Fizyczno-chemiczne rozpoznanie stanu klapowiska Gdańsk, jako miejsca deponowania urobku czerpalnego z akwenów morskich

• Autorzy: Dembska G. , Grynkiewicz M. , Wiśniewski S. , Aftanas B.

Warianty tytułu

EN

Physical and chemical investigations of the state of the Gdańsk dumping ground as a site for disposing sea-area dredged spoils

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Urobek czerpalny z akwenów morskich pochodzi głównie z pogłębiania kanałów portowych oraz torów podejściowych do portów jak również prac inwestycyjnych prowadzonych na obszarach morskich. W basenach portowych przyrost grubości warstwy osadu powstałej w wyniku sedymentacji jest stosunkowo duży np. w Porcie Gdańskim wynosi 7 cm/rok. Dla porównania w Morzu Bałtyckim przyrost ten jest rzędu 0,1-0,2 mm/rok. Wobec tak szybkiego przyrostu osadu istnieje konieczność stałego pogłębiania torów wodnych i kanałów portowych do takich głębokości, aby mogły one spełniać funkcje portów handlowych i portów schronienia oraz aby zachować bezpieczeństwo nawigacyjne przypływających statków. Wiąże się to z wydobywaniem znacznych ilości osadów dennych. Wydobyty urobek czerpalny (w zależności od jego rodzaju i stopnia zanieczyszczenia) może być gospodarczo wykorzystany, odkładany na polach refulacyjnych lub zatapiany na wydzielonych obszarach dna morskiego - tzw. klapowiskach. Ponowne umieszczenie w wodach powierzchniowych zanieczyszczonego urobku może stwarzać potencjalne zagrożenie dla życia biologicznego w danym zbiorniku, bowiem w sprzyjających warunkach może nastąpić uwolnienie zanieczyszczeń z osadu do toni wodnej, wniknięcie do łańcucha troficznego ekosystemu i w efekcie ponowne uruchomienie ich obiegu w środowisku. Zanieczyszczony urobek może powodować redukcję lub eliminację wielu gatunków ważnych ekologicznie lub mających znaczenie użytkowe. Celowe wydaje się więc monitorowanie klapowisk. W niniejszej pracy podjęliśmy próbę wstępnej analizy osadów na klapowisku - Gdańsk, która może być początkiem jego monitoringu. Materiał do badań stanowiły osady pobrane w 2002 roku z terenu klapowiska. Pobrano je sondą wibracyjną o przekroju 10 cm ze statku Dr Lubecki. Dla potrzeb określenia następstw ekologicznych spowodowanych oddziaływaniem tych osadów na środowisko morskie Zatoki Gdańskiej, w badanym osadzie określono zawartości całkowitej i labilnej formy metali ciężkich (As, Cr, Zn, Cd, Cu, Ni, Pb, Hg), substancji biogenicznych oraz zawartości substancji organicznych: niepolarnych węglowodorów alifatycznych, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), i polichlorowanych bifenyli (PCB).

EN

Spoil dredged from the sea areas originates mainly from the maintenance dredging of port and approach channels and from dredging due to new construction investments made in the sea areas. In port basins, the thickness of the deposits grows due to sedimentation, and is relatively high, e.g.: 7 cm/year in the Port of Gdańsk compared to the rate of sedimentation in the Baltic Sea in the order of 0.1-0.2 mm/year. Because of so high deposition rates, the approach channels and port basins must be regularly dredged to depths allowing their proper operation as merchant ports or ports of refuge, and to ensure safety of navigation of ships entering the ports. Depending on its type and degree of pollution, the dredged spoil may be economically used, placed in landfills or dumped in designated areas of the seabed - the so-called dumping grounds. Dumping of polluted spoil may pose a potential risk to the biological life in a given area of the sea, since in favourable conditions pollutants may be released from the deposit into the water and enter into the trophic chain of the ecosystem. As a result the pollutants may again start circulating in the environment. Polluted dredging spoil may negatively impact or even eliminate many ecologically or economically important species. Therefore monitoring of the dumping sites is highly advisable. The presented work attempts at an initial analysis of the deposits in the Gdansk dumping ground, which could then serve as a starting point of setting up the monitoring of that site. The investigated material consisted of deposits sampled from the dumping ground in the year 2002. The samples were taken by the Dr. Lubecki research vessel, using a vibration sounder of 10 cm diameter. In order to assess the ecological impact caused by these deposits on the marine environment of the Gulf of Gdańsk, various grain size fractions of the investigated deposit were analysed for the total content of heavy metals (As, Cr, Zn, Cd, Cu, Ni, Pb, Hg) and their labile forms, biogenic substance content and the content of organic substances: non-polarised aliphatic hydrocarbons, polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH) and polychlorinated biphenyles (PCB) were determined.

