Les Sentiments chez les preplatoniciens et les modernes - coincidences ou influences?

• Autorzy: Zaborowski R.

Warianty tytułu

PL

Uczucia u filozofów preplatońskich i nowożytnych - zbieg okoliczności czy wpływ?

• Języki publikacji: FR

Abstrakty

PL

Rola uczuć w starożytnych koncepcjach greckich jest daleka od bycia wyjaśnioną. O ile jeszcze badacze interesują się filozofią Arystotelesa i filozofów okresu hellenistycznego, to Platon i jego poprzednicy właściwie nie są badani w tym zakresie. Często dzieje się tak, ponieważ przyjmuje się, że filozofia preplatońska jest filozofią physis i/lub jej charakter jest wyłącznie racjonalistyczny. Na drodze analizy trzech fragmentów (Heraklit B 85, Parmenides B 3 i Demokryt B 31) oraz wielopoziomo- wego ujęcia Platona można wskazać, o ile skupić się na elementach dotyczących uczuciowości, na podobieństwa z poglądami filozofów współczesnych. Dotyczą one: l) Heraklit (i Parmenides fr. B I, 1) versus Hume, Pascal, Ribot, Brentano, Bergson, 2) Parmenides versus Kartezjusz, 3) Demokryt versus Ribot, 4) Platon versus Scheler, Hartmann. Analizy i interpretacje tego typu pozwalają przezwyciężyć stereotypowe myślenie o greckim podejściu do zagadnienia uczuciowoś- ci, gdyż wskazują na deformacje i nadinterpretacje w badanich z jednej strony oraz na całkowitą aktualność tych starożytnych ujęć z drugiej. Przykładem jest modne ostatnio sformułowanie inteligencja emocjonal- na, którego zalążki można odnaleźć u filozofów greckich.

EN

Feelings' role in ancient Greek conceptions up till now has not become clear. As far as the researchers of antiquity are interested in Aristotle's and Hellenistic philosophers, Plato's and his predecessors has not been analysed from this point ofview yet. It is often connected with a fact that Preplatonic philosophy is so-called philosophy of physis, and/or its nature is exclusively rationalistic. Thanks to the analysis ofthree passages (Heraclitus fr. B 85, Parmenides fr. B 3 and Democritus fr. B 31 ), and multilevel interpretation of Plato's conception one can indicate -if focus one's attention on the elements concerning the affectivity -the similarities to contemporary philosophers' outlooks. Among others, they concern 1) Heraclitus (and Palmenides fr. B 1, 1) versus Hume, Pascal, Ribot, Brentano, Bergson, 2) Parmenides yersus Descartes, 3) Democritus versusRibot, 4) Plato versus Scheler and Hartmann. Such analyses and interpretations let conquer conventional thinking of the Greek emotionality issue, because on the one hand they reveal a kind of deformations and misconstructions in searches, and on the other show a current importance of ancient con- ceptions. In support ofthe statement it is worth reminding of the formulation emotional intelligence that recently has enjoyed great popularity. His origins can be found already in Greek philosophers' thought.

Słowa kluczowe

PL

filozofowie preplatońscy

EN

Preplatonic philosophy

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2007
• Tom: R. 52, nr 1
• Strony: 47--75
• Opis fizyczny: Bibliogr. 73 poz.

Twórcy

autor

Zaborowski R.

• Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Nauki, Warszawa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski. Instytut Fizyki, Olsztyn

