Rola płytkiego nizinnego zbiornika zaporowego w układzie "rzeka-zbiornik-rzeka" Część II. Przemiany i bilans związków fosforu w zbiorniku Słupsko

• Autorzy: Kostecki M. , Nocoń W.

Warianty tytułu

EN

The role of shallow, lowland dam reservoir in the river-lake-river system. Part II. The phosphorus changes and budget in the Slupsko Dam-Reservoir

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono wpływ płytkiego nizinnego zbiornika zaporowego Słupsko (Górny Śląsk) na zmiany stężeń i ładunków związków fosforu w Potoku Toszeckim. Zbiornik Słupsko funkcjonuje w warunkach wysokiego obciążenia zewnętrznego fosforem, co stwarza warunki dla degradacji tego ekosystemu. Bilans fosforu wykazał, że zbiornik nie zmniejsza dopływającego ładunku fosforu, zatem z punktu widzenia ochrony zbiornika Pławniowice jego rola jest niewielka. Zbiornik Słupsko na obecnym etapie swojego funkcjonowania i w aktualnych uwarunkowaniach zmienia mineralne formy fosforu na organiczne. Odwrotna zależność wielkości ładunków fosforu od wielkości przepływu na dopływie do zbiornika oraz widoczny efekt rozcieńczania wskazują na równomierne w czasie wprowadzanie do wód związków fosforu na terenie zlewni. Ustalenie źródeł pochodzenia fosforu na terenie zlewni zbiornika oraz ich eliminacja wydatnie poprawi jakość wody zarówno w Potoku Toszeckim, jak i w zbiornikach Słupsko i Pławniowice.

EN

The influence of a shallow, lowland dam-reservoir (the Słupsko reservoir in Upper Silesia) on the changes of concentration and loads of phosphorus in the Potok Toszecki is presented. The Słupsko reservoir functions in the high phosphorus external load conditions, what causes its degradation. The phosphorus budget showed that only small amount of the phosphorus load inflowed to the reservoir is reduced. In this case the role of reservoir for protection of the Pławniowice reservoir is not important. At the present phase of the reservoir functioning and in the current environmental conditions, in the Słupsko dam-reservoir mineral forms of phosphorus change to the organic forms. The inverse function relationship between phosphorus loads and velocity of flow as well as the dilution effect show that the regular load of phosphorus is introduced from the catchment area. Location of phosphorus sources in the Słupsko dam-reservoir basin and their elimination could improve the water quality in the Potok Toszecki as well as in the Słupsko and the Pławniowice dam-reservoirs.

Słowa kluczowe

PL

płytki zbiornik zaporowy; fosfor

EN

shallow dam reservoir; phosphorus

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
• Czasopismo: Inżynieria i Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 13, nr 4
• Strony: 245--257
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz.

Twórcy

autor

Kostecki M.

autor

Nocoń W.

• Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, ul. M. Skłodowskiej-Curie 34, 41-819 Zabrze

