Wykorzystanie reakcyjnej, odrdzeniowej dyfuzji węgla w procesach uszlachetniania powierzchni

• Autorzy: Wendler B. G.

Warianty tytułu

EN

Synthesis of hard carbide or carbonitride coatings on steels with use of reactive upward diffusion of carbon atoms from the steel substrate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem rozprawy są twarde, odporne na zużycie powłoki z węglików i węglikoazotków metali przejściowych oraz metody ich osadzania na narzędziach i częściach maszyn ze stali węglowych i stopowych. Część pierwsza rozprawy, obejmująca rozdz. 1 i 2, zawiera opis struktury, właściwości fizycznych, chemicznych, mechanicznych i tribologicznych powłok z węglików, azotków i węglikoazotków, ich istotny wpływ na pracę narzędzi i części maszyn oraz szereg przykładów zastosowań takich powłok w przemyśle. W drugiej części, w rozdz. 3 i 4, autor przedstawia znane dotąd metody osadzania powłok z węglików i węglikoazotków w ramach nowej, opracowanej przez siebie, systematyki, w której jako wiodące wielkości występują: liczba Knudsena, aktywność węgla w stali oraz temperatura stalowego podłoża. Na gruncie tej systematyki autor dokonał szerokiego przeglądu znanych metod, przeprowadził ich krytyczną ocenę, a następnie postawił tezę, że powłoki z węglików i węglikoazotków metali przejściowych z grup IVb i Vb układu okresowego można osadzić na stalach węglowych i stopowych o dużej aktywności niezwiązanego węgla nową, dwustopniową metodą, w której celowo wykorzystuje się dyfuzję węgla ze stalowego podłoża. W trzeciej części, obejmującej rozdz. 4 i 5, zostały przedstawione przesłanki literaturowe, które legły u podstaw tej nowej, dwustopniowej metody, nazwanej przez autora „pośrednią" i opisane jej istotne cechy. Część czwarta, obejmująca rozdz. ó-f-8, zawiera opis syntezy powłok według metody, wyniki podstawowych badań mikrostrukturalnych powłok (w szczególności morfologii, składu chemicznego i fazowego, tekstury, mikrotwardości i naprężeń własnych), ich cechy użytkowe (w szczególności adhezję do podłoży, współczynnik tarcia, odporność na zużycie o charakterze adhezyjnym i zacieranie, barwę, połysk i chropowatość powierzchni), a także trwałość wybranych narzędzi i części maszyn w warunkach eksploatacyjnych. W części piątej (rozdz. 9 i 10) jest opisany mechanizm „pośredniego" wytwarzania powłok z węglików i węglikoazotków, oparty na dyfuzji atomów węgla ze stalowego podłoża. W tej części zawarty jest model fizyczny zjawisk zachodzących w procesie syntezy powłok metodą pośrednią, w którym wykazano, między innymi, że stalowe podłoże można uznać za ąuasi-nieskończone źródło węgla względem powłoki o grubości kilku mikrometrów, a szybkość zmiany stężenia węgla związanego w wybranym punkcie powłoki może być skorelowana z umownym współczynnikiem szybkości reakcji chemicznej między atomami węgla dyfundującego z podłoża i atomami metalu przejściowego w powłoce. Autor wykazał, że w nowej metodzie decydujące znaczenie ma energia aktywacji dyfuzji reakcyjnej atomów węgla w powłoce z metalu przejściowego, a nie energia aktywacji dyfuzji i aktywność węgla w stosowanych przez niego stalach. Praca zakończona jest podsumowaniem zawierającym najistotniejsze wyniki otrzymane przez autora, dotyczące nowej systematyki metod wytwarzania powłok, mechanizmu nowej metody "pośredniej", a także najważniejszych charakterystyk mikrostrukturalnych oraz cech użytkowych powłok wytworzonych nową metodą.

EN

Hard carbide or carbonitride coatings of transition metals on steels as well as the methods of their deposition are the subjects of the thesis. In the first part (Chapters 1 and 2) the general description of the structure, the physical, chemical, mechanical and tribological properties of the carbide or carbonitride coatings are given. The profound effect of the above coatings on the increase of the resi-stance to wear of tools and machine parts as well as a series of examples of application in industry are given as well. In the second part (Chapters 3 and 4) the known deposition methods of the carbide or carbonitride coatings are being presented in the frame of a new, author's systematics, in which the Knudsen number, the carbon activity in the steel substrate and the substrate's temperature are the leading parameters. With use of that systematics a broad review of the known methods has been given and their critical appraisal has been performed. In conclusion a thesis has been upheld, that the carbide or carbonitride coatings of the transition metals of the groups IVb and Vb of the periodic system on steels can be performed with use of a new, duplex method, in which the diffusion of carbon atoms from the steel substrate is being used intentionally. In the third part (Chapters 4 and 5) the basic premises to the new method, named "indirect" one by the author, from the literature are given and the fundamental features of the method are being presented as well. The fourth part (Chapters 6-^8) comprises the description of the synthesis of the coatings according to the indirect method, the basic results of their microstructural investigations (in particular the morphology, chemical and phase composition, texture, microhardness and residual stresses), of the usable features (as, for example, adhesion to the steel substrate, coefficient of friction, resistance to adhesive and abrasive wear and to seizure, the colour, lustre and surface roughness) as well as the durability of a series of coated tools and machine parts in the working conditions. In the fifth part (Chapters 9 and 10) the mechanism of the "indirect" synthesis of the carbide or carbonitride coatings based on the diffusion of carbon atoms from the steel substrate is being presented. The physical model of the phenomena which take part in the synthesis is given in that part. The author demonstrates, among others, that the steel substrate can be treated as a quasi-infinite source of carbon atoms in regard to the thin transition metal coating and that the rate of the change of carbon concentration in in any point of the transition metal coating can be related to a stipulated rate of the chemical reaction between the carbon atoms diffusing from the steel substrate and those of the metal atoms from the metallic coating. It has been proved by the author, that in the new method the energy of the reactive diffusion of the carbon atoms in the metallic coating has the prevailing effect and not that in the steel susbtrate. A recapitulation of the basic results, concerning the new systematics, the new, indirect method of synthesis and the most important features of the coatings deposited by means of the method is given in the end of the work.

Słowa kluczowe

PL

powłoki z węglików; powłoka z węglikoazotków; metody osadzania powłok

EN

carbide coating; carbonitrides coating; deposition method

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Rozprawy Naukowe / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2001
• Tom: Z. 290
• Strony: 3--151
• Opis fizyczny: Bibliogr. 337 poz.

Twórcy

autor

Wendler B. G.

• Zakład Inżynierii Powłok, Instytut Inżynierii Materiałowej, Wydział Mechaniki, Politechnika Łódzka,

