Wyładowania elektryczne w oleju transformatorowym przy udarach piorunowych w układach izolowanych elektrod

• Autorzy: Galczak J.

Warianty tytułu

DE

Electrical discharges in transformer oil under lightning impulses in insulated electrode set-ups

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca poświęcona jest zagadnieniu wyładowań elektrycznych w układach izolowanych elektrod w oleju transformatorowym. W części monograficznej zawiera szczegółowe opisy inicjacji i czasowo-przestrzennego rozwoju wyładowań w dielektrykach ciekłych w różnych układach elektrod ze szczególnym uwzględnieniem oleju transformatorowego. Krytycznej analizie poddano w niej teorie dotyczące mechanizmów inicjacji i propagacji wyładowań oraz modele matematyczne opisujące tę propagację w kategoriach ilościowych. W części eksperymentalnej przebadano rozwój wyładowań w dwóch układach izolowanych elektrod różniących stopniem nierównomierności pola przy napięciu udarowym. Otulina izolacyjna powoduje podwyższenie napięcia początkowego wyładowań oraz wydłuża czasy do inicjacji, co wynika z mniej sprzyjających warunków inicjacji, niż u powierzchni gołej elektrody. Rejestrowane fotograficznie strimery 2-go i 3-go rzędu, są podobne, przy porównywalnych krotnościach przepięć, do swych odpowiedników w układach gołych elektrod. To samo można powiedzieć o szybkości ich propagacji. Zarejestrowano także bardzo szybkie strimery dodatnie, które nie mają odpowiedników w wyładowaniach rozwijających się od gołej elektrody. Zastosowanie, jako izolacji elektrody WN, nomeksu zamiast papieru marszczonego podniosło o około 30% napięcie inicjacji wyładowań, wydłużyło czasy do inicjacji oraz powiększyło prędkość rozwoju strimerów obu rzędów. To powiększenie w odniesieniu do dodatnich strimerów 2-go rzędu jest większe od oczekiwanego. W układzie o polu skrajnie nierównomiernym i małej pojemności międzyelektrodowej nie zauważono konwersji strimerów 2-go rzędu w strimery 3-go rzędu; te ostatnie wyrastały bezpośrednio z powierzchni izolacji elektrody WN. Konwersję taką zarejestrowano natomiast w drugim układzie elektrod o większej pojemności i dostatecznie dużej energii elektrostatycznej zmagazynowanej w polu, aby mogła zajść energochłonna konwersja. Sfotografowano wyładowania, które zostały zainicjowane poza powierzchnią otuliny izolacyjnej, co stanowi wizualne potwierdzenie trafności interpretacji fizycznej efektu objętości najbardziej naprężanej cieczy. Jest to, według wiedzy posiadanej przez autora, pierwsza rejestracja fotograficzna takich wyładowań. Badania wpływu celowo umieszczonych w izolacji elektrody WN „słabych punktów" na wytrzymałość układu wykazały, że wprawdzie taki wpływ statystycznie istnieje, zwłaszcza przy udarze ujemnym, ale skuteczniejsze w tym względzie są „wrodzone" słabe punkty. Na podstawie spostrzeżenia, że otulina izolacyjna nie spowalnia wyładowań, wykazano obliczeniowo, iz prąd wyładowań dodatnich 2-go rzędu musi składać się z ciagu wąskich impulsów dyskretnych, a nie szerokiego impulsu o szerokości rzędu mikrosekund.

EN

The subject of the work are electrical discharges in transformer oil in setups of insulated electrodes under lightning impulses. In the first, monographic part the up-to-date knowledge on initiation and spatio-temporal development of the discharges in bare electrode set-ups was presented and analyzed. The mechanisms and mathematical models of discharge propagation were critically estimated. The second part contains author's own research report on the characteristics of the discharges stemming out of insulated HV electrodes. The insulation raises discharge onset voltages and extends onset time lags that confirms its hampering effect on discharge initiations. The streamers of the 2nd and the 3rd modes form similar discharge patterns in both the insulated and the insulation stripped electrodes under comparable p.u. overvoltages. The same may be said about the propagation velocities. Some particular very fast streamers were, however, recorded that have neither the features of the above mentioned ones, nor are they similar to the 4th mode discharge channels. When Nomex tape instead of creased paper as the insulation of the HV electrode was applied, the onset voltage increased of about 30%, the time lags were even more extended and the development velocity of the positive streamers raised beyond expectations. This is probably due to more homogeneous structure of the Nomex, than that of the paper. There was no conversion of the 2nd mode streamers into the 3rd mode ones in the set-up of highly divergent field and low capacitance; they used to grow out directly from the insulation surface. A number of conversions was noticed in the second set-up of a large capacity which stored enough electrostatic energy to enable the energy consuming process of the conversion to occur. The discharges were photographed that had incepted in the bulk of the oil, thus corroborating visually the effect of the most stressed insulating liquid. That has been, to the knowledge of the present author, the first recording ever of such discharges. The investigations on the effect of artificial "weak points" installed in the HV electrode coating on the onset sites and the withstand strength of the system revealed that they do have a statistical influence on the both but they are overshadowed by "inherent" weak points of unknown origin. This is particularly actual for the positive impulse voltage being quite inefficient in the "weak points" detecting. As the propagation velocity was not altered by the paper coating, it was possible to prove theoretically that the current of the positive 2nd mode quasi spherical streamer structure, must consist of a large number of nanosecond spikes instead of being a broad impulse of microsecond width.

Słowa kluczowe

PL

wyładowania elektryczne; układy izolowanych elektrod; modele wyładowań

EN

electrical discharge; insulated electrode systems; discharge models

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2003
• Tom: Z. 327
• Strony: 7--154
• Opis fizyczny: Bibliogr. 192 poz.

