Stany przejściowe w układach wirowych maszyn wodnych. Zagadnienia analizy i sterowania a aspekcie ograniczania destrukcyjnych takich skutków

• Autorzy: Adamkowski A.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca zawiera wyniki badań dotyczących przebiegów procesów przejściowych, głównie zjawiska uderzenia hydraulicznego i sposobów przeciwdziałania ich destrukcyjnym skutkom w układach przepływowych wirowych maszyn wodnych. W pierwszej części pracy przedstawiono matematyczny opis nieustalonego przepływu cieczy w przewodach zamkniętych i współpracujących z nimi elementach (maszynach, zaworach itp.) oraz opracowaną na tej podstawie numeryczną metodę obliczeniową. Metoda ta była wielokrotnie weryfikowana na podstawie własnych i obcych wyników badań doświadczalnych. Uzyskiwano satysfakcjonującą z praktycznego punktu widzenia zgodność wyników obliczeń z wynikami badań laboratoryjnych i przeprowadzonych w warunkach rzeczywistych. Różnice między obliczonymi i pomierzonymi maksymalnymi wartościami ciśnienia nie przekraczają kilku procent. Do opracowanego modelu matematycznego procesów przejściowych wprowadzono nowe elementy, nieznane dotąd z literatury przedmiotu. Do najważniejszych z nich można zaliczyć, m.in.:- modyfikację (ulepszenie) dotychczas stosowanego opisu nieustalonego przepływu cieczy w przewodach zamkniętych o zmiennym przekroju przepływowym,- ulepszenie opisu zjawiska kawitacji (zjawiska kawitacyjnego naruszenia ciągłości przepływu) występującego w procesie uderzenia hydraulicznego, w tym zjawiska kawitacji w zaworach odcinających przepływ cieczy. Druga część pracy odnosi się bezpośrednio do zagadnień przeciwdziałania destrukcyjnym skutkom zjawiska uderzenia hydraulicznego. Przedstawiono wyniki badań (teoretycznych i doświadczalnych) wpływu na uderzenie hydrauliczne - zbiorników cieczowo-powietrznych (powietrzników), ich konstrukcji i parametrów, - sposobu sterowania przebiegiem zamykania zaworów odcinających przepływ cieczy, - konstrukcji ( w tym własnej) i parametrów zaworów zwrotnych (samoczynnych), - zaworów obejściowych wirowych maszyn hydraulicznych. Otrzymane wyniki pozwoliły lepiej poznać czynniki wpływające na przebieg zjawiska uderzenia hydraulicznego oraz określić skuteczność jego osłabiania rozważanymi sposobami.

Słowa kluczowe

PL

maszyny przepływowe; uderzenia hydrauliczne

• Wydawca: Wydawnictwo Instytutu Maszyn Przepływowych PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Maszyn Przepływowych Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku
• Rocznik: 2004
• Tom: nr 534/1493
• Strony: 1--195
• Opis fizyczny: Bibliogr. 201 poz., rys.

Twórcy

autor

Adamkowski A.

Bibliografia

• 1. Adamkowski, A.: Waterhammer Reduction in the Delivery Pipe of a Hydraulic Machine by Means of Flow Control, Proc. 8th International Conference on Fluid Machinery, Budapest, 1987, pp. 12-19.
• 2. Adamkowski, A.: Waterhammer Reduction Possibilities in the Delivery Conduits of Hydraulic Turbomachines by Means of Flow Control, Proc. International Conference on Hydraulic Machinery, Ljubljana, 1988.
• 3. Adamkowski, A: Uderzenia hydrauliczne w układach wirowych maszyn wodnych i ich ograniczanie za pomocą regulacji natężenia przepływu, praca doktorska, IMP PAN, Gdańsk, 1988.
• 4. Adamkowski A.: Waterhammer Control in the Delivery Conduit of a Pump, Prace Instytutu Maszyn Przepływowych, Zeszyt 90-91, PWN, Warszawa-Poznań, 1989, pp. 9-22.
• 5. Adamkowski, A.: Prediction of Reversible Hydraulic Machine Behaviour in Transient Operation Regimes, Proc. International Conference HYDROTURBO'89, Brno, 1989, paper C19, pp. 681-691.
• 6. Adamkowski A.: Badanie przebiegów nieustalonych w układzie pompowym, Prace Instytutu Maszyn Przepływowych, Zeszyt 92, PWN, Warszawa-Poznań, 1990(1), str. 125-137.
• 7. Adamkowski, A.: Application of the By-Pass Flow Control for Waterhammer Suppression in Pump - Turbine Installation, IAHR Symposium on Hydraulic Machinery and Cavitation, Belgrade, 1990 (2), paper D6, pp. 1-9.
• 8. Adamkowski, A.: Uderzenia hydrauliczne w elektrowniach pompowych. Model obliczeniowy i jego weryfikacja doświadczalna, Prace Instytutu Maszyn Przepływowych, Zeszyt 95, PWN, Warszawa, 1993 (1), str. 73-104.
• 9. Adamkowski, A.: Dynamie Effect Exerted By a Check Valve on Hydraulic Transients Due to Pump Power Failure, Proc. International Conference HYDROTURBO'93, Brno, 1993 (2, pp. 411-421.
• 10. Adamkowski, A.: Hydraulic Transients Due to Check Valve Closure in a Pump System, BHRGroup 2nd International Conference on WATER PIPELINE SYSTEMS, MEP, Publication 10, London, 1994, pp. 511-523.