Bibliografia

• Adelsberg L., Cadoff L.: Trans. Met. Soc. AIME 239 (1967) 933.
• Airapetian Ju.N., Liubov BJa., Izv. AN SSSR, Ser. Metally,No 6 (1972) 155.
• Al-Jaroudi M.Y., Hentzell H.G.T., Valli J.: “The influence of the TiN deposition temperature on the critical load hardness of hardened steels”; Thin Solid Films 154 No 1-2 (1987) 425-429.
• Allen D.S., Appl. Phys. Lett. 54 (1989) 1104.
• Ando K., Aozasa M., Pyon R.S., Appl. Phys. Lett. 44 (1984) 413.
• Arai T.: “Fluidized bed carbide coating process development and application”; Heat and Surface, Japanese Heat treatment Society, Kyoto, Japan 1992.
• Arai T., Fujita H., Oguri K.: „PACVD of TiC and TiN on steel: properties of coatings”; Thin Solid Films 165 No. 1 (1988) 139 - 148.
• Arai T., Fujita H., Watanabe M.: „Evaluation of adhesion strength of thin hard coatings”; Proc. Int. Conf. “Heat Treatment’87”, 11-15 May 1987, London (1987) 29-37.
• Archard J.F.: “Contact and rubbing of flat surfaces”; J. Appl. Phys. 24 (1953) 981 -988.
• Arkel van A.E., Boer de J.H.: Zs. Anorg. Chemie 148 (1925) 345.
• Arkharov V.L, Nemnonov S.A., Zhurnal Teoret. Fiziki 8 (1938) 1089.
• Arkharov V.I., Ignatenko P.I.: “Issledovanie vliania khimiko-termitcheskoj obrabotki na svojstva elektrolititcheskikh osadkov”; Zashtchitnye pokrytia na metallakh, Vyp. 4, Naukovaja Dumka, Kiev (1971) 233 - 237.
• Arkharov V.L, Konev V.N., Vestn. Mashinostroenia 11 (1955) 55.
• Arkharov V.I., Nemnonov S.A., Izv. AN SSSR, Otdel. Tekhn. Nauk (1943) 9-10.
• Arzamasov B.N., Khimiko-termitcheskaja obrabotka metallov v aktivizirovan- nykh sredakh, Izd. Nauka, Moskva 1979.
• Asada H., Kishi Y., Hirose Y.: “Measurements of Youngs moduli of TiC coated films”, Thin Solid Films 236 (1993) 247.
• Babul T. “Gazodetonacyjne nanoszenie warstw proszkowych”; Mat. I Ogólnopolskiej Konf. Nauk. „Nowoczesne Technologie w Inż. Pow.”, Łódź-Spała, 20-23.09.1994, Red. Wendler B., Wyd. Kwadrat, Łódź (1994) 313-318.
• Banaszkiewicz J., Kamiński M., Podstawy korozji materiałów, Ofic. Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1997.
• Bartsch K., Leonhardt A. w Le Vide: Science, Tchniques et Applications, Vol. 279, Jan.- Fev.-Mars. (1996) 82.
• Benarioua Y., Bouaouadja N., Wendler B.: “Creation of Thin TiC Layers on Steels”; J. Mat. Sei. Lett. 15 (1996) 1067 - 1069.
• Bernard C., Madar R.: „Chemical Vapour Deposition of Refractory Compounds“, MRS Symposia Proc. Vol. 168, Besmann T.M., Gallois M. (Eds.), Materials Research Society, Pittsburgh, PA (1990) 3-17.
• Bernex (1983): Report No 756002, Bernex, Olten (Szwajcaria) 1983.
• Biedunkiewicz A., Wysiecki M., Jasiński W., Morawski A., Szczeciński K. Patent PL-167996 C23 Cl8/12 (1995).
• Biedunkiewicz A.: „Metaloorganiczne związki w syntezie TiC”; Mat. Konf. „Zastos. nowocz. mat. i technol. w przemyśle okrętowym i stoczniowym” w Szczecinie, 10 - 13.09.1998, Tom 2, Wyd. PPH ZAPOL, Szczecin (1998) 283 - 288 ISBN 83-87377-16-3.
• Blicharski M., Przemiany fazowe, Wyd. AGH (Nr. 1173), Kraków 1990.
• Bobrov G,V., Kovryzkina N.V., Mat. Ros. Konf. Nauk. - Tekhn. “Novye Mater. i Tekhnol.”, Moskva, 21-22 nojabr 1995, Sekcija: Kompozity, keramika, poroshkovye mat. i pokr. Tezisy dokladov, Moskva (1995) 89.
• Bond G.C., Kataliza heterogeniczna, PWN, Warszawa, 1979.
• Boumerzoug M., Pang Z.D., Boudron M., Mäscher P., Simmons J.G.: „Room-temperature ECR CVD of high-quality TiN“; Appl. Phys. Lett. 66, Iss. 3 (1995) 302-304.
• Boving H.J., Hintermann H.E.: ”Properties and performance of CVD deposited TiC-coated ball-bearing components”; Thin Solid Films 153 (1987) 253-266.
• Bowden F.P., Tabor D., The Friction and Lubrication of Solids, 2nd Ed., Clarendon Press, Oxford 1954.
• Broszeit E., Gabriel H.M., Zeitschrift für Werkstofftechnik 9 (1978) 289.
• Buch A. Własności mechaniczne czystych metali, WNT, Warszawa 1968.
• Buckley K.A., Pastor K., Constantine C., Johnson D., J. Vac. Sei. Technol., Vol. BIO No. 3 (1992) 1133 - 1138.
• Bunshah R.F.: Deposition Technologies for Films and Coatings, Noyes Publications, Park Ridge, New Jersey (USA) 1982.
• Bunshah R.F., Thin Solid Films 107 (1983) 21.
• Burakowski T.: ”Stan obecny i kierunki rozwoju inżynierii powierzchni” - Część III; Przegl. Mech., Rok XLVIII, Zesz. 15 (1989) 12 - 29.
• Burakowski T., Wierzchoń T.: Inżynieria powierzchni metali, WNT, Warszawa, 1995.
• Burwell J.T., Wear 1 (1957) 119.
• Bylica A., Sieniawski J.: Tytan i jego stopy, PWN, Warszawa 1985.
• Carlsson J.: “Processes in interfacial zones during CVD: aspect of kinetics, mechanism, adhesion and substrate atom transport”; Thin Solid Films 130 (1970) 925.
• Cava R .J., Takagi H., Zandbergen H. W., Krajewski J. J., Peek W.F., Jr., Siegrist T., Batlogg B., Dover van R. B., Felder R. J., Mizuhashi K., Lee J. O., Eisaki H., Uchida S., Nature 367 (1994) 252.
• Celiński S., Sekuła J., Walkowicz J., Stefański T.: ”Obróbka elektroiskrowa narzędzi skrawających”; Przegląd Mechaniczny 12 (1984) 25 - 27.
• Child H.C., Plumb S.A., McDermott J.J., Proc. Int. Conf. Heat Treatment in London, 02-04 May 1984. London, Vol. 5 (1984) 1-7.
• Chin J.: “CVD and PECVD”; artykuł w pracy zbiorowej “Advanced Surface Engineering” (Sproul W.D., Legg K.O., Eds.), TECHNOMIC Publ.Comp., Inc., Lancaster - Basel 1993. ISBN 1-56676-252-9.
• Cooper A.R., Strafford K.N.: “Observation on the Role and Selection of Coatings and Surface Treatments in Manufacturing”; Rozdz. 13 w Surface Engineering - Processes and Applications, Strafford K.N. et al. (Eds.), Technomic, Basel 1995.
• Davidson K.E., Trans. 8th Symp. on Space Nuclear Power Systems, AIP CONF -910116(1991) 1024.
• Davis L.E., MacDonald M.C., Palmberg P.W., Riach G.E., Weber R.E. (Eds.), Handbook of Auger Electron Spectroscopy, Phys. Electronic Ind., Eden Prairie, Minnesota (USA) 1976.
• Dąbrowski M., Rutkowska A.: „Wpływ obróbki strumieniowo - ściernej na przygotowanie powierzchni i jakość pokrycia TiN na stali szybkotnącej”; Mat. I Ogólnopolskiej Konf. Nauk. “Nowoczesne technologie w inżynierii powierzchni - Łódź’94”, Red. Wendler B., Wyd. Kwadrat, Łódź (1994) 233 - 237.
• Dempsey E., Phil. Mag. 8 (1963) 285.
• Dereń J., Haber J., Pampuch R., Chemia ciała stałego, PWN, Warszawa, 1975.
• Demny J., Wahl G. (1982a), Härterei und Technische Mitteilungen 37 (1982) 166.
• Demny J., Wahl G. (1982), Tribologie Vol. 4 (Bunk et al., Eds.) Springer Verlag, Berlin (1982b) 287-320.
• Derre A., Teyssandier F., Ducarroir M.: „How to avoid décarburisation of steel substrate during chemical vapour deposition of titanium carbide“, Thin Solid Films 202 No. 1 (1991) 129 - 135.
• Derre A., Ducarroir M., Teyssandier F.: Deposition parameters controlling CVD of TiC on steel“; Proc. Electrochemical Soc. 87-88 (1987) 1190 - 1202.
• Dobrzański L., Hajduczek E., Marciniak J., Nowosielski R., Metaloznawstwo i obróbka cieplna materiałów narzędziowych, WNT, Warszawa, 1990.
• Dubinin G.N., Difftiz. khromirovanie splavov, Wyd. Mashinostroenie, Moskva 1964.
• Dubinin G.N.: “Oberflächenbehandlung von Metallen und Legierungen durch andere Elemente“. Neue Hütte 15 Jg., Heft 6, Juni (1970) 351 - 355.
• Ehrlich P.: „Lösungen von Sauerstoff in metallischem Titan“, Z. Anorg. Chemie 247 (1941) 53-64.
• Ebersbach G., Mey E., Die Technik 31 (1976) 467 - 470.
