Rozwój terytorialny Łodzi

• Autorzy: Stępniewski M. , Szambelan Z.

Warianty tytułu

EN

Territorial expansion of the city of Łódź

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiony został żywiołowy rozwój terytorialny przemysłowego miasta, który dokonał się w ciągu zaledwie 167 lat, licząc ten czas od pierwszej (1821 r.) inkorporacji terenów przyległych do Łodzi. Największe zmiany terytorialne w XIX w. zostały dokonane w latach 1821-1825 oraz w roku 1840. Kolejne duże przyłączenia miały miejsce w XX wieku, m.in. w roku 1915, 1946 i w 1988. Z niewielkiego, zaniedbanego miasteczka liczącego na początku XIX wieku niespełna 900 mieszkańców 1244 ha powierzchni, rozrosła się Łódź w bardzo krótkim czasie do niemal milionowej metropolii przemysłowej o powierzchni 29 325 ha. Łódź jest jedynym dużym miastem w Polsce, które przeszło tak dynamiczne zmiany terytorialne, ale też jednym z niewielu miast w Europie i na świecie mogących pochwalić się tak szybkim rozwojem przestrzennym.

EN

The article presents the impetuous territorial expansion of the industrial city of Łódź which took place in just 167 years, taking into account the first (1821) ans the last (1988) act of incorporation of the adjacent premises. The 19th century registered the biggest territorial variations in 1821-1825 and 1840. successive big incorporations took place in 20th century, mainly in 1915, 1946 and 1988. Łódź started as a small neglected rural country town with less than 900 residents and 1244 ha of surface in early 19th century, to become one million citizen industrial metropolitan area of 29325 ha, in a very short time. Łódź is the only major city in Poland characterized with such a dynamic territorial expansion, but also one of the few cities in Europe and the world that could demonstrate such rapid spatial development.

Słowa kluczowe

PL

Łódź; rozwój terytorialny

EN

Łódź; territorial development

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Budownictwo / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2010
• Tom: Z. 61
• Strony: 113--127
• Opis fizyczny: [2] k. tabl., Bibliogr. 41 poz.

Twórcy

autor

Stępniewski M.

autor

Szambelan Z.

