Dynamika odpływu ze zlodowaconej zlewni Rzeki Waldemara (NW Spitsbergen) w sezonach letnich 2009-2011

• Autorzy: Sobota I. , Nowak M.

Warianty tytułu

EN

Dynamics of the outflow from the glacierized Waldemar River catchment (NW Spitsbergen) in summer season 2009-2011

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jednym z ważnych zagadnień hydrologii obszarów zlodowaconych jest ustrój rzek proglacjalnych, rozumiany jako charakter zmienności ich odpływu w czasie. W pracy przedstawiono wyniki badań odpływu ze zlewni Rzeki Waldemara przeprowadzonych w sezonach letnich 2009, 2010 i 2011. Były one kontynuacją badań odpływu ze zlewni Lodowca Waldemara prowadzonych w sezonach letnich od 1977 oraz nieprzerwanie od 1996 roku. Dokonano analizy jego zmienności w oparciu o wybrane skale czasowe. Wybrane elementy odpływu odniesiono do przebiegu warunków meteorologicznych. W okresie objętym analizą wystąpiły znaczące różnice w charakterystyce odpływu Rzeką Waldemara. Średni przepływ w sezonach letnich 2009, 2010 i 2011 wyniósł odpowiednio: 0,84 m3s-1, 0,55 m3s-1 oraz 1,01 m3s-1. Rzeka Waldemara w różnych skalach czasowych charakteryzuje się specyficznymi warunkami odpływu, które kształtowane są przede wszystkim warunkami pogodowymi wpływającymi na intensywność ablacji lodowcowej, jak również warunkami śniegowymi na lodowcu. Istotną rolę w reżimie rzeki odgrywają zdarzenia niecykliczne, do których należą zjawiska fenowe oraz udrożnienie systemu drenażu lodowca.

EN

This paper presents the results of the research of runoff from the basin of the Waldemar Glacier conducted in summer seasons 2009, 2010 and 2011. The catchment area is about 5 km2, 50% out of which is covered by glacier. The main measurements point was located in the area of the leakage of the river onto the outwash plain. These investigations were a continuation of runoff research from the catchment conducted from the summer seasons of 1977 and continuously since 1996. An analysis of runoff changeability based on selected time scales was performed. Selected elements of the runoff were related to meteorological conditions. In the period under study there were significant differences in the characteristics of the outflow of Waldemar River runoff. The average discharge for the summer seasons 2009, 2010 and 2011 was 0.84 młs-1, 0.55 młs-1 and 1.01 młs-1 respectively. The Waldemar River at different time scales is characterized by specific conditions of the runoff, which are shaped primarily by weather conditions, the intensity of glacier ablation, and snow conditions on the glacier. Important role in the regime of the river plays a non-cyclical phenomenon, like a fohn, or sudden unblocking in- and/or subglacial drainage system.

Słowa kluczowe

PL

rzeka lodowcowa; odpływ; zlewnia zlodowacona; zmienność odpływu

EN

glacial river; runoff; glacial catchment; runoff changes

• Wydawca: Stowarzyszenie Klimatologów Polskich
• Czasopismo: Problemy Klimatologii Polarnej
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 22
• Strony: 57--68
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Sobota I.

autor

Nowak M.

• Zakład Kriologii i Badań Polarnych, Instytut Geografii UMK, ul. Gagarina 9, 87-100 Toruń,