Twórcy

autor

Galczak J.

Bibliografia

• [1] Adamczewski L: Jonizacja i przewodnictwo ciekłych dielektryków. PWN, Warszawa, 1965.
• [2] Adamczewski L: O zależności natężenia pola elektrycznego w ciekłych węglowodorach od struktury cząstek chemicznych. Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej, nr 13, Elektryka, z.2, 1958, s. 3-24.
• [3] Allan R.N., Hizal E.M.: Prebreakdown phenomena in transformer oil subjected to nonuniform fields. Proceedings of the IEE, Vol. 121, 1974, nr 3, s. 227-231.
• [4] Anderson J.G., Liao T.W.: The Propagation Mechanism of Impulse Creepage Discharges over Oil-immersed Surfaces. AIEE Transactions, 74, part I, 1955, s. 218-226.
• [5] Arii K., Kitani I., Kawamura M.: Avalanche breakdown in n-hexane. Journal of Physics D, Vol. 12, 1979, s. 787-795.
• [6] Atten P., Saker A.: Streamer Propagation over a Liquid/Solid Interface. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 28, 1993, No. 2, s. 230-242.
• [7] Badent R., Kist K., Schwab A.J.: Investigation of pre-breakdown phenomena in insulating oil. 8lh International Symposium on High Voltage Engineering, Yokohama, Japan, August 23-37, 1993, Paper 24.03, s.219-222.
• [8] Baldo G.: Breakdown Phenomena of Long Gaps under Switching Impulse Conditions. IEEE Summer Meeting and Energy Resources Conference, July 17, 1974, s. 13-22.
• [9] Béroual A.: Electronic processes and streamer propagation phenomena in liquid dielectrics. Archives of Electrical Engineering, Vol. XLIV, 1995, No 4, s.579- 592.
• [10] Béroual A.: Electronic and gaseous processes in prebreakdown phenomena of dielectric liquids. Journal of Applied Physics, Vol. 73, 1993, No. 9, s. 4528-4532.
• [11] Béroual A.: Relation entre courrant, charge et vitesse de propagation des streamers dans les diélectriques liquids. Archiwum Elektrotechniki, tom XLII, z. 1-4, 1993, s. 45-56.
• [12] Béroual A., Fofana L.: Evaluation of streamer conductivity in liquids using an equivalent electrical network model. Archives of Electrical Engineering, Vol. XLIX, 2000, No. 1, s. 22-33.
• [13] Béroual A., MarteauC., Tobazéon R.: Behavior of Streamers in Liquids under Step Voltage in Point-Plane Geometry. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 23, 1988, No. 6, s. 955-959.
• [14] Béroual A.: Prebreakdown phenomena in transformer oil under step voltages. Archiwum Elektrotechniki, tomXLII, z. 1-4, 1993, nr 9, s. 37-64.
• [15] Béroual A.: Effect of Hydrostatic Pressure on the Prebreakdown Phenomena in Dielectric Liquids. Conference on Electrical Insulation and Dielectric Phenomena, 20-24 October, 1985, Buffalo, Amherst, NY., s.44-49.
• [16] Béroual A., Tobazéon R.: Prebreakdown Phenomena in Liquid Dielectrics. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 21, 1986, No. 4, s. 613-627.
• [17] Bonifáci N, Denat A.: Spectral Analysis of Light Emitted by Prebreakdown Phenomena in Non-Polar Liquids and Gases. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 26, 1991, No. 4, s.610-614.
• [18] Bonifáci N, Denat A., Atrazhev V.M.: Work Function for HV Cathode in Nonpolar Liquids. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 4, s. 657-662.
• [19] Barman P., Kröll S., Sunesson A.: Spectroscopic measurement of streamers in dielectric liquids. 9th International Symposium on High Voltage Engineering, Austria, Graz, August 28- September 1, 1995, s. 1936-1 - 1936-4.
• [20] Barman P., Kröll S., Sunesson A.: Spectroscopic measurement of streamer filaments in electric breakdown in a dielectric liquid. Journal of Physics D, Vol. 29, 1996, s. 1188-1196.
• [21] Borodin W.P., Klimkin V.F., Teslenko W.S.: Experimental study of the effect of pressure on breakdown mechanism of liquid dielectrics. Proceedings of the Second International Conference on Insulation Problems in Power Transformers, Łódź, Polska, 16-18 September, s. 7-17.
• [22] Brignell J.E., Buttle A.: The mobility of charges photo-injected into a liquid dielectric. Journal of Physics D, Vol. 4, 1971, s. 1560-1566.
• [23] Brosseau C., Béroual A.: Optical Investigation of High-field Conduction and Prebreakdown in a Dielectric Liquid. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 3, s. 397-402.
• [24] Corraz F., Rain P., Tobazéon R.: Particle-Initiated Breakdown in a Quasiuniform Field in Transformer Oil. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 2, 1995, No. 6, s.1052-1063.
• [25] Chadband W.G.: On variations in the propagation of positive discharges between transformer oil and silicone fluids. Journal of Physics D, Vol. 13, 1980, s.1299- 1307.
• [26] Chadband W.G.: The ubiquitous positive streamer. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 23, 1986, No. 4, s.697-706.
• [27] Chadband W.G., Suflan T.M.: Experimental Support for a Model of Positive Streamer Propagation in Liquid Insulation. IEEE Transactions on Electrical Insulation,, Vol. 20, 1985, No. 2, s.239-246.
• [28] Chadband W.G., Wright G.T.: A pre-breakdown phenomenon in the liquid dielectric hexane. British Journal of Applied Physics, Vol. 16, 1965, s. 305-313.