• Ebersbach G.: „Grundlagen der Metallkarbidbehandlung“. Opracowanie niepublikowane, przekazane przez autora do Inst. Mech. Prec. w Warszawie w 1975 r.
• Ern V., Switendick A.C., Phys. Rev. A 137 (1965) 1927.
• Filonenko B.A.: Kompleksnyje diffuzionnye pokrytija, Izdatelstvo Mashinostrojenije, Moskva 1981.
• Frączek T., Jeziorski L., Pabin T.: „Impulsowe dozowanie mediów gazowych w ośrodku sfluidyzowanym”; Inżynieria Materiałowa 5 (112) Rok XX, wrzesień -paźdź. (1999)240-250.
• Friedrich C., Berg G., Broszeit E., Berger C.: „Fundamental economical aspects of functional coatings for tribological applications“, Surface and Coating Technology 98 (1998) 816 - 822.
• Fuchs N.A., Sutugin A.G., rozdział w pr. zbior. „Topic in current aerosol research” (Hidy G.M., Broek T.R., Eds.), Pergamon Press, Oxford 1971.
• Fouvry S., Kapsa Ph., Vincent L. (1998a), Tribology for Energy Conservation (Dowson D. et al., Eds.), Elsevier Science B.V. (1998) 161.
• Fouvry S., Kapsa Ph., Vincent L., Wendler B., Kula P. (1998b): „Fretting analysis of modulated TiC/VC multilayers on M2 HSS steels”; Inżynieria Materiałowa Nr. 4 (1998) 990 - 993.
• Fouvry S., Kapsa Ph., Vincent L.: ’’Tenue et performances d’un dépot TiN sollicité en fretting: quantification de la fissuration et des volumes usés”; Mat. de Conf. “Tenue et performances mécaniques des dépôts durs”, Senlis, 02-03.12. 1997. Ed. CETIM, Paris (1997) 1.
• Fouvry S., Kapsa Ph., Vincent L.: “Quantification of Fretting Damage”, Wear 200(1996) 186.
• Gabriel H.M., Schmidt F., Broszeit E., Kloos K.H.: Improved component performance of vane pumps by ion plated TiN coatings, Thin Solid Films 108 (1983) 189-197.
• Gallo T., Greco C., Peterson C., Cambira F., Burk J., J. Mat. Res. Soc. 271 (1992) 887-892.
• Gerlach-Meyer U., Coburn J.W., Kay E., Surf. Sei. 103 (1981) 177.
• Glass J.T., Williams B.E., Davis R.F., Micro-Optical Materials, SPIE 877 (1988) 56-63.
• Glazunov J., Klemp M.: „Metoda numeryczna obliczania współczynników dyfuzji w układach wieloskładnikowych; Referaty Międzynarodowego Seminarium “Inżynieria Powierzchni ‘97”, Wyd. IMP, Warszawa (1997)357.
• Goldschmidt H. J., Interstitial Alloys, Butterworths, London 1967.
• Goldstein J.I., Newbury D.E., Echlin P., Joy D.C., Roming A.D. (Jr.), Lyman C.E., Fiori C., Lifshin E.: Scanning Electron Microscopy and X-Ray Analysis, Plenum Press, New York and London 1992.
• Gorbunov N.S., Diffuzionnye pokrytia na zheleze i stali, Izdat. AN SSSR, Moskva 1958.
• Groszkowski J., Technika wysokiej próżni, WNT, Warszawa, 1978.
• Gruner H.: “Elerstellung von Schutzschichten mit Hilfe der Vakuum-Plasma- Spritztechnik”; art. W pr. zbior. “Verschleiss-Schichten unter Anwendung der CVD/PVD Verfahren“, Kontakt & Studium, Band 188, Expert Verlag, Sindel- fingen (1985) 237-260; ISBN 3-8169-0070-4.
• Gubanov V.A., Ivanovsky A.L., Zhukov V.P., Electronic Structure of Refractory Carbides and Nitrides, Cambridge University Press, Cambridge, 1994.
• Gunnarson St.: „Einfluss von Legierungsstoffen auf den Koflenstoffgehalt von aufgekohlten Einsatzstählen“, Härterei und Technische Mitteilungen 22 Heft 4 (1967) 293-295.
• Hägg G., Z. Phys. Chem. 12 (1931) 33.
• Haś Z, Kula P.: Proc. 2nd Int. Conf. “Carburising and nitriding with atmospheres”, Cleveland, 6-8 Dec. 1995, Grosch J., Morral J., Schneider M. (Eds.), ASM Int., Materials Park, Cleveland, Oh. (1995) 227 - 231.
• Haś Z., Kruszyński B., Wendler B., Jachowicz D.: „Trwałość gwintowników ze stali szybkotnącej SW7M pokrytych powłokami odpornymi na zużycie”; Mat. Międzyn. Semin. „Inżynieria Powierzchni‘97” w Warszawie, 12-14.05.1997, Referaty, Wyd. Inst. Mech. Prec., Warszawa (1997) 453 - 458.
• Hess D.W., Graves D.B.: “Plasma Assisted CVD”; rozdz. 7 w pr. zbiór. „Chemical Vapour Deposition” (Hitchman M.L, Jensen K.F., Eds.), Acad. Press, London, 1993. Hintermann H.E.:Verschleiss und Korrosionsschutz durch CVD- und PVD Überzüge, VDI Berichte No. 333,, Düsseldorf (1979) 53.
• Hitchman M.L., Jensen K.F., Chemical Vapour Deposition, Acad. Press, London, 1993.
• Holleck H., Larres M., Woli P., Surface and Coatings Technology 41 (1990) 179.
• Holleck H.: Ternäre Karbidsysteme der hochschmelzenden Übergangsmetalle - Teil I, Metall 35 (1981) 1001.
• Horsfall R.H.: “Cathodic Arc Evaporation”; Rozdz. 4 w pr. zbior. Advanced Surface Engineering” (Sproul W.D., Legg K.O., Eds.), TECHNOMIC Publ. Comp., Inc., Lancaster Basel (1993) 51 - 64. ISBN 1-56676-252-9.
• Imahori J., Oku T., Murakami M.: „Diffusion barrier properties of TaC between Si and Cu”; Thin Solid Films 301 (1997) 142.
• Instytut Obróbki Plastycznej w Poznaniu (1979), Obróbka plastyczna metali - zalecenia: 1NOP-Z/006-01-079 (Utwardzanie narzędzi węglikiem i azotkiem Ti), Poznań, 1979.
• Ishida A., Takei A.: “Adhezja powłok TiC i Ni-TiC do stali SUS304”; J. Surf. Finish Soc. Jap. 41 No. 5 (1990) 570 - 571 (w jęz. jap.).
• Jakimov S.G., Lakhovitch L.S., Panitch G.G., Dvorskin L.M.: Belorusskij Tekhnitcheskij Institut, Avtorskoe Svidetelstvo No. 1154251, SSSR, zgl. 27.01.1984 No. 3694853; opubl. w Beloruss. Tekhn. Inst., Minsk, 1985, No. 17.
• Jang D.H., Chun J.S.: „The effect of substrate steel on the chemical vapour deposition of TiC onto tool steel”; Thin Solid Films 147 (1979) 95 - 104.
• Japka J.E., Staffln R., Bhatia S.: “Hard surface coatings for metal in fluidized beds”; Patent Wlk. Bryt. No. 2 171 420 A (1986).
• Japka J.E.: „Using the fluidized bed for nitriding-type processes”; Met. Prog. Vol. 123 (1983) 27 - 33.
• Jarzębski Z.M., Dyfuzja w metalach i stopach, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1987.
• Jasiński J., Jeziorski L., Kubara M.: „Carbonitriding of steel in fluidized beds”; Heat Treatment Met. Vol. 123 No. 2 (1985) 41 - 46.
• Jasiński W., Praca doktorska, Politechnika Szczecińska, 1979.
• Jastrzębowski K., Młynarczak A.: „Dyfuzyjne powłoki węglikowe wytwarzane na stopach żelaza”; Inżynieria Materiałowa 1 (1986) 7- 10.
• Jastrzębowski K.: „Przemiana węglików MC w M2C”; Sprawozd. Z badań w ramach problemu MR -122, Politechnika Poznańska, 1983.
• Jensen K.F.: „Fundamentals of CVD“; artykuł w pracy zbiór. Chemical Vapour Deposition (Hitchman M.L., Jensen K.F., Eds.) Acad. Press, London, 1993.
• Johansson L.I., Surf. Sei. Reports 21 (1995) 177.
• Kaloyeros A.E., Williams W.S., Alocca C.M., Pollina D.M., Gregory S.G.: “Amorphous TiC films produced by low temperature organo-metallic CVD”; Adv. Ceram. Mat. 2 No 3A (1987) 257 - 263.
• Kasprzycka E., Tacikowski J., Zyśk J., Jarzyński P., Pat. PL Nr. 159 324 (1992).
• Kasprzycka E., Tacikowski J., Trojanowski J., Wierzchoń T., Ptak T., Pat. RP Nr. 169 291 (1996).
• Kasprzycka E.: „Znaczenie obniżonego ciśnienia w procesie chromowania próżniowego jako czynnika stymulującego wzrost warstw dyfuzyjnych”; Mat. I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej “Nowoczesne technologie w Inżynierii Powierzchni - Łódź’94”, Red. Wendler B„ Wyd. Kwadrat, Łódź (1994) 97-100.
• Kelley F.C., Pat. USA No. 1 365 499 (1921).
• Kelley F.C., Trans. Am. Electrochem. Soc. 43 (1923) 351.
• Kern W., Ban V.S.: „Chemical Vapour Deposition of Inorganic Thin Films“; artykuł w pracy zbiorowej p.t. “Thin Film Processes”, Vossen J.L., Kern W. (Eds.), Academic Press, NY (1978) 257-331.
