Fotogrametria - wiarygodne źródło danych w badaniach glacjologicznych Spitsbergenu

• Autorzy: Kolondra L.

Warianty tytułu

EN

Photogrammetry - the authentic source of data for spitsbergen glaciological research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł, na przykładzie prac fotogrametrycznych wykonywanych w ostatnim 70-leciu, przedstawia możliwości metody w zakresie pozyskiwania danych dla potrzeb badań glacjologicznych. Nowe technologie powstałe w ostatnim dwudziestoleciu (GPS, cyfrowe techniki komputerowej obróbki obrazu a przede wszystkim teledetekcyjne sposoby pozyskiwania danych z pułapu lotniczego i satelitarnego rejestrowanych w różnych pasmach widma elektromagnetycznego) wypierają klasyczne metody pomiaru i opracowania. Czy fotogrametria wzbogacona o możliwości cyfrowego sposobu pozyskiwania danych i ich dalszej cyfrowej obróbki może być nadal wiarygodnym i optymalnym sposobem dostarczania danych niezbędnych glacjologom - oto kwestia, na którą autor stara się odpowiedzieć.

EN

The paper outlines, on the example of photogrammetric works carried out during last the 70 years on Spitsbergen, the possibility of photogrammetric methods in data acquisition for glaciological research. The increased evolution of new technologies in the last 20 years period (Global Positioning System, elaboration of raster pictures by means of digital methods and first of all the remote sensing methods of collecting data from aerial and space platforms in a various parts of electromagnetic spectrum) is the reason of elimination of classic surveying methods. Is photogrammetry, together with new digital methods of data acquisition and elaboration, still a serious source for glaciology? - It is the challenge for the author to answer this question.

Słowa kluczowe

PL

Spitsbergen; glacjologia; fotogrametria; kartografia; ortofotomapa; numeryczny model terenu; teledetekcja

EN

Spitsbergen; glaciology; photogrammetry; cartography; orthophotomap; digital terrain model (DTM); remote sensing

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Geoinformatica Polonica
• Rocznik: 2005
• Tom: T. 7
• Strony: 45--73
• Opis fizyczny: Bibliogr. 54 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kolondra L.

• Uniwersytet Śląski - Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Geomorfologii, Zakład Teledetekcji Środowiska, Sosnowiec