• 11. Adamkowski, A.: Influence of Cavitation in a Control Valve on Transient Liquid Flow in a Pipeline, Proc. of the 10th Conference on FLUID MACHINERY, Budapest, 1995 (1), pp. 11-20.
• 12. Adamkowski, A., Henke, A., Gomułka, E. : Stanowisko pompowe do badania procesów falowych i wizualizacji stref kawitacji przejściowej. Konstrukcja -Budowa - Weryfikacja, Zeszyty Naukowe IMP-PAN, nr 447/1401/95, Gdańsk 1995 (2), str. 1-37.
• 13. Adamkowski, A.: Badania teoretyczne i doświadczalne łagodzenia uderzenia hydraulicznego zaworami odcinającymi i obejściowymi wirowych maszyn wodnych, Zeszyty Naukowe IMP PAN, nr 461/1423/96, Gdańsk 1996 (1), str. 1-154.
• 14. Adamkowski, A.: Effect of flow throttling configurations of plug-type check valve on waterhammer in a pump delivery pipeline, Trans, of the Institute of Fluid-Flow Machinery, 100, Gdańsk 1996 (2), pp. 55-80.
• 15. Adamkowski, A.: Pomiar natężenia przepływu w przewodach zamkniętych metodą Gibsona. Analiza teoretyczna i weryfikacja laboratoryjna, oprać. IMP PAN, nr 275/96, Gdańsk 1996 (3).
• 16. Adamkowski, A., Janicki W. (2000). Wyniki badania wpływu upustowego strumienia cieczy maszyny wirowej na przebieg uderzenia hydraulicznego, Zeszyt Naukowy IMP PAN, 513/1472/2000, Gdańsk, str. 1-44.
• 17. Adamkowski, A.: Pomiary natężenia przepływu w warunkach eksploatacyjnych maszyn wodnych, Miesięcznik Naukowo-Techniczny POMIARY AUTOMATYKA KONTROLA, czerwiec 2001, str. 10-13.
• 18. Adamkowski, A.: Case Study: Lapino Powerplant Penstock Failure, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Jul.2001, Vol.127, No.7, pp. 547-555.
• 19. Adamkowski, A., Janicki, W., Rutkowski, R., Wasilewski, J., Badania przejściowych stanów ruchu hydrozespołów w EWBielkowo, oprać. IMP PAN, nr 1415/2001, Gdańsk 2001.
• 20. Adamkowski, A. (2002). Investigation of waterhammer suppression in a pumping system by means of an air chamber, Proc. of I Intern. Scientific and Technical Confer, on TECHNOLOGY, AUTOMATION and CONTROL OF WASTEWTER and DRINKING WATER SYSTEMS TiASWiK'02, Gdansk-Sobieszewo, pp. 167 - 173.
• 21. Adamkowski, A.: Analysis of transient flow in pipes with expending or contracting sections, ASME Journal of Fluid Engineering, July 2003, pp. 716-722.
• 22. Allaf, K.: Zastosowanie usprawnionej metody charakterystyk do obliczania stanów przejściowych w hydraulicznych liniach długich, praca doktorska, Instytut Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1992.
• 23. Almeida, A.B., Koelle, E.: Fluid Transients in Pipe Networks, CMP Southampton Boston & Elsevier Applied Science London New York, 1992.
• 24. Anderson, A.: Surge Shaft Stability With Pumped-Storage Schemes, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Vol. 110, No. 6, June, 1984.
• 25. Anderson, A.: Celebrations and challenges - waterhmmer at the start of of 20th and 2P' Centuries, Proceedings of the 8th International Conference on Pressure Surges, The Hague, The Netherlands, BHR Group 2000, 317-322.
• 26. Arrington R. M. (1999). Failure of Water-operated Needle Valves at Bartlett Dam and Oneida Station Hydroelectric Plant. Proc. of the 3rd ASME/JSME Joint Fluid Engineering Conf, July 18-22 San Francisco, California.
• 27. Au-Yang M.K.: Acoustic and Ultrasonic Signals as Diagnostic Tools for Check Valves, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol.115, May 1993.
• 28. Bagieński, J.: Warunki pojawiania się kawitacji w wodociągowych systemach rozprowadzających, Rozprawy, nr 216, Politechnika Poznańska, Poznań, 1989.
• 29. Bagieński, J., Niełacny, M.: Wpływ powietrza i kawitacji na przebieg uderzenia hydraulicznego. Materiały i Przeglądy, Archiwum Hydrotechniki, nr 3,/1986, pp. 323-332.
• 30. Ball, J. W.: Cavitation characteristics of gate valves and globe valves used as flow regulators under heads up to about 125 feet, Transactions ASME, Vol.79, 1957.
• 31. Ball, J.W., Tullis J.P.: Cavitation in Butterfly Valves, ASCE Journal Hydraulics Division, Vol.99, No. HY9, Sept. 1973, pp. 1303-1318.
• 32. Bednarczyk, S., Szudek, W.: Stany nieustalone odwracalnych maszyn hydraulicznych w czasie nagiej i całkowitej zmiany obciążenia, Archiwum Hydrotechniki, z.2, tom XXXIII, Gdańsk, 1976.
• 33. Bednarczyk, S.: Ruch nieustalony cieczy w przewodach pod ciśnieniem, Archiwum Hydrotechniki, tom XXI, z.4, 1974, str. 553-580.
