Główne cechy cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem (XII.1950 - IX.2006]

• Autorzy: Niedźwiedź T.

Warianty tytułu

EN

The main forms of atmospheric circulation above Spitsbergen (December 1950 - September 2006)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca omawia najważniejsze zmiany jakie zachodziły w cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem w latach 1950–2006. Po analizie zmienności typów i wskaźników cyrkulacji Niedźwiedzia stwierdzono wyraźny wzrost wartości wskaźnika cyrkulacji zachodniej (zwłaszcza latem i zimą) i południowej (głównie zimą i latem) oraz wzrost aktywności niżów we wszystkich porach roku, a zwłaszcza w zimie. Gwałtowny wzrost intensywności cyrkulacji południowej, który wystąpił w styczniu i kwietniu 2006 r. zaznaczył się dużymi anomaliami termicznymi (12.4–12.6K powyżej średniej wieloletniej). Być może rok 2006 stanie się najcieplejszym w całym okresie obserwacji instrumentalnych temperatury na Spitsbergenie.

EN

The study presents variability of 21 circulation types and simple circulation indices above Spitsbergen for the period December 1950 – September 2006, based on original calendar of synoptic divided from the synoptic maps (Niedźwiedź 1992, 1997a). Classification of circulation types, based on method of H.H. Lamb (1972), used the direction of airflow (gradient wind) and pressure pattern (a – anticyclonic, c – cyclonic) as the main elements. After calculation of synoptic types frequencies the further results have been obtained using the simple circulation indices: W – westerly, zonal index, S – southerly – meridional index, C – cyclonicity index, as proposed by R. Murray and R. Lewis (1966) with some modifications (Niedźwiedź 1997b, 2001). The anticyclonic wedge (Ka – 10.5%) was the most frequent synoptic situation in the Spitsbergen (Table 1). The second one is circulation type Ec (9.9%) and NEc (8.7%). Weather and climate of Spitsbergen was modelled by the intense cyclonic activity during 56% of the days in a year (Fig. 1). The largest frequency of cyclonic types was noticed in November (67%). For May was typical the maximum frequency of the high pressure systems (59.7%). The annual variability of different airflows above Spitsbergen is presented on the Figures 2–5. The negative value of W index is typical for Spitsbergen, according to great frequency of eastern airflow (Table 2, Fig. 6). The great intensity of eastern airflow was observed from October to April, the weakest – during summer months. For the last 56 years was observed the increased tendency of index W. The most intense of southerly circulation index S was noticed on 1984–1994 (Table 3, Fig. 7). Positive trend was observed for winter, spring and summer. Only in autumn the tendency of S index was negative. For the Spitsbergen is typical predomination of cyclonic patterns (annual value of index C is +60), with highest values of index C from September to March (Table 4, Fig. 8). Only in May index C is negative (–10) thanks to great activity of anticyclones. For the last 56 years was observed the increasing activity of cyclonic weather above the Spitsbergen. For the last three years (2004–2006) was typical the concentration of extreme intensity of the particular forms of circulation, mainly in southerly one.

Słowa kluczowe

PL

cyrkulacja atmosfery; typy cyrkulacji; wskaźniki cyrkulacji Niedźwiedzia; Arktyka Atlantycka; Spitsbergen

EN

atmospheric circulation; types circulation; Spitsbergen

• Wydawca: Stowarzyszenie Klimatologów Polskich
• Czasopismo: Problemy Klimatologii Polarnej
• Rocznik: 2006
• Tom: nr 16
• Strony: 91--105
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Niedźwiedź T.

• Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski ul. Będzińska 60, 41–200 Sosnowiec,

Bibliografia

• 1. Lamb H.H., 1972, British Isles weather types and a register of the daily sequences of circulation patterns 1861-1971. Geophysical Memoirs, 116: 85 s.
• 2. Murray R., Lewis R.P., 1966, Some aspects of the synoptic climatology of the British Isles as measured by simple indices. Meteorological Magazine, 95: 193–203.
• 3. Niedźwiedź T., 1992, Wybrane problemy klimatologii synoptycznej Spitsbergenu. Problemy Klimatologii Polarnej, 2: 77–84.
• 4. Niedźwiedź T., 1992–1993, Zmienność cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem. Folia Geographica, series Geographica Physica, vol. XXIV-XXV: 85–97.
• 5. Niedźwiedź T., 1993, The main factors forming the climate of the Hornsund (Spitsbergen). Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, 94, Kraków: 49–63.
• 6. Niedźwiedź T., 1997a, Częstość występowania typów cyrkulacji nad Spitsbergenem (1951-1995). Problemy Klimatologii Polarnej, 7: 9–18.
• 7. Niedźwiedź T., 1997b, Wieloletnia zmienność wskaźników cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem i ich rola w kształtowaniu temperatury powietrza. Problemy Klimatologii Polarnej, 7: 19–40.
• 8. Niedźwiedź T., 2001, Zmienność cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem w drugiej połowie XX wieku. Problemy Klimatologii Polarnej, 11: 7–26.
• 9. Niedźwiedź T., 2006, Kalendarz typów cyrkulacji nad Spitsbergenem: grudzień 1950 – wrzesień 2006 (zbiór komputerowy w Katedrze Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec).
• 10. Przybylak R., 1996, Zmienność cyrkulacji atmosfery w Arktyce w okresie 1939-1990. Problemy Klimatologii Polarnej, 5: 133–147.
• 11. Przybylak R., 2003, The Climate of the Arctic. Atmospheric and Oceanographic Science Libray v. 26, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London: 288 s.
• 12. Styszyńska A., 2005, Przyczyny i mechanizmy współczesnego (1982–2002) ocieplenia atlantyckiej Arktyki. Akademia Morska, Gdynia: 109 s.
• 13. Ustrnul Z., 1997, Zmienność cyrkulacji atmosfery na półkuli północnej w XX wieku. Materiały Badawcze, Seria: Meteorologia, 27, IMGW, Warszawa: 208 s.