Bibliografia

• Alquie F.: La conscience affective. Paris 1979, Vrin
• Aristotle: Metaphysica, (ed.) W. Jaeger, Oxford 1957, University Press
• Arnold M.: Emotion and Personality, t. I: Psychological Aspects. New York 1960, Columbia University Press
• Averill J. R.: In the Eyes of the Beholder in: P. Ekman, R. J. Davidson (ed.): The Nature of Emotion. Fundamental Questions, pp. 7-14
• Bergson H.: Les deux sources de la morale et de la religion. [8 ed.] Paris 1932, Librairie Felix Alcan
• Brentano F.: Vom Ursprung sittlicher Erkenntnis. Leipzig 1889, Dunder & Humblot
• Buck C. D.(ed.): A Dictionary of Selected Synonyms in the Principal Indo-European Languages. Contribution to the History of Ideas. Chicago 1949, The University of Chicago Press
• Buczyńska-Garewicz H., Uczucia i rozum w świetle wartości. Z historii filozofii wartości. Wrocław 1975, Ossolineum
• Canto-Sperber M. & Brisson L.: Ce qu'il faut savoir avant d'aborder l'etude de la pensée antique in: M. Cant O -Sperber, J.
• Barnes, L. Brisson, J. Brunschwig, G. Vlastos: Philosophie grecque. Paris 1997, PUF
• Chantraine P.: Dictionnaire etymologique de la langue grecque, t. 3. Paris 1984, Klincksieck
• Clark J. Ó. E.: Word for word. A dictionary of synonyms. London 1989, Harrap's reference
• Compte A.: Systeme de politique positive ou Traite de sociologie, Instituant la Religion de l'Humanite, t. 2, Paris 1852 [reimpression: Paris 1970, Editions Anthropos]
• Cooper J .M.: Reason and emotion: essays on ancient moral psychology and ethical theory. Princeton 1999, University Press
• Dąbrowski K.: Les dynamismes principaux de la desintegration a niveaux multiples. "Annales Medico-psychologiques" 119, 1/1961, pp. 225-234
• Dąbrowski K.: Multilevelness of emotional and instinctive functions, [2 ed.] Lublin 1996, KUL
• Descartes R.: Principia philosophia (1644) in: Œuvres de Descartes, (ed.) Ch. Adam & P. Tannery. Paris 1957, J. Vrin, t. VIII
• Descartes R.: Les principes de la philosophie (1647) in: Œuvres de Descartes, (ed.) Ch. Adam & P. Tannery. Paris 1957, J. Vrin, t. IX
• Descartes R.: Meditations metaphysiques (1647) in: Œde Descartes, (ed.) Ch. Adam & P. Tannery. Paris 1957, J. Vrin, t. IX
• Descartes R .: Les passions de l'ame. Paris 1988, Gallimard DK = H. Diels, W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, t. 1-3. Zurich- Hildesheim [18e ed.] 1989, Weidmann
• Eisler R .: Wortebuch der philosphischen Begriffe. Berlin 1901, Verlegt bei Ernst Siegfried Mittler und Sohn, t. 1
• Ekman P., Davidson R .J. (ed.): The Nature of Emotion. Fundamental Questians. New York 1994, Oxford University Press
• Encyclopedia of Human Emotions, (ed.) D. Levinson, J. J. Ponzetti, Jr., P. F. Jorgel1sen. New York 1999, MacMillan Reference USA, vol. 1
• Fortenbaugh W. W.: Aristotle on Emotion. 2 ed.: London 2002, Duckworth
• Frere J.: Les Grecs et le desir de l'etre. Des Preplatoniciens a Aristote. Paris 1981, Les Belles Lettres
• Frere J.: Ardeur et colere. Le thumos platonicien. Paris 2004, Kime
• Fries N.: Emocje, Aspekty eksperymentalne i lingwistyczne in: Wartościowanie w języku i tekście na materiale polskim i niemieckim, trad. A. Weinsberg. Warszawa 1992, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Gross D. M.: The Secret History of Emotion. Chicago 2006, The University of Chicago Press
• Hartmann N.: Zum Problem der Realitatsgegebenheit. Berlin 1931, Pan- Verlagsgesellschaft M. B. H.
• Hartmann N.: Neue Wege der Ontologie. Stuttgart 1964, W. Kohlhammer
• Hartmann N.: Zur Grundlegung der Ontologie. [4 ed.] Berlin 1965, Walter de Gruyter & Co.
• Havelock E. A.: Preface to Plato. Oxford 1963, Basil Blackwell
• Heidegger M.: Introduction a la metaphysique, trad. G. Kahn. Paris 1967, Gallimard
• Hildebrand von H.: Ober das Herz. Zur menschlichen und gottmenschlichen Affektivitaet. Regensburg 1967, Habbel
• Hume D .: A Treatise of Human Nature, (ed.) L. A. Selby-Bigge & P. H. Nidditch. [2 ed.], Oxford 1978, Clarendon Press
• Husserl E.: Ideas: General Introduction to Pure Phenomenology, trad. W. R. Boyce Gibson. London 1931, George Allen & Unwin Ltd, Analytical Index