Bibliografia

• 1. Bartoszewski S., 1998. Reżim odpływu rzek Ziemi Wedel Jarlsberga. Wyd. UMCS, Lublin: 1-167.
• 2. Elliston G.R., 1973. Water movement through the Gornergletscher. [w:] Symposium on the Hydrology of Glaciers, Proceedings of the Cambridge Symposium, 7–13 September 1969, IAHS Publ. 95: 79-84.
• 3. Grześ M., Sobota I., 2000. Winter snow accumulation and discharge from the Waldemar Glacier, northwestern Spitsbergen in 1996-1998. Polish Polar Research, 21(1): 19-32.
• 4. Hodgkins R., Tranter M., Dowdeswell J.A., 2004. The characteristics and formation of a High-Arctic proglacial icing. Geografiska Annaler, 86A (3): 265-275.
• 5. Jansson P., Hock R., Schneider T., 2003. The concept of glacier storage: a review. Journal of Hydrology. 282: 116-129.
• 6. Leszkiewicz J., 1987. Charakterystyczne cechy zlewni polarnych oraz próba modelowania statystycznego top-nienia śniegu i odpływu ablacyjnego w zachodniej części Spitsbergenu. Prace Naukowe UŚ, 920: 1-84.
• 7. Ozga-Zielińska M., Brzeziński J., 1997, Hydrologia stosowana, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 1-324.
• 8. Østrem G., 1973. Runoff forecasts for highly glacierized basins. The Role of Snow and Ice in Hydrology, IAHS Publ. 107: 1111-1129.
• 9. Parde M., 1957. Rzeki. Wyd. PWN, Warszawa: 1-233.
• 10. Przybylak R., Araźny A., Kejna M., 2012. Topoclimatic diversity in Forlandsundet region (NW Spitsbergen) in global warming conditions. Toruń: 1-174.
• 11. Rachlewicz G., 2007. Mechanizmy wezbrań rzecznych w zlewniach zlodowaconych (przykłady z doliny Ebba, Spitsbergen Środkowy). [w:] Funkcjonowanie geoekosystemów rzecznych, 4: 197-207.
• 12. Rachlewicz G. 2009. Contemporary sediment fluxes and relief changes in high Arctic glacierized valley systems (Billefjorden, Central Spitsbergen). Seria Geograficzna nr 87, Wyd. UAM, Poznań: 1-203.
• 13. Sobota I., 1998. Ablacja i odpływ z Lodowca Waldemara w sezonie letnim 1997. [w:] Relief, Quaternary Paleo-geography and Changes of the Polar Environment Polar Session, Spitsbergen Geographical Expeditions, UMCS: 149-168.
• 14. Sobota I., 1999. Ablation of Waldemar Glacier in summer 1996, 1997and 1998. Polish Polar Studies, XXVI Polar Symposium, Lublin: 257-274.
• 15. Sobota I., 2000. Ablation and discharge of the Waldemar Glacier, north-western Spitsbergen, in summer 1998. Polish Polar Research, 21 (1): 3-18.
• 16. Sobota I., 2005. Zarys hydrografii Kaffiøyry. [w:] Grześ M., Sobota I. (red.), Kaffiøyra. Zarys środowiska geogra-ficznego Kaffiøyry (NW Spitsbergen), Oficyna Wyd. TURPRESS, Toruń: 13-16.
• 17. Sobota I., 2007. Ablation and outflow from Kaffiøyra glaciers in 1996-2006, Svalbard. The Dynamic and Mass Budget of Arctic Glaciers. Extended abstracts, Workshop and GLACIODYN (IPY) Meeting, IASC Working Group on Arctic Glaciology, Utrecht University: 104-107.
• 18. Sobota I., 2009. The near-surface ice thermal structure of the Waldemarbreen, Svalbard. Polish Polar Research, 30 (4): 317-338.
• 19. Sobota I., 2011. Snow accumulation, melt, mass loss, and the near-surface ice temperature structure of Irene-breen, Svalbard. Polar Science, 5 (3): 321-336.
• 20. Sobota I., Ćmielewski M., Nowak M., 2010. Charakterystyka i przyczyny zmienności natężenia przepływu rzeki lodowcowej w sezonie letnim na przykładzie Rzeki Waldemara, Svalbard. [w:] Problemy Klimatologii Polar-nej, 20: 161-170.
• 21. Stenborg T., 1970. Delay of run-off from a glacier basin. Geografiska Annaler, 52A (1): 1-30.
• 22. Szczepanik W., 1993. Reżim wybranych rzek Kafiiøyry (Ziemia Oscara II, NW Spitsbergen) w okresie lata polar-nego. Acta Univ. N. Copernici, Geografia XXIV, 82: 55-146.