• 34. Bergant, A., Simpson, A.: Estimating Unsteady Friction in Transient Cavitating Pipe Flow, Proceedings of the 2nd International Conference on Water Pipeline Systems, Edinburgh, Scotland, 1994, 3-16
• 35. Bergant A., Simpson A.R., Vitkowsky J.: Review of Unsteady Friction Models in Transient Pipe Flow, IAHR, 9th International Meeting of the Work Group on the Behaviour of Hydraulic Machinery, 7-9 September 1999, Brno, Czech Republic, pp. 1-12.
• 36. Bergant A., Simpson A.R..: Pipeline Column Separation Flow Regimes, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Vol. 125, No. 8, August 1999, pp. 835-848.
• 37. Bonin, CC: Water-Hammer Damage to Oigawa Power Station, ASME Journal Engineering for Power, April 1960.
• 38. Borowicz T.: Analiza nieustalonego ruchu cieczy metodą elementów skończonych, Archiwum Hydrotechniki, tom XXV, z. 4, 1978.
• 39. Brunone, B., Golia, U.M., Greco, M.: Some Remarks on the Momentum Equations for Fast Transients, International Meeting on Hydraulic Transients with Water Column Separation, 9th Round Table, IAHR, Valencia, Spain, 1991-1,201-209.
• 40. Brunone, B., Golia, U.M., Greco, M.: Modelling of Fast Transients by Numerical Methods, International Meeting on Hydraulic Transients with Water Column Separation, 9th Round Table, IAHR, Valencia, Spain, 1991-2, 273-280.
• 41. Budny, D.D., Wiggert, D.C, Hatfield, F.J.: An Experimental Study on the Influence of Structural Damping on Internal Fluid Pressure During a Transient Flow, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol. 112, Aug., 1990, pp. 284-290.
• 42. udny, D.D., Wiggert, D.C, Hatfield, F.J.: The Influence of Structural Damping on Internal Pressure During a Transient Pipe Flow, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 113, Sep., 1991, pp. 424-429.
• 43. Bughazem, M.B., Anderson, A.: Investigation of Unsteady Fiction Model for Waterhammer and Column Separation, Proceedings of the 8th International Conference on Pressure Surges, The Hague, The Netherlands, BHR Group 2000, 483-498.
• 44. Bush, S.H.: Failure Mechanisms in Nuclear Power Plant Piping Systems, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol. 114, Nov., 1992.
• 45. Bush, S.H.: Statistics of Pressure Vessel and Piping Failures, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol. 110, August, 1988.
• 46. Carron, A.: Un diagnostic de coup de belier etablipar modele numerique, La Houille Blanche, No1/2, 1986.
• 47. Carstens M.R., Roller J.E.: Boundary-Shear Stress in Unsteady Turbulent Pipe Flow, Journal of Hydraulics Division, Proceedings of the American Society of Civil Engineers, February 1959, pp. 67-81.
• 48. Chaudhry, M.H.: Applied Hydraulic Transients, Van Nostrand Reinhold Co., 1979.
• 49. Chaudhry, M.H., Bhallamudi M., Martin C.S., Naghash M.: Analysis of Transient Pressures in Bubbly, Homogeneous, Gas-liquid Mixtures, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 112, June 1990, pp. 225-231.
• 50. Chyr Pyng Liou: Maximum Pressure Head Due to Linear Valve Closure, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 113, Dec. 1991.
• 51. Contractor D.N.: Valve Stroking to Control Water Hammer Transients Using Dynamic Programming, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol. 109, Feb., 1987.
• 52. Czyżewski, R.(1935). Sposób obliczania powietrznika do pompy odśrodkowej, Przegląd Techniczny, nr 15 i 18, str. 290-294 i 357- 362.
• 53. Daily W.L., Hankey W.L., Olive R.W., Jordan J.M.: Resistance Coefficients for Accelerated and Decelerated Flows Through Smooth Tubes and Orifices, Trans. ASME, July 1956, pp. 1007-1077.
• 54. Dohnalik, K. (1972). Tłumienie uderzeń wodnych w przewodach wodociągowych, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, tom XLVI, nr 3 i 4, str. 83-88 i 122-127.
• 55. Domachowski, Z., Orlikowski, C, Skiba, J.: Metoda operatorowa Laplace 'a analizy uderzeń hydraulicznych, Prace IMP, z.83-84, 1983.
• 56. Donsky, B.: Complete Pump Characteristics and the Effects of Specific Speeds on Hydraulic Transients, ASME Journal of Basic Engineering , Dec. 1961, pp. 685-699.
• 57. Driels, M.: Predicting Optimum Two-Stage Valve Closure, ASME publication, No 75-WA/FE-2, 1975.
• 58. Driels, M.: Valve Stroking in Separated Pipe Flow, ASCE Journal of Hydraulics Divisions, Vol. 100, No. HY11, Nov., 1974.
• 59. Elansary, A.S., Chaudhry, M.H., Silva, W.: Numerical and experimental investigation of transient pipe flow, Journal of Hydraulic Research, Vol. 32, No. 5, 1994, pp. 689-706.
• 60. Elansary, A.S., Contractor, D.N.: Valve Closure: Methodfor Controlling Transients, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol.116, Nov. 1994.
• 61. Ellis J., Mualla W.: Numerical Modeling of Reflux Valve Closure, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol.108, February 1986, pp. 92-97'.