• Kessler O., Hoffmann F., Mayr P.: “Interdiffusion during CVD-coating of steels: influences on structure and properties“; Proc. 11th Int. Conf. on Heat treatment and Surface Engineering, Vol. 1, Florence, Italy (1998) 9-18.
• Kessler O., Hoffmann F., Mayr P.: „Nachwärmebehandlung CVD- und PVD- hart-stoffbeschichteter Stähle“, Härterei und Technische Mitteilungen 49 No. 1 (1994) 48-57.
• Kiessling R., Met. Rev. 2 (1957) 77.
• Kim S.K., Wierzchoń T., Sobiecki J.R.: „Properties of composite Ti(N,C, O) layers formed on tool steel”, Surface an Coatings Technology” 94-95 (1997) 268-271.
• Kinkel S., Agenopulos G.N., Dahl W.: „Formation of TiC coatings on steels by a CVD process“; Surface and Coatings Technology 64 (1994) 119 - 125.
• Kolotyrkin J.A., Novakowskij V.M., Zajec I.I., Zajcev I.R., Tkatch G.D.: “Wytwarzanie przeciwkorozyjnej warstwy na powierzchni stopów żelaza przy użyciu pierwiastków węglikotwórczych”; Ochr. przed kor. 4, Rok XXVIII (1985) 97 - 102.
• Kołodziejczyk L., Fouvry S., Wendler B., Kapsa Ph. (2000e): „Właściwości mechaniczne i tribologiczne modulowanych powłok TiC/VC na stali SW7M”; Inżynieria Materiałowa Nr. 6 (119) Rok XXI (2000) 257 - 260.
• Komatsu N., Arai T., Patent jap. kl. C 23 C 9/10, No. 56-37304, zgł. 9.01.1977; opubl. 29.08.1981 (NO. 52-9091).
• Knotek O., Prengel H.G., Brand J.: “Deposition of TiN coatings by ARC evaporation”, Mat. Sei. Forum Vol. 102-104 (1992) 591-598.
• Kragelskij I.V., Dobytchin M.N., Kombalov V.S.: Osnovy rastchetov na trenie i iznos, Moskva, Mashinostroenie (1977) 321.
• Kudriavtsev N.T., Golovtchanskaja R.G.: „O mekhanizme elektrolititcheskoskogo osazhdenia Ti iż vodnykh rastvorov elektrolitov”; Dokl. AN SSSR 148 No. 6(1963) 1339-1342.
• Kula P., Inżynieria warstwy wierzchniej, Wyd. PŁ, Ser. Monografie, Łódź 2000.
• Laissus G., Revue de Métallurgie 23 (1926) 155.
• Laissus G., Revue de Métallurgie 24 (1927a) 474.
• Laissus G., Revue de Métallurgie 24 (1927b) 764.
• Lakhovitch L.S. (1981): Khimiko - termitcheskaja obrabotka metallov i spla- vov Pr. zbiór. P. red. Lakhovitcha L.S., Metallurg, Moskva 1981.
• Lakhtin J.M., Borodin V.A., Kogan J.D.: Izv. Vysshikh Utchebnykh Zavede- nij, Ser. Mashinostroenie No. 9 (1975) 137 - 140.
• Leyland A., Matthews A., Surface and Coatings Technology 70, No. 1 (1994) 19.
• Leyland A., Fancey K.S., Matthews A., Surface Engineering 7 (1991) 207.
• Leverenz T., Eigenman B., Machereuch E., Leiste H., Holleck H.: „Eigen- spannungs- und Texturanalyse an homogenen und graduierten PVD-Schichten aus TiCN auf vergütetem 42CrMo4“; Härterei und Technische Mitteilungen 50 (1995) 193-200.
• Livage J., Mat. Sei. Forum 43 (1994) 152 - 153.
• Loskutov V.F., Khizhniak V.G., Kupicki Ju. A., Kindratchuk M.V., Diffu- zionnye pokrytia, Tekhnika, Kiev 1991.
• Luty W. (1977): Obróbka cieplna stopów żelaza; pr. zbiorowa pod red. Lutego W., WNT, Warszawa 1977.
• Lutze-Birk A., Waliś L., Bielski W., Tacikowski J.: Niektóre elementy procesu tytanowania stali”; MOCIP Nr.91-96 (1988) 23 - 28.
• Lutze-Birk A., Waliś L., Bielski W., Tacikowski J., Prokop W.: „Porównanie różnych atmosfer do wytwarzania warstw TiC na stalach”. MOCIP Nr.103-105 (1990) 29-32.
• Lye R.G., RIAS Techn. Rept. 66 - 8 (1966).
• Lye R.G., w “Atomie and Electronic Structure of Metals”, American Society of Metals, Metals Park , Ohio (1967) 99.
• Łukasik K., Wendler B., Chejchman Z. (1998): „The effect of a titanium carbide coating on the life of metal forming tools“; Proc. Int. Baltic Sea Seminar “Metal forming and cutting - BAMFAC’98”, Vilnius (Litwa), 2-3 June (1998) 103-108.
• Łunarski J. (1989): Obróbka powierzchniowa, praca zbiorowa pod red. Łunarskiego J., Politechnika Rzeszowska, Rzeszów 1989.
• Malhotra S.G., Rek Z.U., Yalisowe S.M., Bilello J.C.: “Analysis of thin films stress”, Thin Solid Films 301 (1997) 45.
• Maissel L.I., Glang R., Handbook of Thin Film Technology, Me Graw Hill Book Company, New York 1970.
• Manse J.C., Maury F., Morancho R., Sibieude F., Ignat M.: “Residual stress-ses analysis of metallo-organic chemical vapour deposition of Cr7C3 coatings on SAE 4135 steel substrates”; Surface and Coatings Technology 45 No. 1-3 (1991) 185-192.
• Markowski J., Prajzner A., Zdanowski J., Mat. Sei. Eng. A 139 (1991) 33-36.
• Massalski T.B., Binary Alloys Phase Diagrams, Ohio (1986) 1119-1123.
• Matthews A., Leyland A.: “Hybrid Techniques in Surface Engineering”; Surface and Coatings Technology 71 (1995) 88 - 92.
• Matthews A., Teer D.G., Thin Solid Films 80 (1981) 41.
• Mattox D.M., J. Vac. Sei. Technol. 10 No.l (1973) 47.
• Mattox D.M.: “Substrate preparation for thin film deposition a survey”; Thin Solid Films 124(1985) 3- 10.
• Meier zu Köcker G., Habig K.H.: „Influence of different production characteristics on the functional behaviour of tools and parts after coating”; Surface and Coatings Technology 82 (1996) 294 304.
• Meldner B., Darlewski J.: Narzędzia skrawające w zautomatyzowanej produkcji, WNT, Warszawa, 1991.
• Meneve J., Vercammen K., Dekempeneer E., Smeets J.: “Thin tribological coatings - magic or design?”; Surface and Coatings Technology 94-95 (1997) 476 -482.
• Michalski A., Fizykochemiczne podstawy otrzymywania powłok z fazy gazowej, Ofic. Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2000.
• Michalski A., Sokołowska A., Zdunek K., Olszyna A.: „Impulsowo - plazmowa metoda nanoszenia warstw TiN na narzędzia w temperaturze niższej niż 500K”; Przegląd Mechaniczny 15, sierp. - wrzes. (1991) 7 - 10.
• Michalski J.:”Rola podłoża w procesie krystalizacji z fazy gazowej z udziałem reakcji chemicznej CVD”; Mat. I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Nowoczesne technologie w inżynierii powierzchni - Łódź’94”, Red. Wendler B., Wyd. Kwadrat, Łódź (1994) 113- 118.
• Miklaszewski S., Beer P., Zbiec M., Wendler B.G., Mitura S., Michalski A. (1999a): ’’Resistance to Wear of the Surface-milling tools during the milling process of the Wood-based Materials”; Mat. 14e Séminaire Int. sur l’Usinage du Bois, Paris-Epinal-Cluny, 12-19.09.1999. Imprimé par Ecole Nat. Sup. D’Arts et Métiers ENS AM, Cluny (1999) 463-468.
• Miklaszewski S., Beer P., Wendler B. (1999b): „Milling of MDF with Tools Made of Steel”; Zbornik prednášok II Medzinárodná Vedecká Konferencia “Stroj-Nástroj-Obrobok”, Zvolen - Nitra, 8-9 Október 1999. Vyd. Techn. Uni- verzita vo Zvolene (1999) 85 - 87.
• Milewski W.:”Kierunki rozwoju natryskiwania cieplnego”; Mat. Konf.Nauk. - Techn. p.t. „Metody wytwarzania warstw wierzchnich” w Rzeszowie, 8-10 czerwiec 1988. Wyd. SIMP, Rzeszów (1988) 135-143.
• Minkevitch A.N., Khimiko - termitcheskaja obrabotka metallov i splavov, Izd.. Mashinostroenie, Moskva 1965.
• Miranda R., Rojo J.M., Vacuum 34 (1984) 1069.
• Mlynarczak A.: „Dyfuzja w układach TiC-Cr, TiC-Fe, TiC-Ni”. Mat. III Mię- dzyn. Konf. Węgliki-Borki-Azotki, Poznań-Kołobrzeg, 03-05.10.1984; Druk. ZGPP Poznań (1984) 258-266.
• Mlynarczak A.: Metalozn. i Obróbka Cieplna 39 (1979) 9.
• Mlynarczak A.: „Rola węgla zawartego w stali w procesie wytwarzania na jej powierzchni tytanowanej warstwy dyfuzyjnej”; Metalozn. i Obróbka Cieplna 34 (1978) 29-36.
• Moll E., Daxinger H., patent USA Nr 4 197 175 (1980).
