Profesor Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954) jako geofizyk (życie i działalność)

• Autorzy: Maj S.

Warianty tytułu

EN

Professor Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954) - a Polish geophysicist (his biography and scientific activity)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W słynnej oceanicznej ekspedycji badawczej fregaty s/v "Belgica" w rejon Antarktydy (1897/1899) uczestniczyło dwóch Polaków: geofizyk i geochemik Henryk Bronisław Arctowski (1871-1954), będący naukowym kierownikiem wyprawy oraz Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954), absolwent studiów przyrodniczych na Uniwersytecie w Liege (Belgia). W czasie rejsu, jako asystent kierownika, prowadził on systematyczne obserwacje meteorologiczne (w tym obserwacje układów chmur). Udział w wyprawie polarnej sprecyzował zainteresowania geofizyczne A. B. Dobrowolskiego, kierując je wyraźnie w stronę zjawisk kriologicznych. Okres I wojny światowej A. B. Dobrowolski spędził głównie w neutralnej Szwecji, studiując zjawiska lodowe zachodzące w przyziemnej atmosferze. W niepodległej Polsce pracował początkowo w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (pedagogika społeczna i teoria wychowania była drugą pasją A. B. Dobrowolskiego; w 1927 r. został profesorem pedagogiki ogólnej w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie). W roku 1924 A. B. Dobrowolski rozpoczął działalność naukową i organizacyjną w PIM w Warszawie; w latach 1927-1929 był dyrektorem PIM. W 1923 r. opublikował monografię Historia naturalna lodu. Z inicjatywy A. B. Dobrowolskiego powołano na przełomie lat 1929/1930, pierwsze w Polsce stowarzyszenie geofizyczne pod nazwą Towarzystwo Geofizyków w Warszawie (TGW). Wieloletnim i energicznym prezesem Towarzystwa był A. B. Dobrowolski; równocześnie przewodniczył Komisji Kriologicznej TGW oraz kierował tzw. Kołem Polarnym, założonym przy TGW przez polskich uczestników wyprawy na Wyspę Niedźwiedzią w ramach II Międzynarodowego Roku Polarnego 1932/1933. Aktywną działalność A. B. Dobrowolskiego i dalszy rozwój TGW zahamował wybuch II wojny światowej. Po jej zakończeniu TWG zostało wprawdzie reaktywowane (wrzesień 1947 r.) pod nazwą Polskie Towarzystwo Geofizyków. W nowych warunkach społeczno-politycznych jednakże praca szła już wybitnie "niemrawo". W roku 1948 Antoniego B. Dobrowolskiego mianowano profesorem pedagogiki w Uniwersytecie Warszawskim; objął kierownictwo Katedry Pedagogiki Ogólnej na Wydziale Pedagogicznym UW, został też wybrany na członka Polskiej Akademii Nauk. Siłą rzeczy więc pedagogika i dydaktyka zdominowały twórcze poczynania A. B. Dobrowolskiego.

EN

Professor Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954) was a Polish geophysicist and meteorologist and also a vogue polar explorer. During the 1897/1899 he took part in wellknown Belgian oceanic expedition to Antarctic zone (voyage of frigate s/v „Belgica”). In this time A. B. Dobrowolski was a science graduate of University in Liege. On the board of s/v „Belgica” he was a meteorology assistent of Henryk B. Arctowski (1871-1958), geophysicist and geochemist, scientific manager of expedition. It is very probable, that the long and difficult but very interesting polar expedition formed the future geophysical activities of A. B. Dobrowolski. In particular, he investigated some important properties of natural crystalline ice and structures of snow flakes. The most original work of this kind is the text-book (monograph) entitled The Natural History of Ice, edited in 1923 in Warsaw. On the other hand, professor A. B. Dobrowolski was very active also in popularization polar (Arctic and Antarctic) problems; his lectures, articles and books were well-known and written an interesting manner. From 1924 to 1929 A. B. Dobrowolski worked as active sciencist - manager in the State Meteorological Institute (full director 1927-1929). According to suggestions of professor A. B. Dobrowolski the first Polish geophysical society, namely the Society of Geophysicists in Warsaw (in abbreviation: SGW) was constituted in 1930. The chairman of SGW was selected, A. B. Dobrowolski. The SGW was elite and very active scientific society. In particular, the cryology as a new geophysical speciality, Arctic expeditions (1934, 1936, 1938) and other polar researches were preferred (e.g. II International Polar Year 1932/1933 - Polish Polar Station in Bear Island, Svarbald). After the Second World War Antoni B. Dobrowolski was hence active, but in the pedagogical fields above all. In 1948 he was nominated professor and head of the Chair of General Pedagogy on the Pedagogical Department at University of Warsaw.

