2006], Zastosowanie analizy wskaźnikowej, "Ekonomia Społeczna. Teksty", Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa.
• Rogowski G. [1998], Metodologia analiz efektywności i efektu skali banków, "Bank i kredyt" nr 11, NBP, Warszawa, s. 28-37.
• Rutkowski M. [2007], Mena Pension Systems and Pension Systems Objectives, World Bank, Limassol.
• Samuelson P. [1958], An exact consumption-loan model of interest with or without the social contrivance of money, "Journal of Political Economy", 66, pp. 467-482.
• Samuleson P.A., Nordhaus W.D. [2003], Ekonomia. Tom 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Sapir A. [2005], Globalizacja i reforma europejskich modeli społecznych, w: "Polska solidarna - Polska liberalna: fałszywa alternatywa?, Materiały Konferencyjne, Polska Konfederacja Prywatnych Pracodawców LEWIATAN, Warszawa.
• Sierpińska M., Jachna T. [1994], Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Sink, D. [1985], Productivity Management: Planning, Measurement and Evaluation, Control and Improvement, John Wiley & Sons, New York.
• Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P. [1998], Współczesne nurty teorii makroekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Soede A., Vrooman C. [2008], A Comparative Typology of Pension Regimes, ENEPRI Research Report No. 54, European Network of Economic Policy, www.enepri.org.
• Sproles, N. [1997], Identifying Success Through Measures, PHALANX, Vol. 30, No. 4, pp. 16-31.
• Stańko D. [2003], Polish Pension Funds - Does The System Work? Cost, Efficiency and Performance Measurement Issues, The Pensions Institute Discussion Paper PI-0302, Cass Business School, City University, London.
• Stańko D. [2006], Efektywność finansowania kapitałowego w bazowym systemie emerytalnym, Praca doktorska, SGH, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne, Warszawa.
• Stańko D. [2010a], Czy zmiany na rynku OFE idą w dobrym kierunku?, Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju, Warszawa, http://www.for.org.pl/upload/File/raporty/Raport_FOR_Czy_zmiany_na_rynku_OFE_ida_w_dobrym_kierunku.pdf.
• Stańko D. [2010b], Emerytalny Hamlet, czyli dylematy wyboru docelowego kształtu systemu emerytalnego w Polsce, "Gazeta Ubezpieczeniowa", 35(594).
• Starks L. [1987], Performance incentive fees: an agency theoretic approach. "Journal of Financial and Quantitative Analysis", No. 22, 17-32.
• Stiglitz J.E. [2004], Ekonomia sektora publicznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Strahl D. [1996], Modele zarządzania bankiem (model Triada), Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Strahl D. (red.) [2006], Metody oceny rozwoju regionalnego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Szaleniec M. [2006], Co ekonomiści wiedzą o oszczędzaniu, http://www.nbportal.pl/pl/np/artykuly/historia/co_ekonomisci_wiedza_o_oszczedzaniu.
• Szarfenberg R. [2006], Krytyka i afirmacja polityki społecznej, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa.
• Szarfenberg R. [2009], Modele polityki społecznej w teorii i praktyce, http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/modele_ps.pdf.
• Szarfeneber R. [2010], Analiza koszty-korzyści w polityce społecznej, http://www.ips.uw.edu.pl/rszarf/pdf/cbaps.pdf.
• Szatur-Jaworska B. [2005], Diagnozowanie w polityce społecznej, Materiały do studiowania, Instytut Polityki Społecznej UW, Warszawa.
• Szczepański M. [2010], Stymulatory i bariery rozwoju zakładowych systemów emerytalnych na przykładzie Polski, Rozprawy nr 447, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• Szczotka F. [1972], On a method of ordering clustering of objects, "Zastosowania matematyki", nr 13, s. 23-33.
• Szumlicz T. [1994], Modele polityki społecznej, SGH, Warszawa.
• Szumlicz T. [2006], Ubezpieczenie społeczne. Teoria dla praktyki, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa.
• Szumlicz T., Żukowski M. (red.) [2004], Systemy emerytalne w krajach Unii Europejskiej, Twigger, Warszawa.
• Tanner M. [2006], Modern pensions and social security. A timeline of historic events, Presentation, The Cato Institute, Washington.
• The Economic Policy Committee [2010], Progress and key challenges in the delivery of adequate and sustainable pensions in Europe, http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/occasional_paper/2010/op71_en.htm.
• The Social Protection Committee [2008], Privately Managed Funded Pension Provision and their Contribution to Adequate and Sustainable Pensions, http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=pl&catId=752&furtherNews=yes&limit=no.
• The Social Protection Committee [2009], Updates Current and Prospective Theoretical Pensions Replacement Rates, http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=752&newsId=551&furtherNews=yes.
• Titmuss R.M. [1974], Social Policy: An Introduction, London.
• Walesiak M. [2002], Propozycja uogólnionej miary odległości w statystycznej analizie wielowymiarowej, w: J. Paradysz (red.), "Statystyka regionalna w służbie samorządu lokalnego i biznesu", Internetowa Oficyna Wydawnicza, Centrum Statystyki Regionalnej, AE w Poznaniu, Poznań, s. 115-121.
• Weismann M. [1999], The history of retirement, from early man to A.A.R.P., The New York Times, March 21.
• Wersty B. [1993], Metody analizy stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
• Wikorow A. [1985], Uzupełniające i dodatkowe systemy emerytalne w Europie, IPiSS, Warszawa.
• Witzel M. [2002], A short history of efficiency, "Business Strategy Review", Vol. 13, Issue 4, s. 38-47.
• World Bank [1994], Averting the old age crisis: Policies to Protect the Old and Promote Growth, The World Bank Policy Research Report, Oxford University Press, Washington.
• World Bank [2006], Pension reform and the development of pension system, Washington.
• Wrede M. [1999], Pareto Efficiency Pay-as-you-go Pension System with Mullti-Period Lives, "Journal of Economics and Statistics", Justus-Liebig University Giessen, Department of Statistics and Economics, vol. 219(3+4), pp. 494-503.
• Yaari M. [1965], Uncertain lifetime, life insurance and the theory of the consumer, "Review of Economic Studies", 32, pp. 137-150.
• Yermo J. [2002], Revised Taxonomy of Pension Plans, Pension Funds and Pension Entities, OECD, Paris.
• Zaleska M. [2002], Ocena ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa przez analityka bankowego, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
• Żukowski M. [1997], Wielostopniowe systemy zabezpieczenia emerytalnego w Unii Europejskiej i w Polsce. Między państwem a rynkiem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Żukowski M. [2002], Otwarta koordynacja zabezpieczenia emerytalnego w Unii Europejskiej - nowy etap europejskiej polityki społecznej?, "Polityka Społeczna", nr 11/12, s. 44-47.
• Żukowski M. [2006], Reformy emerytalne w Europie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.