Metale ciężkie w osadach dennych wybranych dopływów rzeki Kłodnicy

• Autorzy: Nocoń W.

Warianty tytułu

EN

Heavy metals in bottom sediments in selected tributaries of the Kłodnica river

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono wyniki badań zawartości metali ciężkich w osadach dennych wybranych dopływów rzeki Kłodnicy. Badaniami objęto następujące rzeki: Bytomkę, Czarniawkę oraz Potok Toszecki. Badania wykazały najwyższą zawartość metali ciężkich w osadach dennych Bytomki. Na nieco niższym poziomie odnotowano stężenia pierwiastków toksycznych w osadach dennych Czarniawki, natomiast najniższe w Potoku Toszeckim. Zgodnie z klasyfikacją LAWA, osady denne Bytomki i Czarniawki mogą być sklasyfikowane jako silnie zanieczyszczone/zanieczyszczone. Natomiast zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony, jedynie osady Bytomki są zaliczane do zanieczyszczonych. Ponadto wysokie stężenia Zn, Pb i Cd w górnym biegu Bytomki są wynikiem oddziaływania przemysłu wydobywczego rud cynkowo-ołowiowych, który tam się rozwijał do końca XIX wieku. Wyniki badań zawartości metali ciężkich w osadach wybranych dopływów Kłodnicy wskazują również na konieczność objęcia monitoringiem niewielkich dopływów tej rzeki, gdyż w okresach wezbrań powodziowych duża część materiału zgromadzonego w osadach zostaje uruchomiona i przetransportowana w niższe partie zlewni, przyczyniając się tym samym do wtórnego zanieczyszczenia rzek. Stan obecny jest przyczyną klęski ekologicznej w obrębie zlewni rzeki Kłodnicy.

EN

Research results of heavy metals concentrations in bottom sediments in selected tributaries of the Kłodnica river are showed in this paper. Studies were taken out in the following rivers: the Bytomka, the Czarniawka and the Potok Toszecki. Bottom sediments were collected from five sample points in each river. Research showed the highest heavy metals contamination in bottom sediments of the Bytomka river (Zn up to 1900 mg kg-1, Pb - 287 mg kg-1, Cd - 6.1 mg kg-1, Cu - 127 mg kg-1, Ni - 26 mg kg-1, Cr - 25 mg kg-1, Mn - 694 mg kg-1, Fe - 13.9 g kg-1. Contamination of bottom sediments in the Czarniawka river was a bit lower than in the Bytomka river. Concentrations of Zn - up to 1050 mg kg-1, Pb - 289 mg kg-1, Cd - 4.0 mg kg-1, Cu - 90 mg kg-1, Ni - 39 mg kg-1, Cr - 38 mg kg-1, Mn - 973 mg kg-1, Fe - 42.1 g kg-1 were determined. The lowest heavy metals concentrations were observed in sediments of the Potok Toszecki. Both the Bytomka and the Czarniawka are the rivers with industrial basin area. The Potok Toszecki is the river with agricultural basin. Concentration of heavy metals in this river's sediments is at the level of geochemical background. Concentration of heavy metals in the Bytomka and the Czarniawka bottom sediments shows that these rivers are under strong anthropogenic influence. Classification of bottom sediments according to LAWA shows that the Bytomka and the Czarniawka sediments are strongly contaminated/contaminated. But according to ordinance of Polish Government from 16th April 2002 only the Bytomka river sediments can be classified as contaminated. Moreover, high concentrations of Zn, Pb and Cd in the upper Bytomka bottom sediments are caused by zinc-lead mine industry which was localized there to the end of 19th century. Results of research show the necessity of small tributaries monitoring, because a huge load of contaminants which is deposited in sediments is discharged and transported to the lower parts of river basin during the floods, and it is conducted to secondary basin contamination. The present condition is a reason of ecological disaster which is observed in the area of the Kłodnica river basin.

Słowa kluczowe

PL

metale ciężkie; osady denne; zlewnia Kłodnicy

EN

heavy metals; bottom sediments; Kłodnica basin

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
• Czasopismo: Inżynieria i Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 12, nr 1
• Strony: 65--76
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz.

Twórcy

autor

Nocoń W.

• Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN

Bibliografia

• [1] Bojakowska I., Gliwicz T., Wyniki geochemicznych badań osadów wodnych Polski w latach 2000 - 2002, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2003.
• [2] Jankowski A. T., Rzętała M., Wyżyna Śląska i jej obrzeża - stan i antropogeniczne zmiany jakości wód powierzchniowych, [w:] Stan i antropogeniczne zmiany jakości wód w Polsce (pod red. J. Burcharda), Wydawnictwo UŁ, Łódź 2000.
• [3] Kondracki J., Geografia regionalna Polski, WN PWN, Warszawa 1998.
• [4] Czaja S., Zmiany stosunków wodnych w warunkach silnej antropopresji (na przykładzie konurbacji katowickiej), Wydawnictwo UŚ, Katowice 1999.
• [5] Nocoń W., Kostecki M., Hydro-chemical characteristic of the Bytomka River, Arch. Ochr. Środ. 2005, nr 31 (1), 31-42.
• [6] Nocoń W., Kostecki M., Hydro-chemical characteristic of the Czarniawka River, Arch. Ochr. Środ. 2005, nr 31 (2), 95-104.
• [7] Ryborz-Masłowska S., Moraczewska-Majkut K., Krajewska J., Metale ciężkie w wodzie i osadach dennych zbiornika w Kozłowej Górze na Górnym Śląsku, Arch. Ochr. Środ. 2000, 26.
• [8] LAWA - Landesarbeitsgemeinschaft Wasser, 1998: Beurteilung der Wasserbeschaffen-heit von Fließgewässern in der Bundesrepublik Deutschland - chemische Gewässergüteklassifikation, Zielvorgaben zum Schutz oberirdischer binnengewässer - Band 2, Berlin.
• [9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują że urobek jest zanieczyszczony, Dz U Nr 55, poz. 498.
• [10] Materiały własne RZGW Gliwice, umieszczone na stronie internetowej www.rzgw.gliwice.pl.
• [11] Nocoń W., Kostecki M., Kozłowski J., Charakterystyka hydrochemiczna Kłodnicy, Ochr. Środ. 2006, nr 3, 39-44.
• [12] Nocoń W., Zawartość metali ciężkich w osadach dennych rzeki Kłodnicy, J. of Element. 2006, 4, 457-466.
• [13] Pistelok F., Program ,,Czysta Kłodnica", Spotkanie warsztatowe ,,Kłodnica", 5 października 1995.
• [14] Raport o stanie środowiska w Bytomiu - 2001 r., Wydział Ekologii UM w Bytomiu.
• [15] Kostecki M., Kozłowski J., Domurad A., Zych B., Charakterystyka hydrochemiczna Potoku Toszeckiego w aspekcie oddziaływania na zbiornik zaporowy Pławniowice, Arch. Ochr. Środ. 2001, nr 2, 125-140.
• [16] Kozłowski J., Kostecki M., Nocoń W., Wpływ zmian jakości wody w Potoku Toszeckim w latach 1976-2004 na stopień zanieczyszczenia wody w zbiorniku zaporowym Pławniowice, Ochrona Środowiska 2006, 4, 35-40.
• [17] Lis J., Pasieczna A., Atlas geochemiczny Polski w skali 1 : 2 500 000, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1995.
• [18] Helios-Rybicka E., Adamiec E., Aleksander-Kwaterczak U., Distribution of trace metals in the Odra River system: Water-suspended matter, Limnologica 2005, 35, 185-198.