Nature, situation and experience. Some metaphysical underpinnings of John Dewey's conception of an aesthetic experience

• Autorzy: Rachoń N.

Warianty tytułu

PL

Natura, sytuacja, doświadczenie. O pewnych metafizycznych podstawach koncepcji doświadczenia estetycznego Johna Deweya

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of the following article is to present some of the metaphysical grounds for the concept of an aesthetic experience in the naturalistic philosophy of John Dewey. First three sections are devoted to the main issues of Dewey’s naturalistic metaphysics. The first, besides the definition of metaphysics as detection and description of the generic traits of existence, includes also the reconstruction of Dewey’s notion of nature — the most fundamental concept in Dewey’s system. It is reconstructed with the elaboration of the dynamic, continuous, emergent, rhythmical and situational character of the reality. The second section presents the metaphysical concept of a situation, along with its theoretical consequences, such as: overcoming the metaphysical dualism which isolates the subject from the object, the defence of the objective character of qualities, the concept of immediate phase of a situation and the pluralistic character of nature with all its manifestations. The third section presents deweyan metaphysics of experience. Author clarifies concepts, which are crucial in this respect: primal experience, the experience and the rhythmical structure of interaction. The last section elaborates these elements of Dewey’s aesthetics which clearly remains in an intimate relation with the general metaphysical characteristic of reality: the concept of an aesthetic experience continuous with an everyday experience, the concept of active and passive phases of perception, rhythm as a form, distinction between the product of art and the work of art. According to Dewey, art is conceived as a particular manifestation of nature, which realizes itself in the dynamic form of an aesthetic experience and, as such, it discloses the deepest general traits of reality. In such meaning, art is the culminating form of organization of nature and its most sublime manifestation. The late works of Dewey give the grounds for the interpretation, according to which, an aesthetic experience constitutes the essential context for every possible kind of experience. Consequently, the deweyan philosophy of art functions in his philosophic system not so much as a minor and marginal element related only to the artistic activities, but it pervades all other realms.

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie pewnych metafizycznych podstaw, na jakich opiera się koncepcja doświadczenia estetycznego w naturalistycznej filozofii Johna Deweya. Pierwsze trzy części artykułu poświęcone są głównym zagadnieniom jego naturalistycznej metafizyki. W części pierwszej, poza wyjaśnieniem znaczenia, w jakim Dewey używa pojęcia metafizyki — odnajdowanie i opis powszechnych cech istnienia — podjęta została również rekonstrukcja, podstawowego dla metafizyki Deweya, pojęcia natury. Wśród najistotniejszych cech metafizycznych, jakie Dewey przypisuje naturze, znajdują się: dynamizm, ciągłość, emergentyzm, rytmiczność i wewnętrzne złożenie z sytuacji. Część druga artykułu prezentuje metafizyczną koncepcję sytuacji i jej najważniejsze teoretyczne konsekwencje, tj. przezwyciężenie dualizmu metafizycznego oddzielającego podmiot od przedmiotu, obronę obiektywnego charakteru jakości oraz dynamicznego, kontekstualnego i pluralistycznego charakteru natury i wszelkich jej przejawów. W części trzeciej przedstawiona została deweyowska metafizyka doświadczenia. Autor wyjaśnia, kluczowe w tym zakresie, zagadnienia: doświadczenia pierwotnego, doświadczenia rzeczywistego oraz rytmicznej struktury interakcji. W ostatniej części autor przedstawił te wątki estetyki Deweya, które wyraźnie pozostają w ścisłym związku z jego ogólniejszą, metafizyczną charakterystyką rzeczywistości, tj. koncepcję doświadczenia estetycznego jako ciągłego z doświadczeniem codziennym, koncepcję aktywnej i pasywnej fazy percepcji, rytmu jako formy oraz rozróżnienie pomiędzy przedmiotem sztuki i dziełem sztuki. Sztuka, w ramach prezentowanych w tym artykule poglądów Deweya rozumiana jest jako szczególny przejaw natury, który, w dynamicznej formie doświadczenia estetycznego, ujawnia najgłębsze, powszechne cechy rzeczywistości. W tym sensie jest szczytową formą organizacji natury i stanowi jej najbardziej wysublimowaną postać. Późne pisma Deweya dają podstawy do interpretacji, w której doświadczenie estetyczne stanowi istotny kontekst dla wszelkiego rodzaju doświadczeń. Wówczas deweyowska filozofia sztuki stanowi raczej osnowę reszty systemu niż jego marginalny element związany jedynie z działalnością artystyczną.

Słowa kluczowe

EN

metaphysics; qualifies; emergentism; interaction; nature; situation; experience; aesthetics; work of art

PL

metafizyka; jakości; emergentyzm; interakcja; natura; sytuacja; doświadczenie; estetyka; dzieło sztuki

• Wydawca: Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej
• Rocznik: 2009
• Tom: R. 50 nr 4 (179)
• Strony: 165--184
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz.

Twórcy

autor

Rachoń N.

• Akademia Marynarki Wojennej

Bibliografia

• [1] Th. Alexander, John Dewey’s Theory of Art, Experience, and Nature. The Horizons of Feeling, State University of New York Press, 1987.
• [2] J. Dewey, Art as Experience, Minton, Blach & Co., New York 1934.
• [3] J. Dewey, Complete Works of John Dewey, Southern Illinois University Electronic Edition under editorship of Jo Ann Boydson, Midle Works (1899–1924).
• [4] J. Dewey, Experience and Nature, Dover Publications, New York 1958.
• [5] J. Dewey, Knowing and Known, with Arthur Bentley, Beacon Press, Boston 1949.
• [6] P. Gutowski, Between Monism and Pluralism. A Study of the Genesis and Foundations of John Dewey’s Philosophy, Wydawnictwo KUL, 2002.
• [7] W. Kaczocha, Studies in the 20th Century Philosophy, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 2008.
• [8] J. Kaminsky, Dewey’s Concept of An Experience, ‘Philosophy and Phenomenological Research’, 1957, No 3.
• [9] A. E. Murphy, Dewey’s Epistemology and Metaphysics, in The Philosophy of John Dewey published as The Library of Living Philosophers series ed. Arthur Schilpp, Northwestern University, Evanston and Chicago 1939.
• [10] J. Pieter, Analysis and Critics of John Dewey’s Theory of Experience (oryg. Analiza i krytyka teorii doświadczenia Johna Deweya), ‘Kwartalnik Filozoficzny’, 1932.
• [11] R. Shusterman, Pragmatist Aesthetics: living beauty, rethinking art, Blackwell Publishers, 1992.
• [12] K. Wilkoszewska, Art as a Rhythm of Life, Universitas, Kraków 2003.
• [13] I. Wojnar, introduction to polish translation of John Dewey’s Art as Experience, (Sztuka jako doświadczenie, tłum. A. Potocki), Wrocław — Warszawa — Kraków 1975.