Bibliografia

• 1. Baranowski S., 1975, Glaciological Investigations and Glaciomorphological Observations made in 1970 on Werenskiold Glacier and its Forefield, [in:] Results of Investigations of the Polish Scientific Spitsbergen Expeditions 1970-1974, vol. l, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 69-94.
• 2. Bukowska-Jania E., Jania J., 1988, Zmiany geometrii czołowej części lodowca Werenskiold (Spitsbergen) w latach 1957-1983, [w:] Wyprawy Polarne Uniwersytetu Śląskiego 1980-1984, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, nr 910, Katowice, s. 64-91.
• 3. Ciołkosz A., Kęsik A., 1989, Teledetekcja satelitarna. PWN, Warszawa, ss. 295.
• 4. Dąbrowski S., Lipert C., 1984, Dynamika lodowca Hansa (Spitsbergen Zachodni) w latach 1936-1980, [w:] Prace Instytutu Geodezji i Kartografii, vol. 31, no l, s. 71-80.
• 5. Glazovskiy A. F., Kolondra L., Moskalevskiy M. Y., Jania J., 1991, Issledovaniya prilivnogo lednika Hansa na Spitsbergenie, [w:] Materialy glatsiologicheskikh issledovaniy, no 71, 1991, s. 143-149, Moskva, (item: Resaerch into the Hansbreen, a Tidewater Glacier in Spitsbergen, [in:] Polar Geography and Geology, vol. 16, no. 3, Moscow, 1992, p. 243-252).
• 6. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2001 - Wytyczne Techniczne K-2. 8. Zasady wykonywania ortofotomap w skali 1 : 10 000, Warszawa, ss. 65 ( + 1 mapa i krążek CD-R).
• 7. Hagen J. O., Liestol O., Roland E., Jorgensen T., 1993, Glacier Atlas of Svalbard and Jan Mayen. Norsk Polarinstitutt, Meddelelser, Nr 129, Oslo, pp. 141+23 maps.
• 8. Instytut Geodezji i Kartografii (red. Dąbrowski i in., 1984a, Spitsbergen, Polska Stacja Polarna w Hornsundzie mapa 1: 5000.
• 9. Instytut Geodezji i Kartografii (pomiar polowy Mizerski W.), 1984b, Mapa Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie 1: 500.
• 10. Instytut Geofizyki PAN, Służba Topograficzna W.P., Instytut Geodezji i Kartografii, (red.: Barna Sz., Warchoł Z.), 1987, Spitsbergen, 1: 25 000 (10 arkuszy map topograficznych), Warszawa.
• 11. Jania J., 1986, Dynamika czół spitsbergeńskich lodowców uchodzących do morza, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, nr 800 (Geographia. Studia et dissertationes, T. 9), Katowice, s.78-100.
• 12. Jania J., 1987, Interpretacja glacjologiczna zdjęć lotniczych otoczenia Hornsundu (Spitsbergen) na przykładzie Lodowców Korber i Peters, (w:) Fotointerpretacja w Geografii, Tom IX (19), Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, nr 861, Katowice. s.60-107.
• 13. Jania J., 1988a, Dynamiczne procesy glacjalne na południowym Spitsbergenie, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 995, Katowice, ss. 258.
• 14. Jania J., 1988b, Klasyfikacja i cechy morfometryczne lodowców otoczenia Hornsundu, Spitsbergen, [w:1 Wyprawy Polarne Uniwersytetu Śląskiego 198Oc- 1984, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. nr 910, Katowice, s. 12-47.
• 15. Jania J., 1997, Glacjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, (II wyd.), ss. 359+40 fot.
• 16. Jania J., Hagen J. O. (Eds.), 1996, Mass balance of Arctic Glaciers, IASC Report, 5, Sosnowiec--Oslo, ss. 62.
• 17. Jania J., Kolondra L., 1982, Field investigations performed during the Glaciological Spitsbergen Expedition in the Summer of 1982, Interim Report, Uniwersytet Śląski, Katowice, ss. 32+3 mapy.
• 18. Jania J., Kolondra L., 1984a, Frontal part of the werenskiold Glacier - 1982, mapa 1:5000, Okr. Przeds. Geodezyjno-Kartograficzne, Katowice, l arkusz (mała poligrafia).
• 19. Jania J., Kolondra L., 1984b, Frontal part of the Werenskiold Glacier - 1983, mapa 1:5000, Okr. Przeds. Geodezyjno-Kartograficzne, Katowice, 1 arkusz mała poligrafia).