Słowa kluczowe

PL

geofizyka; wyprawy polarne; Towarzystwo Geofizyków w Warszawie; Dobrowolski Antoni Bolesław; biografia naukowa

EN

geophysics; polar expeditions; Society of Geophysicists at Warsaw; Dobrowolski Antoni Bolesław; biography

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2011
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 279--290
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Maj S.

• Polskie Towarzystwo Geofizyczne / Instytut Geofizyki PAN - Warszawa

Bibliografia

• 1.Bolewski A., 1982, Mineralogia szczegółowa, wyd. III, zaktualizowane, Wyd. Geol., Warszawa.
• 2.Dobrowolski A. B., 1928, Mój życiorys naukowy. Odbitka z tomu IX Nauki Polskiej, Warszawa, ss. 151.
• 3.Centkiewicz Cz., 1934, Wyspa mgieł i wichrów. Tow. Wydaw. Rój, Warszawa, ss. 213.
• 4.Dobrowolski A. B., 1930, Z powodu Roku Polarnego. Prz. Geogr,. 10, 187-192.
• 5.Dobrowolski A. B., 1933, La symetrie des cristaux de glace. Bull. Soc. Franc. Mineral., 56, 335-346.
• 6.Dobrowolski A. B., 1934, Kryosfera, kryologja, kryotechnika i sprawa organizacji międzynarodowej badań nad lodem i zjawiskami lodowemi. Biul. Tow. Geofiz. w Warszawie, 9-10, 11-27.
• 7.Lugeon J., 1930, Rok Polarny 1932-33 i współpraca Polski. Prz. Geogr. 10, 3-4.
• 8.Lugeon J., 1931, Remarąues sur la participation de la Pologne a 1'Annee Polaire 1932/33. Biul. Tow. Geofiz. w Warszawie, 1.
• 9.Lugeon J., 1933, Polski Rok Polarny na Wyspie Niedźwiedziej. Prz. Geogr., 13, 1, 1-49.
• 10.Stenz E., 1938, Obserwatorium meteorologiczne na Kasprowym Wierchu. Biul. Tow. Geofiz. w Warszawie, 15, 32-46.
• 11.Stenz E., 1954, Antoni Bolesfaw Dobrowolski (1872-1954). Prz. Meteor, i Hydr., 7, 1-2, 3-9.
• 12.Biuletyn Towarzystwa Geofizyków w Warszawie, 1938, 15, 1-63.
• 13.De Verdmon J., 1902, Krótka Monografia Wszystkich Miast, Miasteczek i Osad w Królestwie Polskiem. Druk Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, Warszawa.
• 14.Bogdanowicz E., Kossowska-Cezak U., Szkutnicki J. (red.), 2009, Polskie Towarzystwo Geofizyczne 1947-2007. PTGeof./IMGW, Warszawa.
• 15.Dobrowolski A.B., 1923, Historja naturalna lodu. Wyd. Kasy Pomocy im. J. Mianowskiego, Warszawa, ss. 940+XXVI.
• 16.Kołodziejczyk S., 1938, Protokół Nr 1 zebrania organizacyjnego Polskiej Komisji Kriologicznej (Kryologicznej) z dn. 16 lutego 1938 r. Biul. Tow. Geofiz. w Warszawie, 15, 61-62.
• 17.Kowalczuk J., 2001, 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995. Kalendarium. Wydanie drugie poszerzone, Wyd. Arbor, Kraków
• 18.Machowski ]., 1998, Antoni Bolesław Dobrowolski (6 June 1872 - 27 April 1954). Pol. Polar Res. 19, 1-2, 11-13.
• 19.Maj S., 2009, Profesor Henryk B. Arctowski (1871-1958) jako geofizyk (życie i działalność). Prz. Geof. 54, 1-2, 7-17.
• 20.Olszewicz B., 1947, Lista strat kultury polskiej (1 IX 1939 - 1 III 1946). Wyd. S. Arcta, Warszawa, ss. XVI + 3363.
• 21.Ołpińska-Warzechowa K., Piotrowska M., 1997, Bibliografia 1948-2007, Prz. Geof., 42, 3-4, ss. 224.
• 22.Popiolek J., 1998, Działalność organizatorska A. B. Dobrowolskiego w dziedzinie nauk przyrodniczych. Prace Muzeum Ziemi (Warszawa), 45, 45-65.
• 23.Popiolek J., 1998, "Polar Action" of Antoni Bolesław Dobrowolski in the interw ar period. Pol. Polar Res. 19, 1-2, 31-36.
• 24.Barr S., Ludecke C. (red.), 2010, The History of the International Polars Years (IPYs). Springer--Verlag, Berlin-Heidelberg; doi:101007/978-3-642-12402-0_7.
• 25.Stauning P., 2011, Danish auroral science history, Hist. Geo Space Sci., 2, 1-28 (www.hist-geo-space--sci.net/2/l/2011/doi:10.5194/hgss-2-l-2011).