• [29] Chandrasekhar S.: Hydrodynamic and hydromagnetic stability. Clarendon Press, Oxford, 1961.
• [30] Coelho R., Debeau J.: Properties of tip-plane configurations. Journal of Physics D Vol. 4, 1971, s. 1266-1280.
• [31] Cooke C.M., Yamada H.: Streamer Propagation Times along Insulator Surfaces in Transformer Oil. Conference on Electrical Insulation and Dielectric Phenomena, Buffalo, Amherst, NY, October 20-24, 1985, s. 455-460.
• [32] Crowe R.W. Sharbaugh A.H., Bragg J.K.: Electric strength and molecular structure of saturated hydrocarbon liquids. Journal of Applied Physics, Vol. 25, 1954, No. 12, s.1480-1484.
• [33] Haas de M.P., Warman J.M., Hummel A.: Hole conductivity in liquid hydrocarbons. 5th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Noordwijkerhout, the Netherlands, 28-31 July, 1975, s. 15-18.
• [34] Denat A., Bonifáci N., Nur M.: Spectral Analysis of the Light Emitted by Streamers in Hydrocarbon Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation,, Vol. 5, 1998, No. 3, s.382-387.
• [35] Denat A., Gosse J.P., Gosse В.: Electrical Conduction of Purified Cyclohexane in Divergent Fields. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 23, 1998, No. 4, s. 645-654.
• [36] Devins J.C., Rząd S.J., Schwabe R.J.: The role of electronic processes in the electric breakdown of liquids. International Conference on Electrons in Fluids, Banff, Alberta, Canada, 5-11 September 1976.
• [37] Devins J.C., Rząd S.J., Schwabe R.J.: Prebreakdown phenomena in sphere- sphere electrode configurations in dielectric liquids. Applied Physics Letters, Vol. 2, 1977, No. 5, s,313-314.
• [38] Devins J.C., Rząd S.J., Schwabe R.J.: Breakdown and prebreakdown phenomena in liquids. Journal of Applied Physics, Vol. 52, 1981, s. 4531-4545.
• [39] Devins J.C., Rząd S.J., Schwabe RJ.: The role of electronic processes in the electrical breakdown of insulating liquids. Canadian Journal of Chemistry, Vol.55, 1977, No. 11, s.1899-1905.
• [40] Dotoku K., Yamada H., Sakamoto S., Noda S., Yoshida H.: Field emission into nonpolar liquids. Journal of Chemical Physics, Vol. 69, 1987, No. 3, s. 1121-1125.
• [41] Dumitrescu L., Lesaint O., Bonifáci N., Denaat A., Notingher P.: Study of streamer inception in cyclohexane with a sensitive charge measurement technique under impulse voltage. Journal of Electrostatics, Vol. 53, 2001, s.135-146.
• [42] Félici N.J.: Blazing a Fiery Trial with the Hounds. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 23, 1988, No. 4, s. 497-503.
• [43] Félici N.J.: Liquides et gaz: le mécanismes de claquage sont-ils comparable? Revue de Physique Appliquée, Vol. 22, 1987, s. 1125-1129.
• [44] Félici N.J.: Forces et charges de petit objects en contact avec d'une electrode affectée d'un champ électrique. Revue Generale de l'Electricite, Tome 5, 1966, No. 10, s. 1145-1160.
• [45] Félici N.J., Gosse В., Gosse J.P.: La conduction dans les liquides diélectriques . Idées modernes et progres récents. Aspects électrochimiques et électrodynamiques. Revue Générale de l'Electricite, Tome 85, 1986, No.ll, s. 861-874.
• [46] Fiebig R .: Zum Durchschlagmechanismus in Isolierflüssigkeiten im inhomogenen Feld. Wissenschaftliche Zeitschrift der Technischen Universität Dresden, Heft 2, 1969, s.505-512.
• [47] FitzPatrick G.J., Forster E.O., Hebner R.E., Kelley E.F.: Prebreakdown Cathode Processes in Liquid Hydrocarbons. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 22, 1987, No. 4, s. 453-458.
• [48] FitzPatrick G.J., Forster E.O., Hebner R.E., Kelley E.F.: Streamer Initiation in Liquid Hydrocarbons. Conference on Electrical Insulation and Dielectric Phenomeena, Buffalo, Amherst, NY, 20-24 October, 1985, s. 27-32.
• [49] FitzPatrick GJ., McKenny PJ., Forster E.O.: The Effect of Pressure on Streamer Inception and Propagation in Liquid Hydrocarbons. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation,, Vol. 25, 1990, No. 4, s. 672-682.
• [50] Fleszyński J.: Badania mechanizmu przebicia elektrycznego cieczy izolacyjnych. Prace Naukowe Instytutu Podstaw Elektrotechniki i Elektrotechnologii Politechniki Wrocławskiej, Seria: Monografie, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1986.
• [51] Fleszyński J.: Behaviour of a water drop in pre-breakdown processes in insulating oil. Proceedings of the 5th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Noordwijkerhout, Netherlands, 28-31 July, 1975, s.155-158.
• [52] Fleszyński J., Lutyński В.: O celowości normalizacji badań udarowej wytrzymałości elektrycznej olejów izolacyjnych. Ogólnopolska Konferencja „Pomiary Wysokonapięciowe w Elektrotechnice, Poznań, 11-16 października, 1988.
• [53] Forster E.O.: Electrical Breakdown in Liquid Hydrocarbons. 7,h International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Berlin, Germany, 27-31 July, 1981, s. 199-212.
• [54] Forster E.O.: Progress in the Field of Electric Properties of Dielectric Liquids. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation,, Vol. 25, 1990, No. 1, s. 55-53.