• 20. Jania J,. Kolondra L., 1988, Fotogrametryczne kartowanie szczegółowe czołowej części Lodowca Werenskiold 1983, [w:] Wyprawy Polarne Uniwersytetu Śląskiego 1980-1984, Katowice, s. 123-141.
• 21. Jania J., Kolondra L., Bukowska-Jania E., 1983, Photogrammetrics survey of glaciers, [in:], Field investigations performed during the Glaciological Spitsbergen Expedition in 1983, Interim Report, Uniwersytet Śl., Katowice, s. 34--38+2 mapy+1 wklejka „Fugleberget Catchment” - mapa 1:10 000
• 22. Jania J., Kolondra L., Rudowski, S., 1986, Annual activity Hans Glacier, Spitsbergen as determined by photogrametry and micro-tremors recording, (abstract), [in:] Proceedings of the Symposium on Glacier Mapping and Surveying held at the University of Iceland, Reykjavik, 26-29 August 1985, Annals of Glaciology, vol. 8, Cambridge, p. 206.
• 23. Jania J., Kolondra L., AAS, H. F., 2002, Werenski-oldbreen and surrounding area, Orthophotomap 1:25 000, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Ślaski Sosnowiec and Norsk Polarinstitutt, Tromso, Sosnowiec.
• 24. Kolondra L., 1979, Wurmbrandegga- fragment wsch. Stoku pasma, mapa 1:5000 i widok, Okręgowe Przedsiebiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, Katowice 1 arkusz (mała poligrafia).
• 25. Kolondra L., Tsjebysjovfiellet - fragment zach. stoku pasma mapa, mapa 1: 5000 i widok, Okręgowe Przedsiebiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, Katowice 1 arkusz (mała poligrafia).
• 26. Kolondra L., 1984, Ruch Lodowca Hansa (Spitsbergen) na podstawie okresowych pomiarów terrofotogrametrycznych, Zeszyty Naukowe AGH, nr 998, seria Geodezja, Zeszyt nr 84, Kraków, s. 71--85.
• 27. Kolondra L., 1985, Field investigations performed during the Glaciological Spitsbergen Expedition in the summer of 1984, Interim Report, Uniwersytet Śl., Katowice, ss. 32+8 zdjęć + 7 wklejek.
• 28. Kolondra L., 1986, Dorobek fotogrametryczny Wypraw Glacjologicznych Uniwersytetu Śl. na Spitsbergen (zarys) - [w:] Materiały II Sympozjum Polarnego Stow. Geodetów Polskich, Biuletyn Informacyjny Instytutu Geodezji i Kartografii, nr 4/86, Warszawa, s. 48-56 + 8 wklejek.
• 29. Kolondra L., 1991, Fotogrametryczne wyznaczenie zmian powierzchni centrum zlodowacenia płd. Spitsbergenu w okresie 1934-1990, [w:] Materiały Sympozjum z okazji 60-lecia Polskiego Towarzystwa Fotogrametrycznego, Warszawa, s. 85-93.
• 30. Kolondra L., 2000, Prace i dorobek polskich fotogrametrów w Arktyce (1934-2000) - Materiały Ogólnopolskiego Sympozjum Naukowego nt. "Fotogrametria, teledetekcja i GIS u progu trzeciego tysiąclecia", Archiwum fotogrametrii, kartografii i teledetekcji, vol. 10, Kraków, s. 47.1-47.14 (+25 zdjęć w wersji CD).
• 31. Kolondra L., 2002a, Cyfrowa ortofotomapa - nowa forma danych kartograficznych w badaniach glacjologicznych (na przykładzie Lodowców Werenskiold i Nann -S Spitsbergen), Materiały XXVIII Międzynarodowego Sympozjum Polarnego nt. Funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów obszarów polarnych, Poznań, 15-16.03.2002, [w:] Polish Polar Studies, s. 173-186.
• 32. Kolondra L., 2002b, Problemy fotogrametrycznego pozyskiwania danych w badaniach glacjologicznych (studium metodyczne na przykładzie Spitsbergenu), praca doktorska, Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, ss. 166+3 mapy.
• 33. Kolondra L., Głowacki P., Jania J., Pulina M., 1994, Elevation changes of the Amundsenisen Surface (Large Icefield in South Spitsbergen) and elements of its Mass Balance, (abstract), Workshop on Mass Balance of Arctic Glaciers, Wisła, Poland, s. 11.
• 34. Kolondra L., Pulina M., 1998, Charting of surface relief forms of polar glacier on the example of the Hans Glacier (Fiord Hornsund, Spitsbergen) , [w:] Wyprawy Geograficzne na Spitsbergen, Materiały IV Zjazdu Geomorfologów Polskich, Lublin 3-4. 06.1998, s. 59-70+ 1 mapa.