Bibliografia

• [1] Kostecki M., Alokacja i przemiany wybranych zanieczyszczeń w zbiornikach zaporowych hydrowęzła rzeki Kłodnicy i Kanale Gliwickim, Prace i Studia IPIŚ-P AN w Zabrzu 2003, nr 57,1-124.
• [2] Kostecki M., Opad atmosferyczny jako element bilansu zanieczyszczeń zbiorników zaporowych hydrowęzła Kłodnicy, Arch. Ochr. Środow. 2002, 28, 2, 45-59.
• [3] Lossow K., Gawrońska H., Łopata M., Teodorowicz M., Role of lasek phosphorus and nitrogen transfer In the river-lake syste, of the Mrózka and the upper Lyna rivers, Limnological Review 2006, 6, 171-178.
• [4] Dunalska J., Wiśniewski G., Mientki C., Water balance as a factor determining the Lake Kortowskie restoration, Limnological Review 2001, 1,65-72.
• [5] Lossow K., Gawrońska H., Ochrona zbiorników wodnych, Przegląd Komunalny 2000, 9, 92-106.
• [6] Mientki C., Chemical properties of Kortowskie Lake waters after 18 years experiment on its restoration, Part 11, Dynamics of nitrogen compounds, Pol. Arch. Hydrobiol. 1977,24(1), 13-24.
• [7] Mientki C., Dunalska J., Phosphorus balance at various water flows in a lake restored by hypolimnetic withdrawal, Ecohydrology - Hydrobiology 2001,4,417-422.
• [8] Jankowski A.T., Rzętała M., Wyżyna Śląska i jej obrzeża - stan i antropogeniczne zmiany jakości wód powierzchniowych, [w:] Stan i antropogeniczne zmiany jakości wód w Polsce, pod red. J. Burcharda, Uniwersytet Łódzki - Komisja Hydrologiczna Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000, 143-155.
• [9] Kondracki J., Geografia Polski - mezoregiony fizyczno-geograficzne, WN PWN, Warszawa 1994.
• [10] Kondracki J., Geografia regionalna Polski, WN PWN, Warszawa 2000.
• [11] Krzanowski S., Wpływ retencji zbiornikowej na wybrane elementy środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem zmian reżymu przepływów w rzece poniżej zbiornika (na przykładzie dorzecza Sanu), Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie 2000, Rozprawy 259.
• [12] Wiatkowski M., Czamara W., Kuczewski K., Wpływ zbiorników wstępnych na zmiany jakości wód retencjonowanych w zbiornikach głównych, Works and Studies (Prace i Studia) - IPIŚ PAN 2006, nr 67.
• [13] Wrona A., Wpływ uprzemysłowienia na zmiany środowiska geograficznego i użytkowanie powierzchni ziemi w zachodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Praca doktorska (niepublikowana), Zabrze 1975.
• [14] Kostecki M., Chemizm wody oraz podstawowe wskaźniki określające intensywność krążenia materii w zbiorniku zaporowy w Pławniowicach, Arch. Ochr. Środowo 1977,3-4, 163-182.
• [15] Kostecki M., Dynamika przemian oraz wstępny bilans podstawowych form azotu i fosforu w zbiorniku zaporowym w Pławniowicach, Arch. Ochr. Środowo 1978, l.
• [16] Kostecki M., Kozłowski .T., Domurad A., Zych B., Charakterystyka hydrochemiczna Potoku Toszeckiego w aspekcie oddziaływania na zbiornika zaporowy Pławniowice, Arch. Ochr. Środowo 2001,2,125-140.
• [17] Kostecki M., Kozłowski J, Nocoń W., Wpływ zmian jakości wody w Potoku Toszeckim w latach 1976-2004 na stopień zanieczyszczenia wody w zbiorniku zaporowym Pławniowice, Ochr. Środow. 2006, 4, 25-30.
• [18] Dunalska J., Influence of limited water flow in a pipeline on the nutrients budget in a lake restored by hypolimnetic withdrawal method, Polish Journal of Environmental Studies 2002, 11,6,631-637.
• [19] Ocena stanu zagrożenia doliny cieku Toszeckiego w wypadku awarii zapory czołowej zbiornika wodnego Słupsko w m. Słupsko, woj. śląskie. Część l. Charakterystyka Potoku Toszeckiego oraz zbiorników Słupsko i Pławniowice. Dokumentacja projektowa: Hydroprojekt Warszawa sp. z o.o. Oddział we Wrocławiu, Oddział w Sosnowcu 2003.
• [20] Ocena oddziaływania na środowisko zbiornika retencyjnego Słupsko, Dokumentacja projektowa: Hydroprojekt Wrocław 2003.
• [21] Wagner S., Łukaszek R., Jakubowski R., Stasiewicz M., Górnicki J., Madej Z., Instrukcja dotycząca napełnienia oraz wstępnej eksploatacji retencyjnego zbiornika wodnego Słupsko, Katowice 2003.
• [22] Kostecki M., Nocoń W., Rola płytkiego nizinnego zbiornika zaporowego w układzie "rzeka-zbiornik-rzeka", Część l. Wybrane wskaźniki hydrochemiczne oraz bilans związków azotowych w zbiorniku Słupsko, Inż. Ochr. Środow. 2009, 12,4,249-269.
• [23] Vollenweider R.A., Scientitic fundamentals of the eutrofication to nitrogen and phosphorus as factor in eutrofication, Wat. Manag. Research EPA. Paris 1969, 1-112.
• [24] Vollenweider R.A., Input-output model s with special reference to the phosphorus loading concept in limnology, Schweitz. Zeit. Hydrol. 1975,37,88-113.