• [55] Forster E.O.: Progress in the understanding of electrical breakdown in condensed matter. Journal of Physics D, Vol. 23, 1990, s.1506-1514.
• [56] Forster E.O., Wong P.: High Speed Laser-Schlieren Studies of Electrical Breakdown in Liquid Hydrocarbons. IEEE Transactions on Electrical Insulation,, Vol. 2, 1977, No. 6, s. 435-442.
• [57] Fuji H., Inushi Y.: Laser Induced Breakdown in Organic Liquids. Journal of Applied Physics, Vol. 10,1977, s. 1761-1767.
• [58] Galczak J.: Charge carrier generation in liquid hydrocarbons. Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej, nr 725, Elektryka, z. 89, 1996, s.53-93.
• [59] Galczak J.: Electrical discharges in transformer oil in a set-up of paper insulated electrodes. Archives of Electrical Engineering, Vol. XLVIII, 1999, No 1-2, s.155- 172.
• [60] Galczak J.: Najważniejsze osiągnięcia w badaniach nad mechanizmem wyładowań elektrycznych w oleju transformatorowym. Międzynarodowa Konferencja Transformatorowa „Transformator 99. Konstrukcja, Produkcja, Eksploatacja, Diagnostyka, Kołobrzeg, 27-30.94.1999, s. 73-80.
• [61] Galczak J.: Wyładowania elektryczne w oleju transformatorowym w układzie elektrod izolowanych nomexem przy udarach piorunowych. Materiały konferencji Transformatory Energetyczne i Specjalne, Kazimierz Dolny, 11-13 października 2000, s. 146-156.
• [62] Galczak J.: Electrical discharges developing from “weak points” of paper wrapping of HV electrode. 3rd International Conference on Insulation Problems in Power Transformers, Łódź, 5-7 September, 1990, s.61-67.
• [63] Galczak J.: Modele matematyczne wyładowań strimerowych w węglowodorach ciekłych. Przegląd Elektrotechniczny - do opublikowania we wrześniu 2003.
• [64] Galczak J., Mosiński F., Sikorski Ł., Wodziński J., Zybert R.: Wyładowania niezupełne. Fizyka i oddziaływanie. Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej, Elektryka, nr 88, 1995, s. 114-123.
• [65] Galczak J.: Wyładowania elektryczne w oleju transformatorowym w układzie elektrod izolowanych piorunowych. П Lubuska Konferencja Naukowo- Techniczna Mittel-2002 „Materiały i Technologie w Elektrotechnice”, Gorzów Wlkp., 11-12 kwietnia 2002, s. 71-79.
• [66] Galczak J.: Formy wyładowań elektrycznych w oleju transformatorowym rozwijających się od elektrody izolowanej papierem. III Ogólnopolskie Sympozjum „Inżynieria Wysokich Napięć IW-96”, Poznań-Kiekrz, 19-22 maja, 1996, s. 63-68.
• [67] Galczak J.: Laboratorium do badania rozwoju wyładowań elektrycznych w oleju transformatorowym. II Ogólnopolskie Sympozjum „Inżynieria Wysokich Napięć IW-94”, Poznań-Kiekrz, 25-28 września, 1994, s. 263-266.
• [68] Galczak J., Stankowski. K., Tarczyński D.: High-speed observations of prebreakdown phenomena in transformer oil between bare and insulated electrodes. Proceedings of the 2nd International Conference on Insulation Problems in Power Transformers, Łódź, 1987, s.137-147.
• [69] Galczak J., Wodziński J.: Badanie inicjacji i rozwoju wyładowań niezupełnych w oleju transformatorowym. Sprawozdanie z realizacji projektu badawczego nr 8 8253 92 03, Politechnika Łódzka, Łódź 1995.
• [70] Galczak J.: Geometryczne modele propagacji wyładowań w węglowodorach ciekłych. Przegląd Elektrotechniczny, Zeszyt Specjalny, 10s' 2002, s. 92-95.
• [71] Gallagher TJ.: Simple Dielectric Liquids. Mobility, Conduction and Breakdown. Clarendon Press, Oxford 1975.
• [72] Garton C.G., Krasucki Z.: Bubbles in insulating liquids: stability in an electric field. Proceedings of the Royal Society A, Vol. 92, 1958, s. 211-226.
• [73] Giridinio P., Molfino P., Molinari G., Viviani A., FitzPatrick GJ., Forster E.O.: Effect of streamer shape and dimensions on locals electric field conditions. Conference Record of the 9th Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Salford, UK, 27-31 July, 1987, s. 311-317.
• [74] Giridinio P., Molfino P., Molinari G., Viviani A., FitzPatrick GJ., Forster E.O.: Effect of Streamer Shape and Dimensions on Local Electric Field Conditions. IEEE Transactions on Electrical Insulation,, Vol. 23, 1988, No. 4, s. 668- 676.
• [75] Goodwin D.W., Mcfadyen R.A.: Electrical conduction and breakdown in liquid dielectrics. Proceedings of the Physical Society B, Vol. 36, 1953, No. 398, s. 85-97.
• [76] Gournay P., Lesaint O.: A study of the inception of positive streamers in cyclohexane and pentane. Journal of Physics D, Vol. 26, 1993, s. 1966-1974.
• [77] Gzowski O.: Badania nad mechanizmem zjawisk przedprzebiciowych i przebicia elektrycznego w ciekłych dielektrykach. Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej, nr 136, Fizyka, Zeszyt IV, 1968, s.51-54.
• [78] Haidara M., Denat A.: Electron Multiplication in Liquid Cyclohexane and Propane. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 26, 1991, No. 4, s.592-597.
• [79] Halpern B., Gomer G.: Field Ionization in Liquids. Journal of Chemical Physics, Vol. 51, 1969, No. 3, s. 1048-1056.
• [81] Halpern B., Gomer G.: Field Emission in Liquids. Journal of Chemical Physics, Vol. 51, 1969, No. 3, s. 1031-1047.