• 35. Kolondra L., Jania J., 1998, Changes of longitudinal profiles of Large Glaciers in Southern Spitsbergen based on the Airborne Laser Altimetr, P. Głowacki & J. Bednarek (Eds.), 25th International Polar Symposium, [w:] Polish Polar Studies, Warszawa, Institute of Geophysics of Polish Academy of Sciences, Warszawa, s. 273-277.
• 36. Komitet Międzynarodowej Współpracy Geofizycznej PAN, Wojskowa Służba Topograficzna, 1966 - red. T. Naumienko, oprac. Lipert i in.), Lodowiec Pencka, morena czołowa. Mapa 1: 2000, W. Z. Kart. - Warszawa.
• 37. Krabill W., Thomas R., Jezek K., Kuivinen K., Manizade S., 1995a, Greenland ice sheet thickness changes measured by laser altimetry, Geophysical Research Letters, vol. 22, no. 17, p. 2341-2344.
• 38. Krabill W., Thomas Martin C. F., Swift R. N., Frederick, E. B., 1995b, Accuracy of Airborne Laser Altimetry over the Greenland ice sheet, International Journal Remote Sensing, vol. 16, no. 7, p. 1211-1222.
• 39. Krabill W., Frederick E., Manizade S., Martin C., Sonntag J., Swift R., Tomas R., Wright W., Yun-gel J., 1999, Rapid thinning of parts of the Southern Greenland ice sheet, Science, vol. 283, p.1522-1524.
• 40. Lipert C., 1961, Lodowiec Werenskiold 1 : 5000 - Strefa czołowa, Wojskowa Służba Topograficzna, Warszawa, 2 arkusze.
• 41. Mechliński Z., 1979, Mapa rzeźby strefy marginalnej Lodowca Werenskiold 1: 5000, Instytut Geofizyki PAN, Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Szczecinie, 2 arkusze.
• 42. Norsk Polarinstitutt, 1953-1994, Topografisk kart over Svalbard, 1: 100000, Blad: B12 Torrelbreen, C12 Markhambreen, C13 Sorkapp,
• 43. Norsk Polarinstitutt, 1966, Topografisk kart over Svalbard, 1:50000, Blad: D12, E12, F12, E13.
• 44. Norsk Polarinstitutt, 1936, 1960, 1961, 1990, Zdjęcia lotnicze Spitsbergenu w skali l:50000.
• 45. Norsk Polarinstitutt, 1991, The Place-names of Svalbard, (Reprint: Skrifter om Svalbard og ishavet. Nr 80, Editor Adolf Hoel, Oslo, 1942., pp. 540 + supplement I: Skrifter nr 112, Editor: Anders K. Orvin), Oslo.
• 46. Pulina M., Kolondra L., Rehak J., 1999, Charting of cryocart forms on Werenskiold Glacier (SW Spitsbergen), XXVI Polar Symposium, [w:] Polish Polar Studies, Lublin, s. 235-241 + 1 mapa.
• 47. Rehak J, 1998, Ledovec Werenskiold – pracovni verze, Mapa w skali l : 5000 (wersja robocza) oraz dane analityczne. Materiały nie publikowane (zbiór *.dwg oraz dane tabelaryczne).
• 48. Sohn H.-G., Jezek K. C., van der Veen C. J., 1998, Jakobshavn Glacier, West Greenland: 30 Years of Spaceborne Observations, [in:] Geophysical Research Letters, vol. 25, no. 14, p. 2699-2702.
• 49. Sitek Z., 1997, Wprowadzenie do teledetekcji lotniczej i satelitarnej, Wydawnictwa AGH, Kraków, ss. 331.
• 50. Thomas R., Krabill W., Frederick E., Jezek K., 1995, Thickening of Jakobshavns Isbrae, West Greenland, measured by Airborne Laser Altimetry, AnnaIs of Glaciology, 21, p. 259-262.
• 51. Uniwersytet Śląski - Katowice, Universite du Quebec-Montreal, Norsk Polarinstitutt - Oslo, 1992, (red. Jania L., Kolondra L., Schroeder J.), Hans Glacier 1: 25 000, Topographic Map, Department of Geomorphology, University of Silesia, Sosnowiec.
• 52. Uniwersytet Śląski, Katowice, Norsk Polarinstitutt, Oslo, 1994, (red. Jania J., Kolondra L.,Hagen J. O.), Amundsenisen 1: 25 000, Topographic Map, Department of Geomorphology, University of Silesia, Sosnowiec.
• 53. Zagrajski S., Zawadzki A., 1935-1936, Prace geodezyjne polskiej wyprawy polarnej na Spitsbergen w 1934 roku, Wiadomości Służby Geograficznej, zeszyt 1-2 z roku 1935 i zeszyt 1 z roku 1936.
• 54. Zagrajski S., Zawadzki A., 1936, Polska wyprawa na Spitsbergen 1934 - Prace geodezyjne i kartograficzne, Biblioteka Służby Topograficznej, T. 16, Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa, ss. 102+2 mapy.