• Morancho R., Constant G., Erhardt J.J.:”Ti(C,N,H) coatings on glass substrates prepared by XCVD using tris(2,2’- bipyridine) titanium(0)”; Thin Solid Films 77 (1981) 155- 164.
• Mrowec S.: „New Generation of Coating Materials Resistant to High Temperature Corrosion”; Inżynieria Materiałowa Nr. 3 Rok XIX (1998) 91.
• Mrowec S., Zarys teorii utleniania metali, Wyd. Śląsk, Katowice 1971. Muschlitz E.E., Jr., Science 159 (1968) 599.
• Musil J., Vlcek J., Jeżek V., Benda V., Weiss Z.: „Mutual Diffusion of the Elements in Steel and Ti Coating During Plasma Nitriding”; Surface and Coating Technology 74-75 (1995) 609 - 613.
• Münster A.: „Eigenschaften und Anwendungen von TiC und TiN“; Angewandte Chemie, 69 Jg., Nr. 9 (1957) 281.
• Münster A.: „Über die Oxydation metallischer Werkstoffe“; Zs. f. Elektrochemie Bd. 63, Nr. 7 (1959) 807 - 827.
• Münster A., Ruppert W., Pat. BDN 1 142 261 (1952).
• Münster A., Ruppert W. (1953a): „Zur Thermodynamik einiger Reaktionen des Tetrachlorids“ Zs. f. Elektrochemie Bd. 57 Nr. 7 (1953) 558-564.
• Münster A., Ruppert W. (1953b): „Oberflächenschichten aus Hochschmelzenden Titanverbindungen“; Zs. f. Elektrochemie Bd. 57, No. 7 (1953) 564-571.
• Münster A., Sagel K.: „Röntgenographische Untersuchungen an Oberflächenschichten aus TiN und TiC“; Zs. f. Elektrochemie Bd. 57 No. 7 (1953) 571 - 579.
• Münz W.D.: “Continuous hard coatings”; Metal Progress 8 (1987) 65.
• Münz W.D., Surface Coatings Technology 48 (1991) 81.
• Nelson C.W: Proc. Int. Symp. on Hybrid Microelectronics, Montgomery, USA (1969) 413.
• Neumann F., Person B.: „Beitrag zur Metallurgie der Gasaufkohlung“, Härterei und Technische Mitteilungen 23 H. 4 (1968) 296 - 310.
• Nicolet M.-A.: “Diffusion Barriers in Thin Films”; Thin Solid Films 52 (1978) 415.
• Nordin M., Larsson M., Hogmark S.: “Mechanical and tribological properties of multilayer PVD TiN/CrN, TiN/MoN, TiN/NbN and TiN/TaN coatings on cemented carbides”, Surface and Coatings Technology 106 (1998) 234.
• Norton J., Moury J., J. of Metals 1 (1949) 133.
• Oettel H., Wiedemann R.: „Residual stresses in PVD hard coatings“; Surface and Coatings Technology 76-77 (1995) 265 - 273.
• Ohring M., The Materials Science of Thin Films, Academic Press, Inc., San Diego, CA (1992).
• Oyama S.T., The Chemistry of transition metal carbides and nitrides, Blackie Academic & Professional, przedruk I wyd. przez Chapman & Hall, London, 1996.
• Peltan P., Hoffman J., Pokr. Prášk. Met. VUPM No. 4 (1985) 2-26 (w jęz. czeskim).
• Pełczyński T,: Obróbka cieplno - chemiczna stali, Wyd. Polit. Białostocka, Ser. Rozprawy, Nr. 10, Białystok 1991.
• Pełczyński T.: „Borotytanowanie dyfuzyjne stali narzędziowej w kąpieli na bazie czteroboranu sodowego i bezwodnika borowego”; VIII Konf. Met. PAN, Gliwice-Wisła 1974.
• Perry A.J., Jagner M.: „Residual stress in PVD films: a study of deviations from elastic behaviour”; Thin Solid Films 171 (1989) 197 - 216.
• Perry A., Sue J.A., Martin P.J.: “Practical measuremets of the residual stress in coatings”, Surface and Coatings Technology 81 (1996) 17.
• Pierson H.O.: „A review of the chemical vapour deposition of the refractory compounds of Ti - a unique family of coatings”; Mater. And Manuf. Processes vol. 8 No. 4-5 (1993) 519 - 534.
• Pilling N.B., Bedworth R.E., J. Inst. Metals 29 (1923) 529.
• Plumb S.: „Toyota diffusion process shows advantages”; Metallurgy 52 No.2 (1985) 59,61-62.
• Plumb S.: „British heat treatments: TD process now available in Britain”; Metallurgy 53 No.5 (1986) 167.
• Pohl M.: Systematische Analyse von Verschleißschäden, VDI - Berichte No 1231, Düsseldorf 1995.
• Polański K., Misiak E., Wendler B. : „Wyznaczanie składu chemicznego warstw wierzchnich i powłok metodą MAR”; Mat. I Kongresu PTP, Kraków, 25-27 czerwiec (1998) 425-429.
• Ponomarenko E.D., Metallizacija stałej i splavov v vakuume), Tekhnika, Kiev 1974.
• Preiss H., Schultze D., Klobes P.: „Formation of NbC and TaC from gel- derived precursors“; J. Europ. Ceram. Soc. 17 Iss. 12 (1997) 1423 - 1435.
• Prowans S., Jasiński W.: „Mechanizm wzrostu powłoki TiC na podłożu stalowym”; Mat. II Międzynarodowej Konf. P.t. „Węglik, Borki, azotki”, Poznań- Kołobrzeg, 30.09-04.10.1981, Wyd. Polit. Pozn., Poznań (1981) 320 - 326.
• Przybyłowicz K., Metaloznawstwo, WNT, Warszawa 1992.
• Przybyłowicz K., Gut S.: „Distribution of diffusing elements in layers obtained during chromising of steels at different heating rates”; Beitr. 6 Tagung “Mikrosonde” in Dresden, 8-20 Jan. 1984. Dresden (1984) 237.
• Pulker H.K.: “Einführung in den Problemkreis Verschleiss und Grundlagen der CVD/PVD-Schichtherstellung“; artykuł w pr. zbiór. p.t. „Verschleiss-Schichten unter Anwendung der CVD/PVD Verfahren“, Kontakt & Studium, Band 188, Expert Verlag, Sindelfingen (1985) 1-26. ISBN 3-8169-0070-4.
• Quaeyhaegens C., Kerkhofs M., Stals L.M., Van Stappen M.: „Promising Developments for New Applications“; Surface and Coatings Technology 80 (1996) 181 -84.
• Rand M.J., J. Vac. Sei. Technol. 16 (1979) 420.
• Raghuram C., Bunshah R.F.: “The Effect of Substrate Temperature on the Structure of TiC Deposited by ARE”; J. Vac. Sei. Technol. 9 No. 6 (1972) 1389 - 1394.
• Reichelt K. : “Aufdampfen und Aufstäuben von Hartstoffen“; Rozdz. 5 w pr. zbior. p.t. „Verschleiss-Schichten unter Anwendung der CVD/PVD Verfahren“ pod red. H.K. Pulkera, Kontakt & Studium, Band 188, Expert Verlag, Sindelfingen (1985). ISBN 3-8169-0070-4.
• Reichelt K., Jiang X.: „The preparation of films by PVD methods“; Thin Solid Films 191 (1990) 91-126.
• Renji Z., Ziwei L., Zhongping C., Qi S.: “Studies on Multilayer Wear of CVD TiC-TiN Multilayer composite Coating”, Wear 147 (1991) 227.
• Reynoldson R.W., Surface and Coatings Technology 71 (1995) 102.
• Reynoldson R.W.: “Anwendungen von gasbeheizten Wirbelbetten zur Wärmebehandlung von Metallen“; Härterei und Techn. Mitt. 37 No. 3 (1982) 109 - 119.
• Richardson F.D., Jeffes J.H.E.: J. Iron & Steel Institute 160 (1948) 261.
• Rie K.T., Detjen K., Eisenberg S.: „TiC layers on steel by DC-plasma CVD”; Proc. 1st Int. Conf. On Plasma Surface Engineering, Garmisch-Partenkirchen, 19-23 Sept. 1988, Vol. 1, Oberursel (1989) 171 -176.
• Rie K.T., Gebauer A.: „Plasma-assisted CVD of hard coatings with metallo- organic compounds“; Mat. Sei. Eng. A 139 No. 1-2 (1991) 61 - 66.
• Rojkh I.L., Koltunova L.H., Zashtch. vakuumnye pokr., Mashinostroenie, Moskva 1971.
• Rosner D.E., Collins J.: „Chemical Vapour Deposition of Refractory Compounds“, MRS Symposia Proc. Vol. 168, Besmann T.M., Gallois M. (Eds.), Materials Research Society, Pittsburgh, PA (1990) 43-48.
• Röser K., Proc. 8th Int. CVD Conf. (Blocher J.M., Vuillard G.E., Wahl G., Eds.), The Electrochemical Society, Pennington, New York (1981) 586-596.
• Rundle R.E., Acta Cryst. 1 (1948) 180.
• Ruppert W.: Metalloberfläche, 14 Jg. Heft 7 (1960) 193 - 198.
• Sala A., Sobusiak T., Burakowski T. (1977): Rozdz. XXI w „Obróbka cieplna stopów żelaza”, pr. zbiorowa pod red. Lutego W., WNT, Warszawa 1977.
• Samsonov G.V., Karbidy tugoplavkikh metallov, Naukovaia Dumka, Kiev 1971.
• Samsonov G.V., Umanskij Ja.S., Tverdye soedinenia tugoplavkikh metallov, Metallurgizdat, Moskva, 1957.
• Schiller S., Heisig U., Goedicke K.: „Ionenplattieren - ein neues Verfahren der Vakuumbeschichtung“; Vakuum-Technik 25 Jg., Heft 3, April (1976) 65-78.