• 62. Ellis J., Mualla W.: Selection of Check Valves, Paper HI, Proc. 5th International Conference on PRESSURE SURGES, Hannover, 1986, pp. 213-222.
• 63. Evangelisti, G.: Water-hammer Analysis by the Method of Characteristics, L'Energia Elettrica, No. 10 and 11, 1969, pp. 673-692, 759-858.
• 64. Evans, W.E., Crawford, C.C.: Design Charts for Air Chambers on Pump Lines, Trans. ASCE, Vol. 119, 1954, pp. 1025-1045.
• 65. Fan, D., Tijsseling, A.: Fluid-Structure Interaction with Cavitation in Transient Pipe Flows, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol.114, June, 1992.
• 66. Fok, A.T.K. (1978). Design Charts for Air Chambers on Pump Pipelines, ASCE Journal of Hydraulic Division, HY9, no. 104, pp. 1289-1303.
• 67. Fuamaba, M., Rahal, H. and Berlamont, J.: Unsteady Pipe Flow Simulations using Unsteady Friction Flow Formulae, BHRGroup 7th International Conference on Pressure Surges and Fluid Transients, MEP, Publication 19, London, 1996, pp. 313-322.
• 68. Gibson, N.R.: The Gibson method and apparatus for measuring the flow of water in closed conduits, Power Division of the ASME, 1923, pp. 343-392.
• 69. Giesecke, J.: Krafthaus - und Grundablasshiber unter besonderer Berucksichtigung ihrer hydraulischen Wirkungsweise, Tag der Habilitation, der Technische Hochschule Stuttgart, 1965.
• 70. Goldberg, D.E, Wylie E.B..: Characteristics Methods Using Time-Line Interpolation, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, No.5, May, 1983.
• 71. Goldberg, D.E., Karr, C.E.: Quick Stroking: Design of Time-Optimal Valve Motions, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, No.l 12, Oct., 1987.
• 72. Grabarczyk, Cz.. Przepływy cieczy w przewodach. Metody obliczeniowe, Wyd. ENVIROTECH, Poznań 1997, str. 367.
• 73. Gray C.A.M.: Analysis of water hammer by characteristics, Proc. ASCE, vol. 79, No. 274, Sept. 1953, pp. 1-14.
• 74. Graze, H.R. and Horlacher, H.B. (1986). Design Charts for Throttled (By-Pass) Air Chambers, 5th Inter. Confer, on Pressure Surges, BHRA, Hanonover, Germany, Tech. Note 7, pp. 309-322.
• 75. Gronenberg R.: Untersuchung des dynamischen Verhaltens von Ruckflussverhindereren in Pumpenanlagen, Pumpentagung, Karlsruhe'88.
• 76. Hanming Feng, Xun Chu.: Study of a New Flap Valves, Paper H5, Proc. 5th International Conference on PRESSURE SURGES, Hannover, 1986, pp. 245-253.
• 77. Hatfield, F.J., Wigert, D.C, Water Hammer Response of Flexible Piping by Component Syntethis, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, No. 1, Vol. 113,. 1991, pp. 115-119.
• 78. Heinsbroek, A.G.T.J., Tijsseling A.S. (1994). The influence of support rigidity on waterhammer pressures and pipe stresses, Proc. of 2nd Inter. Confer, on WATER PIPELINE SYSTEMS, BHRGroup, London, pp. 17-30.
• 79. Holmboe E.L., Rouleau W.T.: The Effect of Viscous Shear on Transients in Liquid Lines, Journal of Basic Engineering., Trans. ASME, s. D, Vol. 89, 11, March 1967, 174-180.
• 80. Idelchik, I.E.: Spravocenikpo gidravliceeskim soprativlenjam, Gosennergoizdat, Moskva, 1960.
• 81. Iversen, H. W!: An Analysis of the Hydraulic Ram, ASME Journal of Fluids Engineering, June 1975, pp. 191-196.
• 82. Jackowski, K.: Elektrownie wodne: Turbozespoły i wyposażenie. WNT, Warszawa 1971.
• 83. Jaeger, C': A Review of Surge-Tank Stability Theory Criteria, ASME Journal Basic Engineering, Dec. 1960.
• 84. Jankowski, F.: Pompownie i urządzenia hydroforowe, Arkady, Wyd. 2, Warszawa 1968
• 85. Jędral, W.: Pompy wirowe, PWN, Warszawa 2001.
• 86. Jungowski, W.M., Witczak, K.J.: Analiza oddziaływania zaworów zwrotnych rurociągu dalekosiężnego na przepływ nieustalony, Archiwum Budowy Maszyn, PWN, tom XXI, z.1, Warszawa, 1974.
• 87. Kane S. R., Cho S.M.: Hydraulic Performance of Tilting -Disk Check Valves, ASCE Journal of the Hydraulic Division, Vol.102, No.HY1, Jan. 1976.
• 88. Koetzier H, Kruisbrink A.C.H., Lavooij C.S.W.: Dynamic Behaviour of Large Non-Return Valves, Paper H4, Proc. 5th International Conference on PRESSURE SURGES, Hannover, 1986, pp. 237-243.
• 89. Kojima, E., and Shinada, M.: Fluid Transient Phenomena Accompanied with Column Separation in Fluid Power Pipeline, Bulletin of JSME, Vol. 27, No.233, 1984, pp. 2421-2429.