• [82] Hasterman Z., Mosiński F., Maliszewski A.: Wytrzymałość elektryczna transformatorów energetycznych. WNT, Warszawa, 1983.
• [83] Hauschild W.: Gleitentladungen an Isolieranordnung unter Transformatorenöl bei Impulsspannungen. Wissenschaftliche Zeitschrift-Elektrotechnika, Leipzig, Nr. 213, 1971, s. 177-198.
• [84] Hauschild W.: Die diffuse Stroms wache Dauerentladungen im Isolieröl und ihre Bedeutung beim Durchschlagprozeß. Zeitschrift für Elektrische Information und Energietechnik, Leipzig, Nr. 3, 1973, s.314-320.
• [83] Hauschild W.: Zum Überschlag inhomogener Isolieranordnung unter Transformatorenöl bei Schaltspannungen. Elektrie, B. 25, 1971, Nr. 5, s.177-180.
• [85] Hauschild W.: Zum Öldurchschlag in inhomogenem Feld bei Schaltspannungen. Elektrie, B. 24, 1970, Nr. 8, s. 283-286.
• [86] Hauschild W.: Zur Abhängigkeit der Stirnzeit und Wirkdauer einer Impulsspannung. Elektrie, B. 24, 1970, Nr. 7, s. 244-247.
• [87] Hauschild W.: Eine Modellvorstellung vom Öldurchschlag in inhomogenem Feld bei Schaltspannungen. Periodica Politechnica-Electrical Engineering, Budapest, Vol. 15, 1971, No. 2, s. 177-198.
• [88] Hebner R.E.: Measurement of Electrical Breakdown in Liquids. Kunhardt E.E., Christophoru L.G., Luessen L.H.: The Liquid State and Its Electrical Properties. Plenum Press, New York and London, 1987, s 519-537.
• [89] Hebner R.E., Kelley E.F., Forster E.O., FitzPatrick G.J.: Observations of Prebreakdown and Breakdown Phenomena in Liquid Hydrocarbons II. Non-uniform Field Conditions. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 20, 1985, No. 2, s. 281-292.
• [90] Hippel A.R. von.: Dielektryki i fale. PWN, Warszawa, 1963.
• [91] Hizal E.M.: Prebreakdown discharges in insulating oil under sub-atmospheric pressure. 7th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Berlin, Germany, 27-31 July, 1981, s.187-191.
• [92] Hizal E.M., Dinęer S.: Breakdown time lags and prebreakdown phenomena in transformer oil; effect of hydrostatic pressure. Journal of Electrostatics, Vol. 12, 1982, s.338-343.
• [93] Яковлев Ю.С.: Гидродинамика взрыва. Госдарственное Союзное Издательство Судостроительной Промышленности, Ленинград, 1961.
• [94] Jaksts A., Cross J.D.: High Speed Streak Photography of the Breakdown of Transformer Oil and the Dependence of its Nature on Local Stored Energy. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 18, 1983, No. 6, s. 599-604.
• [95] Kao K.C.: On the theory of filamentary single injection and high-field electric conduction and breakdown in dielectric liquids. Proceedings of the 5th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Noordwijkerhout, Netherlands, 28-31 July, 1975, s.55-60.
• [96] Kao K.C.: Theory of High Field Electric Conduction and Breakdown in Electric Field. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 11, 1976, No. 4, s.121-128.
• [97] Kao K.C., Rashwan M.M.: Pressure dependence of electroluminescence in liquid dielectrics. Proceedings of the IEE, Vol. 62, 1974, No. 6, s. 856-857.
• [98] Kath G.S., Hoburg J.F.: Interfacial electrohydrodynamic instability in normal electric field. The Physics of Fluids, Vol. 20, 1977, No. 6, s. 912-916.
• [99] Kaftan R., Denat A., Bonifáci N.: Formation of Vapor Bubbles in Non-polar Liquids Initiated by Current Pulses. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 26, 1991, No. 4, s. 654-662.
• [100] Kattan R., Denat A., Lesaint O.: Generation, growth and collapse of vapor bubbles in hydrocarbon liquids under a high divergent fields. Journal of Applied Physics, Vol. 66, 1989, No.9, s.4062-4066.
• [101] Kelley E.F., Hebner E.R.: The electric field distribution associated with prebreakdown phenomena in nitrobenzene. Journal of Applied Physics, Vol. 52, 1981, No.1, s.191-195.
• [102] Климкин В.Ф., Мелехов A.B., Пономарено А.Г., Солоухин Р.Й.: Сверхскоростная интерферометрия начальной стадии развития электрического разряда в жидких диэлектриках. Сбрник “Вопросы газодинамики, Новосибирск, 1975, глава IX, s. 262-264.
• [103] Климкин В.Ф., Пономарено А.Г.: Многокадровая система для оптической фоторегистрации начальных стдии развития сверхбыстрых процессов. Сбрник “Вопросы газодинамики, Новосибирск, 1975, глава IX, s. 260-262
• [104] Климкин В.Ф., Пономарено А.Г.: Исследование импульсного электрического пробоя жидкостей с помощью оптической интерферометрии. Журнал Технической Физики, Том 49, 1979, в. 9, s.1896-1904.
• [105] Комельков В.С.: Развитие импульснго разряда в жидкости. Журнал Технической Физики, Том 31, 1961, в.8, s. 948-960.
• [106] Krasucki Z.: Breakdown of liquid dielectrics. Proceedings of the Royal Society A, Vol. 294, 1966, No. 1438, s. 393-404.
• [107] Kroh J.: Wybrane zagadnienia z chemii radiacyjnej. PWN, Warszawa, 1986.
• [108] Кучинский Г.С.: О механизме пробоя жидких диэлектриков. Wyładowania w dielektrykach ciekłych. Postępy Techniki Wysokich Napięć, z. 9, PWN, Warszawa, 1970, s.31-41.
• [109] Ladenburg R.W., Lewis B., Pease R.W., Taylor H.S.: Physical Measurement in Gas Dynamics and Combustion. Oxford University Press, London, 1954.