• Husserl E.: Idees directrices pour une phenomenologie, trad. P. Ricreur. Paris 1950, Gallimard
• Ingarden R.: Wykłady z etyki, (ed.) A. Węgrzecki. Warszawa 1989, PWN
• Kahn C. H.: The Object of Love in: Platon and the Socratic Dialogue. The philosophical use of a literary form. Cambridge 1996, University Press
• Knuutilla S.: Emotions in Ancient and Medieval Philosophy, Clarendon Press, Oxford 2004.
• Konstan D .: Translating Ancient Emotions. "Acta Classica" 46, 2003, pp. 5-19
• Lalande A.: Vocabulaire technique et critique de la philosophie. [8 ed.] Paris 1960, PUF
• Liddell H. G. , Scott R. , Jones H. S.: A Greek-English Lexicon with a Supplement. Oxford [9 ed.] 1940 [reimpression 1989], Clarendon Press Longman Active Study Dictionary, version sur le CO ROM, Pearson Education Ltd 2004
• Lotze H.: Metaphysik. Lepizig 1879, E. Hirzel
• Lutosławski W.: The Origin and Growth of Plato's Logic with an Account of Plato's Style and of the Chronology of his Writings. London 1897, Longmans Green & Co. (2 ed. 1905, reimpression 1983]
• Lutosławski W.: Nieśmiertelność duszy i wolność woli. Listy do młodszego brata o metafizycznych zagadnieniach. Warszawa 1909, Wydawnictwo M. Arcta
• Mazurkiewicz J.: Zarys fizjologicznej teorii uczuć, 1ere partie. Warszawa 1930, Wydawnictwo "Rocznika Psychjatrycznego"
• Mazurkiewicz J.: Wstęp do psychofizjologii normalnej, vol. 1. Warszawa 1950, PZWL
• Meinong A. : Ueber emotionale Praesentation. Wien 1917, Alfred Holder
• Nissen T.: Die Physiologie und Psychologie der Furcht in der Ilias. "Archiv fuer gesamte Psychologie" 46, 1924, pp. 70-97
• Palumbo L.: Eros Phobos Epithymia. Sulla natura dell'emozione in alcuni dialoghi di Platone. Napoli 200 I, Loffedo
• Pascal B.: Pensees, (ed.) L. Brunschvicg. Paris 1945, Hachette
• Platon: Opera, t. 1-5, (ed.) J. Burnet. Oxford 1900-1907, Clarendon Press
• Platon: Œuvres completes, t. 4, 3e partie: Phedre, (ed.) C. Moreschini, trad. P. Vicaire. Paris 2002, Les Belles Lettres
• Powell L .: The Secret of Staying in Love. Niles, III. c1974, Argus Communications
• Price A. W.: Mental Conflit. London -New York 1995, Routledge
• Ribot Th.: La psychologie des sentiments. Paris 1897, Felix Alcan
• Ribot Th.: La logique des sentiments. Paris 1905, Felix Alcan
• Scheler M.: Le formalisme en ethique et l'ethique materielle des valeurs. Essai nouveau pour fonder un personnalisme ethique, trad. M. de Gandillac. Paris 1955, Gallimard
• Schmitt A.: Selbstandigkeit und Abhaengigkeit menschlichen Handelns bei Homer, Hermeneutische Untersuchungen zur Psychologie Homers. Stuttgart 1990, Franz Steiner Verlag
• Shay J.: Achilleus in Vietnam. Combat Traume and the Undoing of Character. New York 1995, Simon & Schuster
• Shay J.: Odysseus in America. Combat Trauma and the Trials of Homecoming, foreword by M. Cleland, J. McCain. New York 2002, Scribner
• Solomon R .C.: The Philosophy of Emotions in: Handbook of Emotions, (ed.) M. Lewis & J. M. Haviland-Jones. New York 2000, The Guilford Press
• Tatarkiewicz W.: Les trois ethiques d'Aristote. "Seances et travaux de l'Academie des Sciences morales et politiques", Paris 1931, pp. 589-503 [repris in: "Organon" 33, 2004, pp. 215-223]
• Wierzbicka A.: Emotions across Languages and Cultures -Diversity and Universals. Cambridge 1999, University Press
• Witwicki Wł.: Psychologia, t. 2. Warszawa 1963, PWN
• Zaborowski R.: Rozumienie logos. Presokratycy- Platon. "Przegląd Filozoficzny -Nowa Seria" 3/1998, pp. 89-113 [English summary: p. 113]
• Zaborowski R.: Co to jest uczucie? O wielopoziomowości uczucia [Qu'est-ce qu'un sentiment? Sur la multiplicite des niveaux du sentiment]. "Heksis" 3-4/1999, pp. 1860-192 [English summary: p. 227]
• Zaborowski R.: La crainte et le courage dans l'Iliade et l'Odyssee. Contribution lexicographique a la psychologie homerique des sentiments. Warszawa 2002, STAKROOS
• Zaborowski R.: Sur le fragment OK 22 B 85 d'Heraclite d'Ephese. "Organon" 32, 2003, pp. 9-30 [aussi on-line: www.ihnpan.waw.pl/redakcje/organon/32/ ZABOROWSKI.pdtl
• Zaborowski R.: Sur le sentiment chez les Presocratiques. Contribution psychologique a I'etude philosophique des sentiments [sous presse]