• 90. Kono, Y., Sugano, T., Sugai, Y.: Analysis of Penstock Fracture by Waterhammer, BHRGroup International Conference on PIPELINE SYSTEMS, Fluid Mechanics and Its Applications, Vol. 7, Kluwer Academic Publishers, 1992, pp.165-170.
• 91. Kręklewski, T., Rogowski, T., Ruszczyński, A., Szymanowski, J.: Metody optymalizacji w języku FORTRAN, PWN, Warszawa, 1984.
• 92. Krivchenko, G.I., Arshenevskij, N.N., Kvjatkovskaja, E.V., Klabukov, V.N.: Gidromekhanićeskie perechodnye processy v gidroenergetićeskich ustanovkach, Energija, Moskva, 1975.
• 93. Kruisbrink A.C.H., Thorley A.R.D..: Dynamic Characteristics For Damped Check Valves, BHRGroup 2nd International Conference on WATER PIPELINE SYSTEMS, MEP London, 1994, pp. 459-476.
• 94. Kubie J.: Performance and Design of Plug-Type Check Valves, Proc. Institution Mechanical Engineers, Vol.196, 1982, pp.47-56.
• 95. Lefebvre, P.J., Barker W.P.: Centrifugal Pumps Performance During Transient Operation, ASME Journal of Fluid Engineering, 1995, Vol. 117, No. 1, pp. 123 128.
• 96. Lee, T.S.: Effects of Air Entrainment on the Ability of Air Vessels in the Pressure Surge Suppressions, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 122, Sept. 2000, pp. 499-504.
• 97. Marinis, G., Golia U.M.: Performance of a Flow Control Valve in Unsteady Flow, BHRGroup 2nd International Conference on WATER PIPELINE SYSTEMS, MEP London, 1994, pp. 477-490.
• 98. Martin, C.S.: Experimental Investigation of Column Separation With Rapid Closure of Downstream Valve, Proceedings 4th International Conference on Pressure Surges, BHRA, Bath, England, 1983, paper B3, pp. 77-88.
• 99. Michałowski S., Plutecki, J.: Energetyka wodna, WNT, Warszawa, 1975.
• 100. Mitosek M.: Study of transient vapor cavitation in series pipe systems , ASCE Journal of Hydraulic Engineering, vol. 126, No. 12, Dec. 2000, pp. 904-911.
• 101. Moody F.J.: A Survey of Fluid Transient Studies-1991, ASME Journal of Pressure Vessel Technology, Vol. 113, May 1991, pp.147-156.
• 102. Muller W.C.: Pre-and Posttest Calculations of the Fluiddynamic and Sructural of the Fuiddynamic and Structural Dynamic of a Pipeline Under Blowdown Condition Including Valve Dynamics, Paper H2, BHRGroup 5 International Conference on PRESSURE SURGES, Hannover, 1986, pp. 223-225.
• 103. Nackab, J.: Calcul direct, sans iteration, de laperte de charge en conduitepar la formule de Colebrook, La Houille Blanche, No 1, 1988.
• 104. Nałęcz, J.T.: Water hammer pressure in thick-walled conduits, Trans, of the Fluid-Flow Machinery, No. 110, Gdańsk 2002, pp.93-101.
• 105. Nagano Y., Hishida M.: Improved Form of the k-s Model for Wall Turbulent Shear Flows. Journal of Fluid Engineering. ASME. vol.109, March 1987, pp.156- 160.
• 106. Nechleba M.: Hydraulic turbines. Their Design and Equipment, Artia - Prague, 1957.
• 107. Nakagawa M., Takenaka T.: Damping and Peak Period Shortening of Water Hammer in Collapse of a Cooling Cavity, JSME Inter. Journal, Series B, Vol. 38, No. 2, 1995, pp. 300-307.
• 108. Niełacny, M. (1984). Przegląd i analiza porównawcza metod wymiarowania zbiorników wodno-powietrznych, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, LVIII, nr 9, str. 134-136.
• 109. Niełacny, M. (1990). Zwiększanie efektu działania zbiornika wodno-powietrznego, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 10, str. 210-211.
• 110. Nonoshita, T., Matsumaoto, Y., Ohashi, H, Fujita,M.: Effect of a Swirl Flow on Transient Phenomena in a Draft Tube During a Load Rejection, IAHR Symposium on Hydraulic Machinery and Cavitation, Belgrade, 1990.
• 111. Obradović, P.: Fluid-Structure Interactions: An Accident Which Has Demonstrated the Necessity For FSI Analysis, IAHR Symposium on Hydraulic Machinery and Cavitation, Belgrade, 1990.
• 112. Olajossy A.: Przepływy niestacjonarne płynów ściśliwych występujące w niektórych zagadnieniach górniczych, Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej, z. 102, Kraków 1978, str. 1-95.
• 113. Parmakian, J.: Water-hammer Analysis, Dover Publications Inc., New York, 1963.
• 114. Pejovic, S, Boldy, A.P., Obradovia?, D.: Guidelines to Hydraulic Transient Analysis, Technical Press, Oxford, 1987.
• 115. Perko J.: Check Valve Dynamics in Pressure Transient Analysis, Paper H3, Proc. 5th International Conference on PRESSURE SURGES, Hannover, paper H3, 1986, pp. 229-235.
• 116. Pickford, J.: Analysis of Surge, Macmillian, Londyn, 1969.