• [110] Larsson A., Sunesson A., Garner J., Kröll.: Laser Triggered Electrical Breakdown in Liquid Dielectrics. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 3, s. 383-390.
• [111] Latham R.V.: A New Prospective on the Origin of Prebreakdown Electron Emission Processes. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 23, 1991, No.l,s. 9-16.
• [112] Lawn B.: Fracture of brittle solids. Cambridge University Press, England 1993, s.10-15.
• [113] Lesaint O., Gournay P.: Initiation and Propagation Thresholds of Positive Prebreakdown Phenomena in Hydrocarbon Liquids. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 4, s. 702-708.
• [114] Lesaint O., Gournay P., Tobazéon R.: Investigation on Transient Currents Associated with Streamer Propagation in Dielectric Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 26, 1991, No. 4, s. 699-701.
• [115] Lesaint O., Massala G.: Positive Streamer Propagation in Large Oil Gaps: Experimental Characterization of Propagation Modes. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 5, 1998, No. 3, s. 360-370.
• [116] Lesaint O., Saker A., Gournay P., Tobazéon R., Aubin J., Mailhot M.: Streamer Propagation and Breakdown under ac Voltage in Very Large Oil Gaps. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 5, 1998, No. 3, s. 351-359.
• [117] Lesaint O., Tobazéon R.: Streamer Generation and Propagation in Transformer Oil under ac Divergent Field Conditions. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 23, 1988, No. 6, s. 941-954.
• [118] Lesaint O., Top T.V.: Streamer Initiation in Mineral Oil; Part I: Electrode Surface Effect under Impulse Voltage. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 9, 2002, No. 1, s. 84-91.
• [119] Lewis T.J.: Molecular structure and electrical strength of liquid hydrocarbons. Journal of the Electrochemical Society, Vol. 107, 1960, No. 3, s. 185-191.
• [120] Lewis T.J.: Mechanism of Electrical Breakdown in Saturated Hydrocarbon Liquids. Journal of Applied Physics, Vol. 27, 1956, No.6, s. 645-650.
• [121] Lewis T.J.: A New Model for the Primary Process of Electrical Breakdown in Liquids. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 5, 1998, No. 3, s. 306-315.
• [122] Lewis T..J.: An Overview of Electrical Processes Leading to Dielectric Breakdown of Liquids. Kunhardt E.E., Christophoru L.G., Luessen L.H.: The Liquid State and Its Electrical Properties. Plenum Press, New York and London, 1987, s 431-454.
• [123] Lewis T.J.: Basic Electrical Processes in Dielectric Liquids. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 4, s. 630-643.
• [124] Linhjell D., Lundgard L., Berg G.: Streamer Propagation under Impulse Voltage in Long Point-plane gaps. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 3, s. 447-458.
• [125] Lobanov A.N., Torshin Yu.V., Ulyanov K.M.: Phenomenological view of pulse discharge in transformer oil. 9th International Symposium on High Voltage Engineering, Graz, Austria, August 28 - September 1, 1995, s. 1077-1 - 1077-4.
• [126] Loeb L.B.: Fundamental Processes of Electrical Discharges in Gases. John Wiley, New York, 1939.
• [127] Lundgaard L., Linhjell D., Berg G., Sigmond S.: Propagation of Positive and Negative Streamers in Oil with and without Pressboard Interfaces. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 5, 1998, No. 3, s. 388-395.
• [128] Mak W.Y., Chadband W.G.: Cavitation dynamics of local discharge in dielectric liquids. Conference on Electrical Insulation and Dielectric Phenomena, Amherst, MA, USA, 17-21 October, 1982, s. 458-463.
• [129] Massala G., Lesaint O.: Positive Streamer Propagation in Large Oil Gaps; Electrical Properties of Streamers. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 5, 1998, No. 3, S371-381.
• [130] McCluskey F.M.J., Denat A., Lesaint O.: Breakdown and Prebreakdown Phenomena in Liquids under Positive Impulse Voltage. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 3, s. 377-382.
• [131] McGrath P.B., Nelson J.K.: Light emission studies in the interpretation of high- field conduction in dielectric liquids. Proceedings of the 5th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Noordwijkerhout, Netherlands, 28-31 July, 1975, s. 36-40.
• [132] McGrath P.B., Nelson J.K.: Optical studies of prebreakdown events in liquid dielectrics. Proceedings of the IEE, Vol. 124, 1977, No. 2, s.183-187.
• [133] McGrath P.B., Nelson J.K.: A divergent field study of prebreakdown events in nhexane. Journal of Electrostatics, Vol. 7, 1979, s. 327-336.
• [134] Miller H.C.: Change in Field Intensification Factor ß of an Electrode Projection (Whisker) at Short Gap lengths. Journal of Applied Physics, Vol. 38, 1967, No.11, s.4501-4505.
• [135] Mosiński F., Galczak J.: Niektóre problemy izolacji transformatorów olejowych. II Seminarium Naukowo-Techniczne nt. Materiały i Układy Elektroizolacyjne w Przemyśle Elektrotechnicznym, Ustroń-Jaszowiec, 26-28 kwietnia, 1985, s. 181- 185.