• Shiming H., Rongyao S.: Acta Met. Sin. 25 No. 3 (1989) 13151 - 13155.
• Schintlmeister W., Wallgram W„ Kanz J.: „Properties, applications and Manu facture of wear-resistant hard material coatings for tools”; Thin Solid Films 107 (1983) 117- 127.
• Schintlmeister W., Wallgram W„ Kanz J„ Gigi K.: „Cutting tool materials coated by CVD“; Wear 100 (1984a) 153-169.
• Schintlmeister W., Wallgram W., Kanz J., Gigl K., Z. Metallkunde 75 (1984b) 874.
• Skogsmo J.: Microstructure of CVD coated cemented carbides; Thesis, Dept, of Physics, Chalmers Univ. of Technology, Göteborg, Sweden 1989 ISBN 91- 7032-430-1.
• Slifirski J., Teyssandier F.:“Titanocene dichloride used as a precursor for the Chemical vapour deposition of TiC: influence of a gas-phase transport”; Surface and Coatings Technology 80 (1996) 255 - 263.
• Sloof W.G., Dehlez R., Keijser Th. H. de, Schalkoord D., Ramaekers P.P.J., Bastin G.F.: “ Chemical constitution and microstructure of TiCx coatings chemically vapour deposited on Fe-C substrates”; J. Mat. Sei. 23 No. 5 (1998) 1660- 1672.
• Snaper A.A., Patent USA Nr 3 625 848 (1971).
• Sokołowski M., Sokołowska A., Michalski A., Gokieli B., Romanowski Z., Rusek A., Journal of Crystal Growth 42 (1977) 507.
• Spencer P.J., Hack K., Swiss Mater. 2 (1990) 69.
• Sproul W.D.: „PVD tool coatings“; Surface and Coatings Technology 81 (1996) 1-7.
• Sproul W.D., Mat. 5 Szkoły Letniej "Modem Plasma Surface Technology" w Mielnie 30.09 ÷ 02.10.1994; Wyd. Uczeln. Polit. Koszalińskiej (1995) 200; ISBN 83-86123-30-3.
• Stappen M. Van, Kerkhofs M., Quaeyhaegens M., Stals M.: „Introduction in Industry of a Duplex Treatment Consisting of Plasma Nitriding and PVD Deposition of TiN”; Surface and Coatings Technology 62 (1993) 655 - 661.
• Staub F., Adamczyk J., Cieślak Ł., Gubała J., Maciejny A., Metaloznawstwo, Wyd. Śląsk, Katowice 1973.
• Steinhäuser S., Schmierungstechnik (1973) H. 3
• Stock H., Mayr P.: “Hartstoffbeschichtungen mit dem Plasma-CVD-Verfahren” Härterei und Technische Mitteilungen 41 No. 3 (1986) 145-152.
• Stolarz S., Wysokotopliwe związki I fazy, Wyd. Śląsk, Katowice 1974.
• Stowell W.R., Chambers D.: “Investigations in Hollow Cathode Effects on the Surface of Bulk Films”; J. Vac. Sei. Technol. 11 (1974) 653.
• Straten van der Michorius M.M., Verspui G.:“The decarburisation of steel during the CVD of TiC“; Proc. 4th Europ. Conf. Chemical Vapour Deposition (Ed. Bloem J.), The Electrochemical Society,Pennington, New York (1983) 553-567.
• Straten van der P.J.M.: „Applications des techniques de plasma“, Revue E/SRBE Vol. 107 No. 1 (1991) 21-24.
• Stuhl J., Zeman F.: „Doświadczenia z narzędziami ze stali stopowych z warstwami TiC“; Metaloznawstw i Obróbka Cieplna 68 (1984) 18 - 19.
• Sundgren J.E., Johannsson B.O., Karlsson S.E., Hentzell T.G.: Thin Solid Films 105 (1983) 367.
• Sundgren J.E., Johannsson B.O., Karlsson S.E.: “Influence of Substrate Bias on Composition and Structure of Reactively Sputtered TiC Films”; Thin Solid Films80 (1981) 77 - 83.
• Szymański A. (1983); pr. zbiór. Chemia plazmy niskotemperaturowej (Red. Broniarek M.), WNT, Warszawa 1983.
• Tacikowski J., Moszczyński A. (1977): „Zarys technologii obróbki cieplno- chemicznej stali”; rozdz. 5 pr. zbiór. p.t. „Obróbka cieplna stopów żelaza” pod red. Lutego W., WNT, Warszawa 1977.
• Tacikowski J., Sułkowski I.; Praca niepublikowana, IMP, Warszawa, 1987 Takagi T.: „Role of ions in ion-based film formation”; Thin Solid Films 92 (1982) l-t-17.
• Takagi T., J. Vac. Sei. Technol. A2 (1984) 382.
• Tanaka Y., Gür T.M., Kelly M., Hagström S.B., Thin Solid Films 228 (1993) 238.
• Tammann G., Z. anorg. Allg. Chem. 111 (1920) 78.
• Thornton J.A., J. Vac. Sei. Technol. A3 (1986) 3059.
• Toth L.I., Transition metal carbides and nitrides, Academic Press, N.York 1971.
• Totten G.E., Howes M.A.H. (1997): Steel Heat Treatment Handbook. Praca zbiór., Totten G.H., Howes M.A.H. (Eds.), Marcel Dekker, Inc., New York - Basel - Hong Kong 1997.
• Tyrkiel E., Dearnley P., A guide to Surface Engineering Technology, E. Tyr- kiel (Ed.), London, 1995; ISSN 0-901716-64-2.
• Ushakov B.F., Zagriazkin V.N., Panov A.S., Izv. AN SSSR, Neorganitches- kie Materiały 8 (1972) 1921.
• Utida N., Pat. jap. No. 56-37304, kl. C 23, C 9/10; opubl. 29.08.1981.
• Valade L., Choukroune R., Cassoux P., Teyssandier F., Poirier L., Ducar- roir M., Feurer R., Bonnfoud P., Maury F.: “Single source precursors for the CVD deposition of Ti and V carbides and nitrides”; rozdz. 15 pr. zb. p.t. The Chemistry of transition metal carbides and nitrides, Oyama S.T. (Ed.) Blackie Academic & Professional, przedruk I wyd. przez Chapman & Hall, London, 1996.
• Vandenbulcke L.:Thermodynamic approach to chemical vapour deposition of nonstoichiometric TiC at 1300K-1500K”; Proc. 8th Int. CVD Conf. (Blocher J. Jr., Vuillard G.E., Wahl G., Eds.). The Electrochem. Soc., Pennington, NY (1981) 32.
• VDI-Richtlinien 3198 (1992): Verein Deutscher Ingenieure, VDI-Richtlinien: Beschichten von Werkzeugen der Kaltmassifumformung, Düsseldorf, 1992.
• Veprek S., Reiprich S., Thin Solid Films 268 (1995) 64.
• Veprek S.: „Plasma-induced and plasma-assisted CVD“;Thin Solid Films 130 (1985)135.
• Verkhoturov A.D.: Tekhnologija elektroiskrovogo legirovania metallitcheskikh poverkhnostej, Tekhnika, Kiev, 1982.
• Vincent L., Frottement et usure, Dunod, Paris 1998.
• Waelbroek F., Winter J., Weinhold P., J. Vac. Sei. Technol. A2 (1984) 1521.
• Wahl G., Protective Coatings; rozdział 10 pracy zbiorowej p.t. „Chemical Vapour Deposition”, Hitchman M.L., Jensen K.F. (Eds.), Acad. Press, London, 1993.
• Walkowicz J., Smolik S., Miernik K., Bujak J.: „Duplex Surface Treatments of Moulds for Pressure Casting of Al.”; Surface and Coatings Technology 97 (1997) 453-464.
• Walkowicz J., Bujak J., Miernik K., Smolik J.: Mat. I Ogólnop. Konf. Nowoczesne Technologie w Inżynierii Powierzchni (Red. B. Wendler), Wyd. Kwadrat Łódź (1994) 219.
• Wendler B. (1984d): “Structure of Thin TiN Films Deposited by ARE", Proc. XIth Int. Conf. Appl. Crystallography, Kozubnik, Sept. 10-14 (1984) 580 - 585.
• Wendler B., Haś Z., Mitura S. (1984e): „Wpływ parametrów osadzania na skład chemiczny, strukturę oraz właściwości mechaniczne cienkich warstw TiN” Mat. II Konf. Naukowej „Technologia Elektronowa - ELTE’84” w Warszawie - Ryni, 13-16 wrzesień (1984) 299. Praca wyróżniona okolicznościowym dyplomem za wysoką jakość prezentacji posterowej.
• Wendler B., Haś Z., Klimek L., Mitura S. (1984f): „Morfologia cienkich warstw TiN osadzonych metodą ARE na różnych podłożach“; Mat. II Konf. Naukowej „Technologia Elektronowa ELTE’84” w Warszawie-Ryni, 13-16 wrzes. (1984) 299.
• Wendler B., Jakubowski K. (1984h): „On the Texture of Thin TiN Films”; Proc. XIth Int. Conf. Appl. Crystallography, Kozubnik, Sept. 10-14 (1984) 585-589.
• Wendler B., Haś Z., Mitura S. (1984i): „Chemical composition, structure and mechanical properties of thin titanium nitride layers synthesized by activated reactive evaporation and reactive ion plating“; Mat. III Międzynarodowej Konf. „Carbides, nitrides and borides”, Poznań - Kołobrzeg, 03 - 05.10.1984, Druk. ZGPP, Poznań (1984) 245 - 250.