• 117. Pietkiewicz, P.: Propagacja ciśnieniowej falo uderzeniowej w wielowarstwowych przewodach hydraulicznych, Rozprawa doktorska, IMP-PAN, Gdańsk 2001, str. 125.
• 118. Piotrowski, I.: Wpływ zbiornika wodno-powietrznego na uderzenie hydrauliczne w przewodzie tłocznym, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, Rok XXIV, Nr 2, luty 1950, str. 41-47.
• 119. Pomianowski, K., Wóycicki, K.: Uderzenia wodne w przewodach tłocznych zakładów wodociągowych, Prace Akademji Nauk Technicznych, zeszyt nr 3, tom III, Warszawa 1934, str. 44-54.
• 120. Prosnak, W.J.: Mechanika płynów, PWN, Warszawa, 1970.
• 121. Prosnak, W.J.: Wiadomości o podstawowych metodach numerycznych, Zeszyty Naukowe IMP-PAN, 160/1081/83, Gdańsk, 1983.
• 122. Provoost G.A.: The Dynamie Behaviour of Non-Return Valves, Paper J1, Proc. 3rd International Conference on PRESSURE SURGES, Canterbury, U.K., March, 1980.
• 123. Provoost G.A.: A Critical Analysis to Determine Dynamic Characteristics of Non-Return Valves, Paper F4, Proc. 4,h International Conference on PRESSURE SURGES, Bath, 1983, pp. 275-286.
• 124. Raabe, J.: Hydraulische Maschinen undAnlagen, VDI Verlag GmbH, Diisseldorf, 1989.
• 125. Reymann, Z.: Badania energetyczne turbozespołów nr 1, 2 i 3 w Elektrowni Wodnej Bielkowo, opr. IMP PAN, nr 379/96, Gdańsk, 1996.
• 126. Rich, G.R.: Water-hammer Analysis by the Laplace-Mekllin Transformation, ASME Transactions, Vol. 67, 1945.
• 127. Rohatyński, R.: Obliczenia stanów nieustalonych w rurach przy wymuszonym natężeniu przepływu cieczy, Archiwum Budowy Maszyn, XXIII, z.2, Warszawa, 1976.
• 128. Safwat, H.H., and Van Den Polder, J. (1973), Experimental and Analytic Data Correlation Study of Water Column Separation, ASME Journal of Fluid Engineering, 4(1), 1973, pp., 91-97.
• 129. Safwat, H.H., Arastu, A.H., And Husaini, S.M. (1986), Generalized Application of the Method of Characteristics for the Analysis of Hydraulic Transients Involving Empty Section, Proceedings 5lh International Conference on Pressure Surges, BHRA, Hannover, Germany, 1986, pp. 157-168.
• 130. Schohl, G.A.: Improved Approximate Methodfor Simulating Frequency-Dependent Friction in Transient Laminar Flow, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 115, Sep., 1993.
• 131. Shinada, M., Okushima, S.: A Viscous Solution of Valve Stroking to Control Waterhammer, Proc. 4th Inter. Conf. on PRESSURE SURGES, Bath, 1983, pp. 103-112.
• 132. Shinada, M., Kojima, E.: Fluid Transient Phenomena Associated with Column Separation in Return Line of a Hydraulic Machine Press, JSME Inter. Journal, Vol. 30, No. 268, 1987, pp. 1577-1586.
• 133. Shinada, M.: Influence of Gas Diffusion on Fluid Transient Phenomena Associated with Column Separation Generated during Decompression Operation, JSME Inter. Journal, Series B, Vol. 37, No. 3, 1994.
• 134. Shuy E.B., Apelt C.J., Phil D.: Friction Effects in Unsteady Pipe Flow, 4th International Conference on Pressure Surges, University of Bath England, September 21-23, 1983, pp. 147-164.
• 135. Shuy E.B.: Wall shear stress in accelerating and decelerating turbulent pipe flows, Journal Hydraulic Research, Vol. 34, no. 2, 1996.
• 136. Silva-Araya W.F., Chaudhry M.H.: Computation of Energy Dissipation in Transient Flow, Journal of the Hydraulics Engineering, ASCE, Feb. 1997, 108-115
• 137. Silva-Araya W.F., Chaudhry M.H.: Unsteady Friction in Rough Pipes, Journal of the Hydraulics Engineering, ASCE, Jul. 2001, vol.127, No.7, pp. 607-618.
• 138. Simpson, A.R., Bergant, A.: Numerical Comparison of Pipe-Column Separation Models, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Vol.120, No.3, March 1994, pp. 361-377.
• 139. Simpson, A.R., Bergant, A.: Developments in Pipeline Column Separation Experimentation, Journal of Hydraulic Research, Vol.32, No.2, Oct. 1994, pp. 183-194.
• 140. Simpson, A.R., Wylie, E.B.: Large Water-hammer Pressures for Column Separation in Pipelines, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Vol.117, No.10, Oct. 1991, pp. 1310-1316.
• 141. Skalak, R., An Extension of the Theory of Water Hammer, Trans, of the ASME, Vol.78, Jan. 1956, pp. 105-114.
• 142. Skiba, J. (1980). Obliczanie objętości zbiornika wodno-powietrznego do tłumienia uderzeń hydraulicznych na podstawie bilansu energii. Część I i II, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 4 i 5, str. 110-114 i 141-142.
• 143. Skiba, J.: Metoda operatorowa obliczeń i optymalizacji regulatorów do tłumienia uderzeń hydraulicznych, praca doktorska, Politechnika Poznańska, Poznań, 1984.