• Miejska Pracowania Urbanistyczna w Łodzi

Bibliografia

• Plany i mapy Łodzi
• [1] Plan Klucza Łódzkiego, geometry Franciszka Johnneya z 1812-1813 r., w skali 1:5000, zbiory kartograficzne Archiwum Państwowego w Łodzi (dalej zb. kart. APŁ), sygn. 513.
• [2] Plan sytuacyjny uregulowanych ogrodów sukienniczych w mieście Łodzi, geometry Filipa de Viebiga z 1823 r., w skali 1:5000,, zb. kart. APŁ, sygn. 517 a.
• [3] Plan sytuacyjny zajętych gruntów na urządzenie osady rękodzielniczej Łódka, geometry Jana Leśniewskiego z 1825 r., w skali 1:5000, zb. kart. APŁ, sygn. 521.
• [4] Mappa klucza Łódź geometry Jana Leśniewskiego z 1825 r., przekopiowana w 1927 r. przez mierniczego Wincentego Minkiewicza, zb. kart. APŁ, sygn. 231.
• [5] Plan sytuacyjny osady rękodzielniczej Łódka, geometry Jana Leśniewskiego z 1827 r., w skali 1:10000, zb. kart. APŁ sygn. 519 b.
• [6] Mappa osady rękodzielniczej Łódka na wyroby lniane i bawełniane, geometry Jana Leśniewskiego z 1828 r., w skali 1:2500 (cztery arkusze), zb. kart. APŁ sygn 519.
• [7] Mappa realności rządowych zajętych na osadę rękodzielniczą Łódka, w skali 1:5000, geometry Jana Leśniewskiego z 1828 r., zb. kart. APŁ sygn. 96.
• [8] Plan suszczestwujuszczago rospołożenja ujezdnago goroda Lódź, w skali 1:4200, geometry Rudolfa Micińskiego z 1873 r., zb. kart APŁ, sygn. 525.
• [9] Plan miasta Łodzi i gruntów do niego należących z 1881 r., w skali 1:10000, zb. kart. APŁ, sygn. 729.
• [10] Plan miasta Łodzi geometry Zdzisława Kulakowskiego (niedokończony), 15 ark. w skali 1:1680 i 6 ark. w skali 1:2500, zb. kart. APŁ, sygn. 220.
• [11] Plan goroda Łodzi pietrkowskoj guberni, geometry Władysława Starzyńskiego, w skali 1:1680, mapa wykonana w latach 1894-1906, 34 + 20 arkuszy, zb. kart. APŁ, sygn. 1.
• [12] Plan zemiel prisojediniennych k gorodu Lodzi w skali 1:8400 geometry Hilarego Szymańskiego z 1907 r., zb. kart APŁ, sygn. 627 i 628.
• [13] Plan części miasta Łodzi - z mapy geometry Starzyńskiego w skali 1:1680 redukował w 1917 r. na skalę 1:4000 geometra Kazimierz Jasiński, z warstwicami wg planu inż. Lindleya z 1903 r., zb. kart. APŁ, sygn. 2938 i 2939.
• [14] Tereny przyłączone do miasta Łodzi w 1915 r., mapa opracowana w Oddziale Pomiarów Magistratu m. Łodzi z datą 2 maja 1935 r., stanowiąca załącznik do obwieszczenia Wojewody Łódzkiego z dnia 11 maja 1935 r. o stwierdzeniu i ustaleniu granic m. Łodzi, (zbiory specjalne Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi).
• [15] Mapa rozwoju terytorialnego Łodzi w latach 1821-1915, opracowana w Oddziale Pomiarów Magistratu m. Łodzi, zb. kart. APŁ. sygn. 2917.
• [16] Miasto Łódź. Plan orientacyjny miasta w granicach z 1946 r., Łódź 1946.
• Akty prawne, dotyczące zmian granic miasta, wydane w II Rzeczypospolitej
• [17] Ustawa z dnia 20 lutego 1920 r. o zaliczaniu osad wiejskich w poczet miast oraz zmianie granic miast na obszarze b. zaboru rosyjskiego, Dz.U. Nr 19, poz. 92, z dnia l marca 1920 r.
• [18] Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia l czerwca 1927 r. w sprawie granic gmin na terenie b. Królestwa Kongresowego, zmienionych przez b. władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie, Dz.U. Nr 51, póz.455, z dnia l O czerwca 1927 r.
• [19] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 maja 1928 r. o przekazaniu wojewodom w Warszawie, Łodzi, Kielcach, Lublinie i Białymstoku decyzji wymienionych w art. 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia l czerwca 1927 r. w sprawie granic gmin na terenie b. Królestwa Kongresowego, zmienionych przez b. władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie, Dz.U. Nr 90, póz. 786, z dnia 26 października 1928 r.
• [20] Obwieszczenie Wojewody Łódzkiego z dnia 11 maja 1935 r. o stwierdzeniu i ustaleniu granic miasta Łodzi, Łódzki Dziennik Wojewódzki nr 10 z 1935 r., póz. 151.
• Akty prawne, dotyczące zmian granic miasta, wydane po II wojnie światowej
• [21] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi, Dz.U. Nr 4, póz. 35, z dnia 13.02.1946 r.,
• [22] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany granic województwa łódzkiego i miasta Łodzi, Dz.U. Nr 76, póz. 391, z dnia 22.12.1958 r.
• [23] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 listopada 1961 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi, Dz.U. Nr 50, póz. 266, z dnia 23.11.1961 r.
• [24] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 listopada 1964 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi, Dz.U. Nr 42, póz. 282, z dnia 28.11.1964 r.
• [25] Uchwała Rady Narodowej Miasta Łodzi nr XXVH/161/87 z dnia 29 czerwca 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi, M.P. Nr 25, póz. 205, z dnia 4 września 1987 r.
• [26] Zarządzenie Nr 37/87 Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 30 września 1987 r. w sprawie szczegółowego opisu granic miasta Łodzi, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego Nr 14 z dnia 30 października 1987 r.
• Literatura
• [27] Bandurka M.: Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX wieku, Łódź 1995.
• [28] Baranowski B.: Łódź rolnicza (od połowy XVI do początków XIX w.), Łódź 1973.
• [29] Baranowski B.: Łódź i okolice na przełomie XVIII i XIX w. (1793-1820/1823 r.), [w:] Łódź. Dzieje miasta, Warszawa-Łódź 1980.
• [30] Berezowski E.: Rozwój terytorialny Łodzi w XIX wieku, Przegląd Geodezyjny, Nr 2, 4 i 8, 1955.
• [31] Czochański M., Koska T., Kowalski G.: Zarys dziejów geodezji w Łodzi. Monografie Politechniki Łódzkiej. Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Nr 1793. Łódź 2008.
• [32] Czochański M., Kowalski G.: Prototyp wielkoskalowej mapy sytuacyjnej w układzie sekcyjnym dla miasta Łodzi, [w:] Czasopismo Techniczne. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, z. 2-Ś/2008(z.l9(105)), Kraków 2008.
• [33] Czochański M., Kowalski G.: Udział prac geodezyjnych w tworzeniu układu przestrzennego Łodzi przemysłowej, [w:] Czasopismo Techniczne. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, z. 2-Ś/2008(z. 19(105)), Kraków 2008.
• [34] Flatt O.: Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853, reprint.
• [35] Koter M.: Geneza układu przestrzennego Łodzi przemysłowej, Instytut Geografii PAN. Prace Geograficzne, Nr 79, Warszawa 1969.
• [36] Koter M.: Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta, [w:] Łódź. Dzieje miasta, Warszawa-Łódź 1980.
• [37] Mały rocznik statystyczny. Miasto Łódź 1930-1934, pod red. E. Rosseta, Łódź 1935.
• [38] Rapalski S.: Inkorporacja terenów i plany regulacyjne m. Łodzi, Łódź 1930.
• [39] Rembowski C.: Rys historyczny pierwszych prac mierniczych i opracowań kartograficznych... Łodzi, Geodeta Nr 9 i 10 (160 i 161), 2008.
• [40] Rocznik statystyczny miasta Łodzi 1946-1963, Łódź 1965.
• [41] Stępniewski M., Szambelan Z.: Rozwój terytorialny Łodzi w świetle dokumentów i źródeł kartograficznych, [w:] Rocznik Łódzki, t. 56, Łódź 2009.