"Bielnik Kopischa" - uwagi na temat pierwszej manufaktury przemysłowej Łodzi

• Autorzy: Domińczak M.

Warianty tytułu

EN

"Bielnik Kopischa" - notes of the first industrial workshop in Łódź

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł porusza problem pierwszej w Łodzi manufaktury przemysłowej, wzniesionej z funduszy Rządu Królestwa Polskiego w latach 1824-25. Budowę zakładu bielnikowego rozpoczęto w 1824 roku na terenie doliny rzeki Jasień, na wschód od ulicy Piotrkowskiej, przy Placu Bielnikowym. Wybudowano wówczas kanał wzdłuż rzeki, 32 pola bielnikowe, groble i dom na pomiesz- czenie magla i bielarni. Obiekt wzniesiony w konstrukcji ryglowej miał dwa piętra i dwuspadoy dach przykryty dachówką. Wewnątrz znajdowały się dwa koła wodne napędzające magiel i folusz. Budynek został całkowicie przebudowany w 1860 roku. Z tego pierwszego budynku przemysłowego w Łodzi pozo- stały jedynie mury przyziemia (sutereny) Do chwili obecnej za pierwszy budynek przemysłowy w Łodzi (bielnik rządowy z 1825 roku) uznawano błędnie dom mieszkalny Tytusa Kopischa wzniesiony w 1829 roku. Tytus Kopisch był śląskim przedsiębiorcą, który zakupilł za- kład i rozpoczął inwestycje na jego terenie. Sprowadził nowe maszyny, wyremontował budynki, ale przede wszystkim wybudowal duży budynek mieszkalny, pełniący częściowo funkcję przemysłową. To właśnie ten budynek znajduje się przy ulicy ks.bpa Tymienieckiego 5 w Łodzi. Natomiast pozostałości biel- nika rządowego znaleźć można w budynku obok, należącym do zakładów UNIONTEX.

EN

This article touches a problem of the first industrial workshop in Łódź, which was established by the Government of Kingdom of Poland in 1824-25. One of the first investments in Łódź was began in 1824, in a valley of Jasień river, to the east from Piotrkowska Street. Along the river, a channel was built, as well as 32 bleaching fields, were arranged dams and house for mangling and bleaching. the building was half - tinberd, was had two storeys and pitched roof covered with tiles. there were two low-breast water wheels to propel the mangle and fulling-mill inside. the house, cammonly called "bleachery", was completly rebuilt in 1860. Only basements walls remain from the first industrial building in Łódź. One can find its remains in a building, which belongs to the UNIONTEX Company 7 Tymieniec- kiego Street. By mistake, a huge habitable house, raised in 1829 for Tytus Kopisch, was considered up till now as the first industrial building in Łódź (government bleaching house -built in 1825). Tytus Kopisch was a Silesian entrepreneur , who bought the factory in 1828 and started to invest in Łódź. During next four years, he bought new machines, repaired buildings, but first of all he built a huge eddifice, which was partly used as his hause, and partly for manufacturing. This is the building which still exists at 5 Tymienieckiego Street in Łódź.

Słowa kluczowe

PL

Bielnik Kopischa; Kopisch Tytus; Łódź

EN

Bielnik Kopischa; Kopisch Tytus; Łódź

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Budownictwo / Politechnika Łódzka
• Rocznik: 2000
• Tom: Z. 52
• Strony: 176--194
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., wykr.

Twórcy

autor

Domińczak M.

• Politechnika Łódzka. Instytut Architektury i Urbanistyki. Zakład Historii Architektury i Konserwacji Zabytków

Bibliografia

• [1] Bernhardt August F., Płóciennictwo obejmujące uprawę roślin włóknowych, przyrządzanie włókna, przędzenie, wyrabianie tkanin lnianych i konopnych, tudzież ich bielenie i dalsze wykończanie, Warszawa 1842.
• [2] Flatt Oskar, Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.
• [3] Gąsiorowska Natalia, Z dziejów przemysłu w Królestwie Kongresowym, (w:) Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim 1815-1918, Warszawa 1965.
• [4] Hann Antoni, Uwagi nad niektórymi gałęziami przemysłu krajowego przez profesora Antoniego Hanna, rzecz czytana 29 września 1830 przy publicznym otwarciu kursów w szkole przyg. do inst. polit. (Wyjątek z Pamiętnika Umiejętności fizycznych i.t.d. z r. 1830 Warszawa 1830, Wrzesień.).
• [5] Kalinowski Wojciech, Budynki manufaktur włókienniczych w Królestwie Polskim 1815-1830, dysertacja doktorska, Warszawa 1960.
• [6] Koter Marek, Rozwój układu miejskiego Łodzi wczesnoprzemysłowej, [w:] "Micelanea Łódzkie", 1984, z. l.
• [7] Missalowa Gryzelda, Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego 1875-1870, t. MII, Łódź 1964-1975.
• [8] Missalowa Gryzelda, Typy zakładów i przedsiębiorstw w przemyśle włókienniczym okręgu łódzkiego, (w:) Zakłady przemysłowe w Polsce XIX i XX wieku, Studia i materiały, red. I. Pietrzak-Pawłowska, Warszawa 1967.
• [9] Ostrowski Wacław, Świetna karta z dziejów planowania w Polsce 1815-1830, Warszawa 1949.
• [10] Popławska Irena, Architektura przemysłowa Łodzi w XIX wieku, Łódź 1970.
• [11] Popławska Irena, Początki kapitalistycznego rozwoju miasta Łodzi (1820-1864) Źródła, Warszawa 1960.
• [12] Popławska Irena, Dawny budynek Bielnika w Łodzi przy ul. 8 marca nr 5, [b.r.w.], [b.m.w.] Opracowanie w zbiorach Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego (dalej ROSiOŚK) w Łodzi.
• [13] Rembieliński R., Rajmund Rembieliński, budowniczy Łodzi przemysłowej, Rocznik Łódzki", III, 1933.
• [14] Rey Andrzej., Zagadnienia energetyki wodnej w pierwszej połowie XIX wieku, „KAiU", II, 1957, z. 3/4.
• [15] Rynkowska Anna, Działalność gospodarcza władz Królestwa Kongresowego na terenie Łodzi w latach 1821-31, Łódź 1951.
• [16] Rynkowska Anna, Przemysł lniany w Łodzi w dobie Królestwa Kongresowego (1824-1832\Lódźl939.
• [17] Rynkowska Anna, Początki kapitalistycznego rozwoju miasta Łodzi (1820-1864) Źródła, Warszawa 1960.
• [18] Rynkowska Anna, Ulica Piotrkowska, Łódź 1970
• [19] Trzebiński W., Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia i materiały, praca zbiorowa pod redakcją Pietrzak Pawłowskiej L, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.