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce, Zarząd Główny
• Czasopismo: Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów
• Rocznik: 2004
• Tom: Vol. 38 nr 1
• Strony: 10--19
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Dembska G.

• Zakład Ochrony Środowiska Instytutu Morskiego w Gdańsku, 80-980 Gdańsk, ul. Długi Targ 41/42

autor

Grynkiewicz M.

• Zakład Ochrony Środowiska Instytutu Morskiego w Gdańsku, 80-980 Gdańsk, ul. Długi Targ 41/42

autor

Wiśniewski S.

• Zakład Ochrony Środowiska Instytutu Morskiego w Gdańsku, 80-980 Gdańsk, ul. Długi Targ 41/42

autor

Aftanas B.

• Zakład Ochrony Środowiska Instytutu Morskiego w Gdańsku, 80-980 Gdańsk, ul. Długi Targ 41/42

Bibliografia

• [1] Szwernowski P.: Studium gospodarki urobkiem, WWIM, Gdańsk 1957
• [2] Szefer P., Skwarzec B.: Distribution and possible sources of some elements in the sedimentary cores of the Southern Baltic, Mar. Chem., 23, 109-129, 1988
• [3] Korzeniewski K.: Ochrona środowiska morskiego, UG, 78-85, 1998
• [4] Michowski A.: Racjonalna gospodarka urobkiem z prac czerpalnych w pasie polskiego wybrzeża, WWIM, Gdańsk 1980
• [5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16.04.2002 r. W sprawie rodzaju oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony, Dz. U. nr 55, poz. 498
• [6] HELCOM: First Assessment of the State of the Coastal Waters of the Baltic Sea, Bait. Sea Environ. Proc., 54, 1993
• [7] Łunkiewicz S.: Materiały wewnętrzne Urzędu Morskiego w Gdyni, 2001
• [8] LuomaS.N., Bryan G.W.: A statistical assessment of the forms of trace metals in oxidized estuarine sediments employing chemical ex-tractants, Sci. Total. Environ., 17, 165-196, 1981
• [9] Wentworth C.A.: Scale of grade and class terms for clastic sediments, J. Geol., 30,1922
• [10] Dubrawski R., Zawadzka E., Aftanas B.: Oszacowanie wielkości dopływu biogenów ze źródeł lądowych do Zatoki Gdańskiej, WWIM nr 5728, 2000
• [11] Szczepańska T., Uścinowicz S.: Atlas geochemiczny Południowego Bałtyku, PIG, Warszawa 1994
• [12] Kabata-Pendias A., Pendias H.: Biochemia pierwiastków śladowych, PWN, Warszawa 1993, 96-110.
• [13] Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska: Wskazówki metodyczne do oceny stopnia zanieczyszczenia gruntów i wód podziemnych produktami ropopochodnymi i innymi substancjami chemicznymi w procesach rekultywacji, 1995
• [14] Bolałek J., Dembska G, Aftanas B„ Wiśniewski S., Guz W., Dufke D.: Badanie form metali ciężkich z dna brzegów i kanałów portowych pod kątem możliwości zagospodarowania urobku czerpalnego, WWIM nr 5687, Gdańsk 2000
• [15] Dembska G, Bolałek J., Aftanas B., Guz W., Wiśniewski S.: Udział formy labilnej i całkowitej metali ciężkich w osadach dennych z Portu Gdańskiego, [w:] Problemy analityczne badań osadów dennych, Sympozjum Naukowe Komitetu Chemii Analitycznej PAN Komisji Analizy Wody, Materiały konferencyjne pod redakcją J. Siepaka, Wyd. U AM, Poznań 2001, 83-97
• [16] Bolałek J., Dembska G, Grynkiewicz M., Wiśniewski J., Aftanas B., Pilecki A.: Badanie zależności między frakcją uziarnienia a zawartością metali ciężkich i WWA w osadach z dna kanałów portowych, WWIM nr 5860, Gdańsk 2001
• [17] Tessier A„ Campbell P.G.C., Bisson M.: Sequential Extraction Procedure for the Speciation of Particulate Trace Metals, Analytical Chemistry, 51,7, 1979