• [136] Mosiński F.: Metody statystyczne w technice wysokich napięć. Politechnika Łódzka, Łódź, 1991.
• [137] Nakao Y., Itoh H., Hoshino S., Sakai T., Tagashira H.: Effect of Additives on Prebreakdown Phenomena in n-hexane. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 3, s.383-390.
• [138] Nakao Y., Itoh H, Sakai Y., Tagashira H.: Studies of Impulse Creepage Discharge in Transformer Oil. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 26, 1991, No. 4, s. 732-738.
• [139] Nasser E.: Fundamentals of gaseous ionization and plasma electronics. Wiley Interscience, 1971, s.342-383.
• [140] Nelson J.K., McGrath P.B.: Evidence for transitions in the prebreakdown mechanism of liquid dielectrics. Proceedings of the IEE, Vol. 122, 1975, No. 12, s. 1439-1442.
• [141] Nelson J.K, Hashad I.F.M.: Cavitation dynamics in stressed dielectric liquids. Journal of Electrostatics, Vol. 12, 1982, s. 527-534.
• [142] O'Dwyer J.J.: The theory of electrical conduction and breakdown in solid dielectrics. Clarendon Press, Oxford, 1973.
• [143] Ogahaki S., Fujioka M.: Optical study of positive streamer propagation in insulating oils. 7th International Symposium on High Voltage Engineering, Dresden, Germany, August 26-30, 1991, Paper 21.01, s.13-16.
• [144] Panton R.L.: Incompressible flow. John Wiley & Sons, 1984, s.539-542.
• [145] Raether H.: Electron avalanches and breakdown in gases. Butterworths, London, 1964.
• [146] Rain P., Boisdon C., Lesaint O., Tobazéon R.: Behavior of Streamer under Divergent ac Fields in Transformer Oils at Large Gaps. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.26, 1991, No. 4, s. 715-725.
• [147] Rain P., Lesaint O.: Prebreakdown Phenomena in Mineral Oil under Step and ac Voltage in Large-gap Divergent Field. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol. 1, 1994, No. 3, s. 383-390.
• [148] Rosenhead L.: Laminar boundary layers. Clarendon Press, Oxford, 1993, p. 137.
• [149] Sadeghzadeh-Araghi M., Qureshi M.I., Chadband W.G., Watson P.K.: Measurement of the Growth of Cavities and of EHD Instabilities during the Negative-point Breakdown of Silicone Fluids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.26, 1991, No. 4, s. 663-672.
• [150] Sakamoto S., Yamada H.: Optical Study of Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.15, 1980, No. 3, s. 171-181.
• [151] Saker A., Atten P.: Potential distribution along single negative creeping streamer in transformer oil. IEE Proceedings-А, Vol. 140, 1993, No. 5, s.375-381.
• [152] Saker A., Atten P.: Properties of Streamers in Transformer Oil. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol.3, 1996, No. 6, s. 784-791.
• [153] Schmidt W.F: Electronic Conduction Processes in Dielectric Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 19, 1980, No. 5, s. 389-418.
• [154] Schmidt W.F.: Electron mobility in nonpolar liquids: the effect of molecular structure, temperature and electric field. Canadian Journal of Chemistry, Vol. 55, 1977, s.2197.
• [155] Sharbaugh A.H., Crowe R.W., Сох E.B.: Influence of Molecular Structure upon the Electric Strength of Liquid Hydrocarbons. Journal of Applied Physics, Vol. 27, 1956, No. 7, s. 806-808.
• [156] Sharbaugh A., Devins J.C., Rzad J.S.: Progress in the Field of Electric Breakdown in Dielectric Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol. 13, 1978, No. 3, s. 249-276.
• [157] Sharbaugh A.H., Watson P.K The Electric Strengths of Hexane Vapor and Liquid in the Critical Region. Journal of Applied Physics, Vol. 48, 1977, No. 3, s. 943-950.
• [158] Стекольников И.С., Ушаков Н.Й.: Исследование разряда в жидких диэлектриках. Журнал Технической Физики, Том 35, 1965, в.9, s. 1692-1700.
• [159] Sunesson А., Barmann Р., Kröll S., Walfridsson L.: Laser Triggering of Electric Breakdown in Liquids. Divergent Field. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol.l, 1991, No. 4, s. 680-691.
• [160] Swan D.W Electrical breakdown of liquid dielectrics. Proceedings of the Physical Society, Vol. 3, 1961, part 3, No. 501, s.423-432.
• [161] Thomas W.R.L.: 1974 Annual Report , Conference on Electrical Insulation anf Dielectric Phenomena, Nat. Academy of Science, Washington D.C., 1975, s.540.
• [162] Thomas W.R.L., Forster E.O.: Electrical conductance and breakdown in liquid dielectrics. Proceedings of the 5th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Noordwijkerhout, Netherlands, 28-31 July, 1975, s. 49-54.
• [163] Tobazéon R.E.: Streamers in Liquids. Kunhardt E.E., Christophoru L.G., Luessen L.H.: The Liquid State and Its Electrical Properties. Plenum Press, New York and London, 1987, s 465-501.
• [164] Top T.V., Lesaint O.: Streamer Initiation in Mineral Oil; Part II: Influence of a Metallic Protrusion on a Flat Electrode. Divergent Field. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol.9, 2002, No. 1, s. 92-96.
• [165] Top T.V., Massala G., Lesaint O.: Streamer Propagation in Mineral Oil in Semi- Uniform Geometry. Divergent Field. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol.9, 2002, No. 1, s. 76-83.