• 144. Skiba, J., Domachowski, Z.: Dobór struktury urządzeń korygujących przebieg uderzenia hydraulicznego, Materiały konferencyjne, HYDROFORUM'85, Gdańsk - Władysławowo, 1985.
• 145. Skiba, J: Numerical Water Hammer Simulation, Prace IMP PAN, z. 90-91, PWN, Warszawa- Poznań, 1989.
• 146. Steller, J., Adamkowski, A.: Badania własności energetycznych i dynamicznych hydrozespołu nr 2 w Elektrowni Wodnej Żarnowiec, oprac. IMP-PAN, nr 410/2000, Gdańsk 2000.
• 147. Stępniewski M.: Pompy. WNT, Wyd. 2, Warszawa 1985.
• 148. Streeter, V.L.: Valve Stroking to Water Hammer, ASCE Journal of Hydraulics Division,Vol. 89, No. HY2, March, 1963.
• 149. Streeter, V.L.: Waterhammer Analysis of Pipelines, ASCE Journal of Hydraulics Division, Vol. 90, No. HY4, May, 1964
• 150. Streeter, V.L.: Valve Stroking for Complex Piping Systems, ASCE Journal of Hydraulics Division,, Vol. 93, No. HY3, May, 1967.
• 151. Streeter, V.L., Wylie, E.B.: Hydraulic Transients, Mc Graw-Hill Book Co., New York, 1967.
• 152. Streeter, V.L.: Unsteady Flow Calculations by Numerical Methods, ASME Journal of Basic Engineering, June, 1972.
• 153. Streeter, V.L.: Transient Cavitating Pipe Flow, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Nov. 1983.
• 154. Stryczek, S.: Napady hydrostatyczne, tom I i II, WNT, Warszawa, 1992.
• 155. Suda M.: Simulation of Valve Closure after Pump Failure in Pipeline, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Vol. 117, No. 3 March, 1991.
• 156. Suzuki K.: A New Hydraulic Pressure Intensifier Using Oil Hammer, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 112, March 1990, pp. 56-60.
• 157. Suzuki K., Taketomi T., Sato S.: Improving Zielke's Method of Simulating Frequency - Dependent Friction in Laminar Liquid Pipe Flow, ASME Journal of Basic Engineering, 113, December 1991, pp. 569-573.
• 158. Szmelter, J.: Metody komputerowe w mechanice, PWN, Warszawa, 1980.
• 159. Szumowski A.P.: Badania procesów falowych w uderzeniu hydraulicznym, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Mechanika 61, Warszawa, 1980, str. 1-130.
• 160. Szymkiewicz R.: Analiza uderzenia hydraulicznego w rozgałęzionej sieci rurociągów, Archiwum Hydrotechniki, tom XXII, z. 1, 1975.
• 161. Tanaka T., Tsukamoto H: Transient Behavior of a Cavitating Centrifugal Pump at Rapid Change in Operation Conditions, Part 1, 2 and 3, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 121, December 1999, pp. 841-865.
• 162. Thorley A.R.D.: Check Valve Behavior Under Transient Flow Conditions: A State-of -the-Art Review, ASME Journal of Fluid Engineering, Vol.111, June 1989, pp.178-183.
• 163. Thorley A.R.D.: Dynamic Response of Check Valves, Paper F1, Proc. 4th International Conference on PRESSURE SURGES, Bath, 1983, pp. 231-242.
• 164. Thorley, A.R.D., Pressure Transients in Hydraulic Pipelines, ASME Journal of Basic Engineering, Sept. 1969, pp. 453-461.
• 165. Tijsseling, A.S., Lavooij, C.S.W., Waterhammer with fluid-structure interaction, Applied Scientic Research 47, 1990, pp. 273-287.
• 166. Tijsseling, A.S., Fluid-Structure Interaction in Liquid-Filled Pipe Systems: A Review, Journal of Fluid and Structures 10, 1996, pp. 109-146.
• 167. Trikha A.K.: An Efficient Methodfor Simulating Frequency - Dependent Friction in Transient Liquid Flow, Journal of Fluids Eng., Trans. ASME, March 1975, pp. 97-105.
• 168. Troskolański, AT. (1960). Obliczanie powietrznika wbudowanego w przewód tłoczny pompy odśrodkowej z uwzględnieniem oporów hydraulicznych, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 10, str. 375-377.
• 169. Troskolański, A.T.: Hydromechanika, WNT, Warszawa, 1969.
• 170. Troskolański, A.T., Łazarkiewicz S.: Pompy wirowe, WNT, Warszawa, 1973.
• 171. Tullis, J.P.: Cavitation Scale Effects for Valves, Journal of Hydraulic Division, ASCE, Vol.99, No.HY7, 1973.
• 172. Tullis, J.P.: Choking and Supercavitating Valves, Journal of Hydraulic Division, ASCE, Vol.97, NO.HY12, 1971.
• 173. Valibouse B.S., Verry Ph.H: Modelling Check Valve Slamming, Paper F3, Proc. 3rd International Conference on PRESSURE SURGES, Bath, 1983, pp. 263-276.
• 174. Vardy A.E., Hwang Kuo-Lun: A Characteristics Model of Transient Friction in Pipes, Journal of Hydraulic Research, Vol.29, No.5, 1991.
