Europejski laser rentgenowski

• Autorzy: Romaniuk R. S.

Warianty tytułu

EN

European x-ray free electron laser

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Europejski Laser Rentgenowski EXFEL jest budowany na terenie laboratorium Niemieckiego Synchrotronu Elektronowego DESY w Hamburgu. Przewiduje się jego uruchomienie w latach 2015/16, kosztem ponad 1 mld Euro. Laser, wykorzystujący metodę SASE, zasilany jest liniakiem elektronowym o energii 17,5 GeV i długości ponad 2 km. Liniak wykorzystuje technologię nadprzewodzącą SRF TESLA o częstotliwości 1,3 GHz. Prototypem maszyny EXFEL jest laser FLASH (o długości ok. 200 m), gdzie sprawdzono "proof of principle" i technologie transferowane do większej maszyny. Projekt rozpoczęto w latach dziewięćdziesiątych budową w DESY laboratorium TTF – Tesla Test Facility. Laser EXFEL jest pokłosiem większego (obecnie zarzuconego w Niemczech a podjętego przez środowisko międzynarodowe w postaci projektu ILC) projektu budowy wielkiego zderzacza teraelektronowoltowego TESLA. W budowie i badaniach laserów FLASH i EXFEL biorą udział specjaliści i młodzi uczeni z Polski.

EN

European X-Ray FEL - free electron laser is under construction in DESY Hamburg. It is scheduled to be operational at 2015/16 at a cost more than 1 billion Euro. The laser uses SASE method to generate x-ray light. It is propelled by an electron linac of 17,5 GeV energy and more than 2 km in length. The linac uses superconducting SRF TESLA technology working at 1,3 GHz in freguency. The prototype of EXFEL is FLASH Laser (200 m in length), where the "proof of principle" was checked, and from the technologies were transferred to the bigger machine. The project was started in the nineties by building a TTF Laboratory -Tesla Test Facility. The EXFEL laser is a child of a much bigger teraelectronovolt collider project TESLA (now abandoned in Germany but undertaken by international community in a form the ILC). A number of experts and young researchers from Poland participate in the design, construction and research of the FLASH and EXFEL lasers.

Słowa kluczowe

PL

lasery rentgenowskie; laser typu FEL; liniak elektronowy; akceleratory; wiązki elektronowe; wysokoenergetyczne wiązki fotonowe; laboratorium DESY; wielkie projekty badawcze

EN

X-ray lasers; free electron lasers; FEL; electron linac; accelerators; electron beams; high energy photon beams; DESY laboratory; large research mega projects

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Elektronika : konstrukcje, technologie, zastosowania
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 54, nr 4
• Strony: 149--154
• Opis fizyczny: Bibliogr. 50 poz.

Twórcy

autor

Romaniuk R. S.