• [166] Torshin Yu.V.: Experimental investigation of common regularities of breakdown in transformer oil. 7th International Symposium on High Voltage Engineering , Dresden, Germany, August 36-30, 1991, Paper 21.02, s.17-22.
• [167] Torshin Yu.V.: On Existence of Leader Discharges in Mineral Oil. Divergent Field. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol.2, 1995, No. 1, s. 167-179.
• [168] Торшин Ю.В: К поблеме существования лидерного прцесса при импульсном элекрическом пробое трансформаторных масел. Электричество, No. 5, 1993, s. 4-16.
• [169] Ушаков Н.Й.: Развитие разряда в жидких диэлектриках на косоугольных волнах напряжения. Журнал Технической Физики, Том 35, 1965, в. 10, s. 1844-1847.
• [170] Walsh J.M., Rice М.Н.: Dynamic compression of liquids from measurements on strong shock waves. Journal of Chemical Physics, Vol. 26, 1957, No. 4, s. 815- 823.
• [171] Ward A.L.: Effect of space charge, in cold-cathode gas discharges. Physical Review, Vol. 112, No. 6, s. 1852-1857.
• [172] Watson P.K.: Electrostatic and Hydrodynamic Effects in the Electrical Breakdown of Liquid Dielectrics. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.20, 1985, No. 2, s. 395-399.
• [173] Watson P.K., Chadband W.G.: The effect of electric field on the expansion and collapse of bubbles in liquid dielectrics. Conference Record of the 9th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Salford, England, 1987, s. 393-397.
• [174] Watson P.K., Chadband W.G.: The Dynamics of Pre-breakdown Cavities in Viscous Silicone Fluids in Negative Point-plane Gaps. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.23, 1998, No. 4, s. 729-738.
• [175] Watson P.K., Chadband W.G., Mak W.Y.: Bubble Growth Following a Localized Electrical Discharge and its Relationship to the Breakdown of Triggered Spark Gap in Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.20, 1985, No. 2, s. 275-280.
• [176] Watson P.K., Chadband W.G., Sadeghzadeh-Araghi M.: The Role of Electrostatic and Hydrodynamic Forces in the Negative-point Breakdown of Liquid Dielectrics. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.26, 1991, No. 2, s. 543-559.
• [177] Watson P.K. Sharbaugh A.H.: High-field conduction currents in liquid n-hexane under microsecond pulse conditions. Journal of the Electrochemical Society, Vol. 108, 1960, No. 6, s. 522-528.
• [178] Winterberg A.L., Pace M.D., Balock T.V, Foust J.V.: Prebreakdown Current Pulses in n-Hexane and other Dielectric Fluids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.24, 1989, No. 4, s. 67-74.
• [179] Wong P., Forster E.O.: High-speed Schlieren studies of electrical breakdown in liquid hydrocarbons. International Conference on Electrons in Fluids, Banff, Alberta, Canada, 5-8 September, 1976,
• [180] Wong P., Forster E.O.: The Dynamics of Electrical Breakdown in Liquid Hydrocarbons. IEEE Transactions on Power Apparatus and Systems, Vol. 10, 1982, No 3, s. 751-756.
• [181] Wong P., Forster E.O: The dynamics of electrical breakdown in liquid hydrocarbons. Journal of Electrostatics, Vol. 5, 1977, s. 157-168.
• [182] Wong P., Forster E.O.: The Dynamics of Electrical Breakdown in Liquid Hydrocarbons. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.17, 1982, No. 2, s. 203- 220.
• [183] Woodson H.H., Melcher J.R.: Electromechanical Dynamics. Part II: Fields, Forces and Motion. John Wiley & Sons, New York, London, Sydney, 1968, s. 473.
• [184] Yamashita H., Amano H.: Pre-breakdown Current and Light Emission in Transformer Oil. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.20, 1985, No. 2, s. 247-255.
• [185] Yamashita H., Amano H.: Prebreakdown density change, current and light emission under non-uniform field. Journal of Electrostatics, Vol. 12, 1982, s. 353- 363.
• [186] Yamashita H., Amano H.: Prebreakdown Phenomena in Hydrocarbon Liquids. IEEE Transactions on Electrical Insulation, Vol.23, 1985, No. 4, s. 739-750.
• [187] Yamashita H., Amano H., Mori T.: Optical observations of pre-breakdown and breakdown phenomena in transformer oil. Journal of Physics D, Vol. 10, 1977, s. 1733-1760.
• [188] Yamashita H., Hanaoka M., Amano H.: Prebreakdown phenomena in hydrocarbon liquids. 9th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Salford, England, 1987, s. 403-407.
• [189] Yamashita H., Ishikawa M., Amano H.: Pre-breakdown density change and current in transformer oil under non-uniform field. 7th International Conference on Conduction and Breakdown in Dielectric Liquids, Berlin, Germany, 27-30 July, 1981, s. 167-171.
• [190] Yamazawa К., Uemura M., Yamashita H., Forster E.O.: Pulse Measurement Using LED in Dielectric Liquids under Impulse Voltage. IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, Vol.l, 1994, No., s. 391-396.
• [191] Zaengl W.: Kapazität eines Zylinders gegen senkrecht aufeinander stehenden Ebenen. Archiv für Technisches Messen, B. Z130-3, 1969, s.91-92.
• [192] Zaky A.A., Hawley R.: Conduction and breakdown in mineral oil. Peter Peregri- nus LTD., London, 1973.