• 175. Vardy A.E., Brown J.M.B., Hwang Kuo-Lun: A Weighting Function Model of Transient Turbulent Pipe Friction, Journal of Hydraulic Research, Vol.31, No.4, 1993, pp.533-548.
• 176. Vardy A. E., Brown J.M.B.: Transient, Turbulent, Smooth Pipe Friction, Journal Hydraulic Research, 33, 1995, pp. 435-456.
• 177. Vardy A. E., Brown J.: On Turbulent, Unsteady, Smooth-Pipe Friction, Proc. of 7 International Conference on Pressure Surges, Harrogate UK, 16-18 April 1996, BHRA, Fluid Eng., pp. 289-311.
• 178. Vitkovsky, J., Lambert, M. Simpson, A., Bergant, A.: Advances in Unsteady Friction Modeling in Transient Pipe Flow, Proceedings of the 8 International Conference on Pressure Surges, The Hague, The Netherlands, BHR Group 2000, 471-482.
• 179. Walker, J.S., Philips, J.: Pulse Propagation in Fluid Filled Tubes, ASME Journal of Applied Mechanics, Mar. 1977, pp.31-35.
• 180. Wang X.F., Ye H.K., Tang Y.M., Lei C.B..: The Investigation of Check Valve to prevent Pipeline System From Destruction of Waterhammer, Technical Note 8, Proc. 5th International Conference on PRESSURE SURGES, Hannover, 1986, pp. 323-328.
• 181. Weyler, M.E., Streeter, V.L., Larsen, P.S.: An Investigation of the Effect of Cavitation on the Momentum Loss in Transient Pipe Flow, ASME Journal of Basic Engineering, March, 1971.
• 182. Wichowski, R. (1977). Tłumienie uderzeń hydraulicznych za pomocą zbiorników wodno-powietrznych, Archiwum Hydrotechniki, tom XXIV, nr 2, str. 131-147.
• 183. Wichowski, R. (1986). Metod obliczania wpływu zbiornika wodno-powietrznego na przebieg uderzenia hydraulicznego w przewodzie tłocznym układu pompowego, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, nr 5.
• 184. Wichowski, R.: Jednowymiarowa teoria zjawiska uderzenia hydraulicznego w przewodach wodociągowych, Część I i II, Archiwum Hydrotechniki, t. XXX, z.4, 1984 i tom XXXI z. 1-2, 1984.
• 185. Wichowski, R.: Wybrane zagadnienia przepływów nieustalonych w sieci wodociągowej pierścieniowej, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Monografie 27, Gdańsk 2002, str. 209.
• 186. Wiggert, D.C, Otwell, R.S., Hatfield, F.J.: The Effect of Elbow Restraints on Pressure Transients, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol.107, No.3, 1985, pp. 402-406.
• 187. Wiggert, D.C, Hatfield, F.J., Stuckenbruck, S.: Analysis of Liquid and Structural Transients by the Method of Characteristics, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol.109, No.2, 1987, pp. 161-165.
• 188. Wilkinson D.H., Dartnell L.M.: Water Hammer Phenomena in Thermal Power Station Feed Water Systems, Proc. Inst, of Mech. Eng., Vol.194, Jan.1980.
• 189. Wislicenus, G.F.: Fluid Mechanics of Turbomachinery, Dover Publications New York 1965.
• 190. Wood, D.J., Funk, J.E.: A Boundary-Layer Theory for Transients Viscous Losses in Turbulent Flow, Journal of Basics Engineering, ASME, 1970, December, pp. 865-873.
• 191. Wright S.J., Wylie, E.B. Taplin L.B.: MatchedImpendance to Control Fluid Transients, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol.105, June, 1984.
• 192. Wylie E.B., Streeter LV.: Fluid Transients, Mc Graw-Hill Inc. 1978.
• 193. Wylie E.B.: Simulation of Vaporous and Gaseous Cavitation, ASME Journal of Fluids Engineering, Vol. 106, Sept. 1984.
• 194. Wylie, E.B.: Fundamental Equations of Waterhammer, ASCE Journal of Hydraulic Engineering, Vol.110, No.4, April 1984, pp. 539-542.
• 195. Wylie E.B., Streeter L.V.: Fluid Transients in Systems, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N.J., 1993.
• 196. Yamamoto K.: Optimum Valve Operation in Waterhammer, Bulletin of JSME, Vol.27, No. 228, June, 1984.
• 197. Zarzycki, Z: Opory niestacjonarnego ruchu cieczy w przewodach zamkniętych, Prace Naukowe Politechniki Szczecińskiej, 516, Szczecin, 1994.
• 198. Zarzycki, Z. On weighing function for wall shear stress during unsteady turbulent pipe flow, Proceedings of the 8th International Conference on Pressure Surges, The Hague, The Netherlands, BHR Group 2000, 529-543.
• 199. Zhang-Min Wan, Soon Keat Tan, Coupled analysis of fluid transients and structural dynamic responses of apipline systems, Journal of Hydraulic Research, Vol. 35, No. 1, 1997, pp. 119-131.
• 200. Zielke, W.: Frequency-Dependent Friction in Transient Pipe Flow, Journal of Basics Engineering, ASME, 1968, Vol. 90, No. 1, pp. 109-115.
• 201. Zielke, W., Perko, H.D., Keller, A.: Gas Release in Transient Pipe Flow, Proc. 6th International Conference on PRESSURE SURGES, BHRA, Cranfield, 1990.