• Politechnika Warszawska, Instytut Systemów Elektronicznych

Bibliografia

• [1] European XFEL [www.xfel.eu]; [xfel.desy.de].
• [2] EuroFEL [www.eurofel.org], [WWW.iruvx.eu]. [3] XFEL 2013 [http://xfel2013.univ-rennes1.fr/].
• [4] Free electron laser FLASH [flash.desy.de].
• [5] Extension of the FLASH Facility with Flash II [flash2.desy.de].
• [6] An experiment at FLASH for a seeded VUV-FEL [sflash.desy.de].
• [7] SPARX FEL [http://www.sparx-fel.it/index.php/en].
• [8] SFEL MAX-Lab [https://www.maxlab.lu.se/node/382].
• [9] Polski wkład w EuroFEL [http://www.ncbj.gov.pl/node/1599].
• [10] POLFEL [Polfel.pl].
• [11] Polska Platforma Technologii Nuklearnych [http://www.pptn.pl/].
• [12] Romaniuk R. S.: Zaawansowane systemy elektroniczne i inżynieria Internetu. Wilga luty 2013, Elektronika, nr 3, 2013, str. 99-103.
• [13] Romaniuk R. S.: Kompaktowy solenoid mionowy - perspektywa dekady. Elektronika, nr 3, 2013, str. 104-107.
• [14] Romaniuk R. S.: Akceleratory dla społeczeństwa - TIARA 2012. Elektronika, nr 3, 2013, str. 108-112.
• [15] Romaniuk R. S.: EuCARD-2. Elektronika, nr 3, 2013, str. 116-119.
• [16] Romaniuk R. S.: Międzynarodowy Zderzacz Liniowy. Elektronika, nr 3, 2013, str. 119-122.
• [17] Ackerman W. et.al.: (TESLA Collaboration), Operation of a free-electron laser from the extreme ultraviolet to the water window. Nature Photonics, vol.1, no.6, pp. 336-342, 2007.
• [18] Romaniuk R. S., Wójcik W.: Światłowody i ich zastosowania 2012. Elektronika nr 12, 2012, str. 120-126.
• [19] Romaniuk R. S.: Development of free electron laser and accelerator technology in Poland (CARE and EuCARD projects). Proc. SPIE, vol 7502, paper 7502-70 (2009).
• [20] Romaniuk R. S.: Institute of Electronic Systems in CARE and EuCARD projects; Accelerator and FEL research, development and applications in Europe. Proc. SPIE, vol. 7502, paper 7502-71 (2009).
• [21] Romaniuk R. S.: EuCARD i CARE - Rozwój techniki akceleratorowej w kraju. Elektronika, vol. 49, nr. 10, 2008, str. 12-17.
• [22] Romaniuk R. S.: Instytut Systemów Elektronicznych w projektach CARE i EuCARD; Badania i zastosowania akceleratorów w Europie. Elektronika, vol. 50, nr 8/2009, str. 157-162.
• [23] Romaniuk R. S.: CARE - Coordinated Accelerator Research in Europe. Elektronika nr 2-3/2005, II okładka.
• [24] Romaniuk R. S., Poźniak K. T., Czarski T.: Udział Politechniki Warszawskiej w programie CARE. Elektronika nr 2-3, 2005, str. 75.
• [25] Romaniuk R. S.: EuCARD 2010: European coordination of accelerator research and development. Proc. SPIE 7745, paper 774509 (2010).
• [26] Romaniuk R. S.: Accelerator infrastructure in Europe - EuCARD 2011. Proc. SPIE, vol. 8008, art. no. 8008-05 (2011).
• [27] Romaniuk R. S.: Accelerator Science and Technology in Europe - EuCARD 2012. International Journal of Electronics and Telecommunications, 2012, Vol.58, No.4, pp. 327-334.
• [28] Romaniuk R. S.: Space and High Energy Experiments - Advanced Electronic Systems 2012. International Journal of Electronics and Telecommunications, 2012, Vol. 58, No. 4, pp. 441-462.
• [29] Romaniuk R. S.: Accelerator Technology and High Energy Physics Experiments; Photonics and Web Engineering. Wilga May 2012, Proc. SPIE 8454, art. no. 845403 (2012).
• [30] Romaniuk R. S.: Rozwój techniki akceleratorowej w Europie – EuCARD 2012. (Development of accelerator technology in Europe - EuCARD 2012). Elektronika, vol. 53, Nr 9, 2012, str. 147-153.
• [31] Romaniuk R. S.: Technika akceleratorowa i eksperymenty fizyki wysokich energii. Wilga 2012, Elektronika, vol. 53, Nr 9, 2012, str. 162-169.
• [32] Koprek W. i in: Oprogramowanie dla systemu kontrolno-pomiarowego akceleratora TESLA. Elektronika, nr 1, 2005, str. 53-58.
• [33] Romaniuk R. S.: Fizyka fotonu i badania plazmy. Wilga 2012. Elektronika, vol. 53, nr 9, 2012, str. 170-176.
• [34] Romaniuk R. S.: EuCARD 2010 - Technika akceleratorowa w Europie EuCARD. Elektronika vol. 51, no. 8, pp. 178-179 (2010).
• [35] Romaniuk R. S.: Infrastruktura akceleratorowa w Europie - EuCARD 2011. Elektronika, vol. 52, no. 12, str. 117-120 (2011).
• [36] Romaniuk R. S.: POLFEL - laser na swobodnych elektronach w Polsce. Elektronika, vol. 51, nr 4, str. 83-87 (2010).
• [37] Zagozdzinska A. i in.: TRIDAQ systems in HEP experiments at LHC accelerator. Proc. SPIE 8698, art. no. 869800, 10 pages (2012).
• [38] Romaniuk R. S.: Review of EuCARD project on accelerator infrastructure in Europe. Proc. SPIE 8698, art. no. 86980Q, 10 pages (2012).
• [39] Giergusiewicz W. i in.: Ośmiokanałowy system sterowania modułem akcelerator TESLA. Elektronika, nr 7, 2005, str. 51-55.
• [40] Poźniak K., Romaniuk R., Kierkowski K.: Modularna platforma do systemu sterowania akceleratorem TESLA. Elektronika, 2005, nr 7. str. 36-39.
• [41] Romaniuk R. S. et al.: Optical network and fpga/dsp based control system for free electron laser. Bulletin of the Polish Academy of Sciences: Technical Sciences 53 (2), pp. 123-138 (2005).
• [42] Romaniuk R. S. et al.: Metrological aspects of accelerator technology and high energy physics experiments. Measurement Science and Technology, 18 (8), art. no. E01 (2008).
• [43] Fąfara P. et al.: FPGA-based implementation of a cavity field controller for FLASH and X-FEL. Measurement Science and Technology, 18 (8), pp. 2365-2371 (2008).
• [44] Czarski T. et al.: Superconducting cavity driving with fpga controller. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research A, 568 (2), pp. 854-862 (2006).
• [45] Czarski T. et al.: TESLA cavity modeling and digital implementation in fpga technology for control system development. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research A, 556 (2), pp. 565-576 (2006).
• [46] Czarski T. et al.: Cavity parameters identification for TESLA control system development. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research A, 548 (3), pp. 283-297 (2005).
• [47] Romaniuk R. S.: POLFEL - A free electron laser in Poland. Photonics Letters of Poland, 1 (3), pp. 103-105 (2009).
• [48] CMS Collaboration, The CMS experiment at the CERN LHC. JINST 3, 2008, art. S08004.
• [49] CMS Collaboration, Performance of CMS muao reconstruction in cosmic-ray events. JINST 5 (03), 2012, art. T03022.
• [50] CMS Collaboration, Commissioning of the CMS experiment and the cosmic run at four tesla. JINST 5 (03), 2010, art. T03001.