• Wendler B. (1984j): “Numerical Calculation of Elastic Stresses of the Ist Kind by Means of the sin’V Method”, Proc.XIth Int. Conf. Appl. Crystallography, Kozubnik (Poland) Sept. 10-14 (1984) 240-243.
• Wendler B., Rylski A. (1985): „Quantitative Auger Spectrometry of Thin TiN Films“; Acta Universitatis Vratislaviensis No. 847, Ser. Math., Phys., Astron. XLVI, Wroclaw (1985) 163 - 170.
• Wendler B. (1986a): “Vacuum annealing study of the structure and of Mechanical properties of thin TiN films deposited by ARE”; Thin Solid Films 141 (1986) 223-228.
• Wendler B., Cłapa M. (1986b): ’’Stanowisko laboratoryjne do badania tarcia i zużycia twardych materiałów“, TRYBOLOGIA Rok XVII Nr. 1 (1986) 16-18.
• Wendler B., Jakubowski K. (1986c): „Structure of thin TiC layers obtained by ARE and BARE methods”; Proc. XIIIh Int. Conf. Appl.Crystallography, Kozubnik (Poland), Aug. 10-14, Vol. II (1986) 454 - 459.
• Wendler B.,Rylski A. (1986d): „Quantitative Auger Spectrometry of Thin TiC Films“; Proc. 6th Seminar on Electron Spectroscopy in Liblice, Tchechoslovakia, Sept. 25-26(1986) 11.
• Wendler B., Haś Z., Mitura S. (1988a), Patent PL 135 130 (1988).
• Wendler B., Jakubowski K. (1988b): “Vacuum annealing study of thin TiC films on steels”; J. Vacuum Science and Technology A 6 (1), Jan./Feb. (1988) 93 - 98.
• Wendler B., Jakubowski K., Haś Z. (1992): „Sposób wytwarzania warstw wierzchnich o wysokiej twardości na elementach stalowych”; zgłoszenie pat. z dn. 14.02.1992. O udzieleniu patentu ogłoszono 31.10.1995 (Patent PL 167 632 Bl C23C 20/04; C23C 14/58).
• Wendler B.,(1992):"Creation of Thin TaC and TiC Layers on Steels", Proc. XIIIth Int. Conf. on Advanced Materials and Technol. AMT'92, Ed. Techn. Univ. of Warsaw, Warsaw (1992) 114-115.
• Wendler B..(1993a): “Creation of Thin TaC or TiC Layers on Steels by Indirect Method”; Archiwum Nauki o Materiałach 14, Nr.1/2 (1993) 127-141.
• Wendler B. (1993b): “Hard Coatings on Steels by Means of an Indirect Method”; Proc. 3rd Int. Summer School on “Modern Plasma Surface Technology - Mielno’ 1992”, Koszalin - Mielno, 26-28 listopad (1992), WSI Koszalin, Koszalin (1993) 139-157.
• Wendler B. (1993c): „Wytwarzanie pojedynczych i kompozytowych warstw z węglików, węglikoazotków i azotków tantalu i tytanu na podłożach stalowych metodą pośrednią”; Mat. II Ogólnop. Konf. p.t. „Obróbka powierzchniowa” w Kulach, 13-15.10.1993, Wyd. Polit. Częstochowskiej, Częstochowa (1993) 149-153.
• Wendler B. (1993d): „Creation of Thin TaC or TiC Layers on Steels“; J. Mat. Science and Eng. A 163 (1993) 215-217.
• Wendler B. (1993e): “Creation of Single and Composite Layers of Carbides, Carbides and Nitrides or Carbonitrides of Transition Metals on Steels by Means of an Indirect Method”; Mat. 1 Seminarium “Spieki, kompozyty, ceramika w budowie maszyn”, Łódź, 25 stycz. (1993) 67-76.
• Wendler B., Jakubowski K., Amroune A. (1993f): “Vacuum Annealing Study of Thin Ta Layers on Steels”; Applied Crystallography, Ed. World Scientific Publ. Comp., Singapore-New Jersey-London-Hong Kong (1993) 231-233.
• Wendler B., Benarioua Y. (1993g): “Vacuum Annealing Study of Thin Ti Layers on High Carbon Steel Substrates”; Applied Crystallography, Ed. World Sei. Publ. Comp., Singapore-New Jersey-London-Hong Kong (1993) 228-230.
• Wendler B., Chejchman Z. (1993h): „Pośrednia metoda wytwarzania cienkich warstw węglików, azotków bądź węglikoazotków metali przejściowych na narzędziach do obróbki plastycznej”; Mat. V Ogólnopolskiej Konf. p.t. „Materiały narzędziowe w obróbce plastycznej”, Bydgoszcz-Pieczyska, 25 - 27.10.1993, Wyd. ATR Bydgoszcz, Bydgoszcz (1993) 175.
• Wendler B., Lorenc A., Haś Z., Rzepkowski A. (1994a): “Wpływ warstwy wierzchniej na siłę posuwu i moment skrawania”, Mat. I Ogólnopolskiej Konf. Naukowej “Nowoczesne technologie w inżynierii powierzchni - Łódź’94”, Red. Wendler B., Wyd. Kwadrat, Łódź (1994) 255-260.
• Wendler B. (1994b): "Single MeC or Composite MeC/Me(C,N)/MeN Coatings on Steels by Means of an Indirect Method"; Proc. of the joint 4th Int. Symp. “Trends and New Applications in Thin Films - TATF'94 and the 11th Conf. on High Vacuum, Interfaces and Thin Films - HVITF'94“ in Dresden (FRG), March 7- 11, 1994, Ed. by Hecht G., Richter F., Hahn J., DGM Informationsgesellschaft - Verlag, Dresden (1994) 694 - 697.
• Wendler B. (1994c): „Wpływ domieszek na przemiany fazowe w warstwach wytwarzanych metodą pośrednią”, Proc. 4th Int. Conf. on Modem Plasma Surface Technology, Koszalin - Mielno, 16-18.10.1993, Wyd. WSI Koszalin, Koszalin (1994) 65-75.
• Wendler B., Blaszczyk A., Chejchman Z., Gawroński Z., Jakubowski K. (1994d): „Wytwarzanie, właściwości i zastosowania cienkich warstw węglików i węglikoazotków na stalach narzędziowych”; Mat. I Ogólnopolskiej Konf. Nauk. „Nowoczesne Technologie w Inżynierii Powierzchni -Łódź’94”, Łódź-Spała, 20- 23.10.1994, Red. Wendler B., Wyd. KWADRAT, Łódź (1994) 243-252.
• Wendler B., Chejchman Z., Woźniak J., Skurtys R. (1994e): „Wykorzystanie metody pośredniej do osadzania warstw TiC/TiN przy wytwarzaniu form stalowych do obróbki plastycznej”; Mat. I Ogólnopolskiej Konf. Nauk. “Nowoczesne Technologie w Inżynierii Powierzchni - Łódź’94”, Red. Wendler B., Wyd. Kwadrat, Łódź ( 1994) 261 -263.
• Wendler B., Gawroński Z., Błaszczyk A., Jakubowski K. (1994f): „Creation of thin carbide layers on steels by means of an indirect method”; NUKLEONIKA Vol. 39 No. 3 (1994) 119-126.
• Wendler B. (1995a): „Wytwarzanie supertwardych warstw TiC/(W,Ti)Ci.x na podłożach ze stali ASP2060 metodą pośrednią”; Mat. V Szkoły Letniej „Modem Plasma Surface Technology - Mielno’94”, Koszalin -Mielno, 30.09.-02.10. 1994, Red. Precht W., Ed. WSI Koszalin (1995) 138-149.
• Wendler B. (1995b): „Technologia wytwarzania powłok z węglików i węgliko- azotków na stalach narzędziowych”; Problemy Eksploatacji 5 (18) (1995) 263-271.
• Wendler B. (1995c): „Technologia wytwarzania powłok z węglików i węgliko- azotków na stalach narzędziowych”; Mat. Konf. Nauk. n.t. Projektów Badawczych KBN z zakresu technologii materiałów w Krakowie, 25.09.1995. Wyd. Wydz. Metalurgii i Inż. Mat. AGH, Kraków (1995) 55-58.
• Wendler B., Gawroński Z., Błaszczyk A., Chejchman Z., Jakubowski K. (1995d): „Hard Coatings on Steels by Indirect Method”; Proc. 4th Europ. Symp. and Exhib. “Semicond. Eng. and Materials Technology in Warsaw, 25 - 28 April 1994, Ed. Wars. Univ. Technol. (1995) 93-94.
• Wendler B., Gawroński Z., Blaszczyk A., Jakubowski K. (1995e): „Mechanism of Steel Surface Hardening by Indirect Method”, Proc. 14th Int. Scient. Conf. on Advanced Materials Technology AMT’95, Gliwice - Zakopane, 17 - 21.05.1995, Papers Volume, Dobrzański L. (Ed.), Gliwice Techn. Univ., Gliwice (1995) 451 -458.
• Wendler B. (1996a): “Obrazovanie karbidnykh pokrytij na instrumente novym, posredstvennym metodom“; Instrument 5 (1996) 24 - 25 (Sankt Petersburg, Rosja).
• Wendler B. (1996b): „Jednoczesna obróbka powierzchniowa i objętościowa stali szybkotnących“; Mat. III Ogólnopolskiej Konf. p.t. „Obróbka Powierzchniowa”, Częstochowa - Kule, 09-12.10.1996, Wyd. Polit. Częstochowskiej, Częstochowa (1996) 423 - 426.
• Wendler B., Rylski A., Pruszyński J., Linek M., Carruth M. (1996c): „New Possibilities of Hard Coatings Deposition by Means of an Indirect Method”; Proc. Vth Europ. Conf. “Trends and New Applications in Thin Films, Colmar (France), 01-03.04.1996; Suppl, le Vide: Science, Techniques et Applications 279 (1996)85 - 87.
• Wendler B., Chejchman Z. (1997): “Wpływ powłoki z węglika TiC wytwarzanego metodą pośrednią na trwałość narzędzi ze stali szybkotnących”; Mat. VI Konf. Nauk. - Techn. p.t. „Problemy narzędziowe w obróbce plastycznej”, Bydgoszcz - Pieczyska, 12-13.06.1997, Wyd.ATR w Bydgoszczy, Bydgoszcz (1997) 102- 111.
• Wendler B. (1998a): “Simultaneous Surface and Bulk Hardening of HSS Steels” Surface and Coatings Technology 100-101 (1998) 276 - 279.
• Wendler B., Molinaro M. (1998b): „TiC-NbC Multilayer Carbide Coatings on HSS Steels Deposited by Indirect Method”; Mat. X Jubil. Szkoły Letniej „Modem Plasma Surface Technology - Mielno’98” w Mielnie, 12.05.- 15.05.1998, Red. W. Precht, Wyd. FENIKS, Koszalin (1998) 423 - 436. ISBN 83-87424-45-5.
• Wendler B., Glazunov J. (1998c): „Modelowanie dyfuzji węgla ze stalowego podłoża przy tworzeniu podwójnej powłoki węglikowej metodą pośrednią”; Mat Ogólnopolskiej Konf. „Zastos. nowocz. mat. i technol. w przemyśle okrętowym i stoczniowym” w Szczecinie, 10 - 13.09.1998, Tom 2, Wyd. PPH ZAPOL, Szczecin (1998) 605-610. ISBN 83-87377-16-3.
• Wendler B., Jakubowski K., Heger D. (1998d): „Structure and properties of modulated TiC/VC carbide coatings on HSS steels”; Inżynieria Materiałowa Nr. 4(1998) 994-997.
• Wendler B., Jakubowski K., Kula P., Fouvry S., Kapsa Ph., Vincent L., Heger D. (1998f): „Struktura i własności modulowanych powłok TiC/VC na stalach”; Mat. Ogólnopolskiej Konf. „Zastos. nowocz. mat. i technol. w przemyśle okrętowym i maszynowym” w Szczecinie, 10 - 13.09.1998, Tom 2, Wyd. PPH ZAPOL, Szczecin (1998) 611 -616. ISBN 83-87377-16-3.
• Wendler B., Jakubowski K., Kula P., Fouvry S., Kapsa Ph., Vincent L. (1998g): “Structure and properties of modulated TiC/VC coatings on steels”; Proc. 36. DGO Oberflächentage’98, Schwäbisch Gmünd, Oktober 07-09 (1998) 6-11 (Invited Lecture).
• Wendler B. (1999a): "Charakterystyki strukturalne oraz właściwości mechaniczne, tribológiczne i użytkowe wielowarstwowych powłok z węglików i węgli- koazotków metali przejściowych na stalach szybkotnących”; Inż. Mat. 5 (112) Rok XX (1999)506-509.
• Wendler B., Jakubowski K., Kołodziejczyk Ł. (1999b): “X-Ray Texture of Single and Multilayer Transition Metal and Corresponding Carbide Coatings on HSS Steels”; Mat. XI Szk. Letniej “Modem Plasma Surface Technology-Miel- no’99”, 31.05-02.06.1999, Red. W. Precht, Wyd. FENIKS, Koszalin (1999) 423 -436. ISBN 83-87424-45-5.
• Wendler B. (2000a): “Estymacja naprężeń w powłokach oraz w podłożach metodą elementów skończonych”; Inżynieria Materiałowa 3(116) Rok XXI Maj- Czerwiec (2000) 129- 131.
• Wendler B. (2000b): „Wykorzystanie reakcyjnej odrdzeniowej dyfuzji węgla do syntezy powłok z węglików i węglikoazotków na stalach”; Mat. Międzyn. Konf. n.t. Inżynierii Mat. „Materiálové inženýrství - 2000” w Libercu (Czechy), 07 - 10.06.2000, Wyd. Technicka Univerzita v Liberci, Libéréc (2000) 275 - 280.
• Wendler B., Młotkowski A. (2000c): „Residual stresses in coatings and substrates by FEM method: the effect of coatings’ thickness, of substrate’s form and the critical role of the coating’s edge”; Materiały XII Specjalnej Szkoły Letniej „Modem Plasma Surface Technology” w Kołobrzegu, 08.06-12.06.2000, Red. W. Precht. Wyd. Uczeln. WSI w Koszalinie, Koszalin (2000) 217 -229.
• Wendler B., Kamiński M., Danielewski M., Grzesik Z., Rylski A. (2000d): „Powłoki z węglików i węglikoazotków tytanu jako bariery korozyjne i dyfuzyjne na stalach”; Inżynieria Materiałowa Nr. 6 (119) Rok XXI (2000) 466 - 469.
• Westberg H., Boman M., Carlsson J.O., Thin Solid Films 218 No. 1-2 (1992) 8-14.
• Wiedemann R., Schultz - Kroenert T., Oettel H.: „Measuring the Hardness of Hard Coatings“; Praktische Metallographie 34 Jg., Heft 1 (1997) 496 - 507.
• Wiegand H, Ruppert W.: „Einige Eigenschaften der Werkstoff-kombination Stahl mit Titankarbidüberzug“; Metalloberfläche, 14 Jg., Heft 8 (1960) 229-235.
• Wierzchoń T.: ’’Techniki CVD”; artykuł w Mat. Konf. Nauk. - Techn. p.t. „Metody wytwarzania warstw wierzchnich” w Rzeszowie, 8-10 czerwiec 1988. Wyd. SIMP, Rzeszów (1988) 48 - 56.
• Wierzchoń T., Karpiński T.: „Warunki tworzenia się węglika tytanu na stalach w warunkach wyładowania jarzeniowego”; Arch. Nauki o Mat. 8, Zesz. 1 (1987)31 -39.
• Winters H.F. (1980), rozdz. 2 w “Plasma Chemistry III” (Veprek S., Venugopo- lan M., Eds.), Vol. 94 (1980) 69 - 125; Topics in current chemistry, Springer Vg., N.Y. 1980.
• Wysiecki M., Nowoczesne materiały narzędziowe, WNT, Warszawa, 1997
• Wysiecki M., Jasiński W., Biedunkiewicz A.: „Badania metodą AES i XPS powłok TiCN wytwarzanych techniką MTCVD”; Mat. III Ogólnopolskiej Konf. Nauk. „Obróbka powierzchniowa”, Częstochowa-Kule, , 9-12.10.1996, Wyd. i Z-d Poligraf. ITEE w Radomiu, Radom (1996) 529 - 534.
• Wysiecki M., Jasiński W., Biedunkiewicz A., Lenart S.: „Warstwy węgloty- tanowe wytwarzane z roztworów węglowodorów i chlorku tytanu”; Mat. I Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej “Nowoczesne technologie w inżynierii powierzchni - Łódź’94”, Red. Wendler B., Wyd. Kwadrat, Łódź (1994) 119-123.
• Wyss U.: “Grundlagen des Eisatzhärtens“; Härterei und Technische Mitteilungen 45 Heft 1 (1990) 45-56.
• Yoon S.G., Kim H.G., Chun J.S.:”Effect of chromium in substrate steel on the chemical vapour deposition of TiC”; J. Mat. Sei. 22 (1987) 2629 - 2634.
• Yu C.C., Ramanathan S., Shérif F., Oyama S.T., J. Phys. Chem. 98 (1994) 13038.
• Zakharov B.V., Minkevtich A.N., Tone E.P., Schwartzman L.A.: „Termodi- namitcheskaia ocenka reakeij karbidoobrazovania pri titanirovanii uglerodistykh stałej”; Zashtchitnye pokrytia na metallakh, Vyp. 14, Naukovaia Dumka, Kiev (1980)30-33.
• Zdanowski J., Wyładowania elektryczne w gazach, Skrypt Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1975.
• Zdanowski J., Mat. V Konf. Nauk. „Technologia Elektronowa”, Szczyrk, 20.04 -23.041994, Wyd. Polit. Warsz. (1994) 239 - 244.
• Zdanowski J.: „Nanoszenie warstw z ciągłym bombardowaniem jonowym”; Mat. V Szkoły Letniej „Modem Plasma Surface Technology” w Mielnie, 30.09- 02.10.1994, Wyd. Uczeln. WSI w Koszalinie, Koszalin (1995) 49 - 67.
• Zdanowski J., Oleszkiewicz W.: „Rola jonów w procesie nanoszenia warstw wierzchnich z fazy gazowej”; Mat. XII Międzynarodowej Szkoły Letniej „Modem Plasma Surface Technology” w Kołobrzegu, 08.05-12.05.2000. Wyd. Uczelniane Polit. Koszalińskiej, Koszalin (2000) 75 - 136.
• Zemskov G.V., Kogan P.L., Milutina L.V.: „Diffuzionnye nasyshtchenie stali i tchuguna karbidoobrazujushtchimi elementami”; Zashtchitnye pokrytia na metallakh, Vyp. 9, Nauk. Dumka, Kiev (1975) 120 - 122.
• Zimnicki J., Rożniakowski K., Wendler B., Kalita W., Hofman J.: „Creation of thin TiN paths on the surface of OT4-1 alloy”; J. Mat. Sei. 33 (1998) 1385 -1389.
• Zimnicki J., Wendler B., Pawlak R.: „Laserowe utwardzanie powierzchni tytanu z wykorzystaniem syntezy TiC”; Inżynieria Materiałowa Nr. 6(119) Rok XXI List.- Grudz. (2000) 390 - 393.
• Zwierzycki W. (1990): Wybrane zagadnienia zużywania się materiałów w ślizgowych węzłach maszyn. Pr. zbiór, pod red. W. Zwierzyckiego, PWN Warszawa - Poznań 1990.