PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Tytuł artykułu

Uwarunkowania zmienności temperatury kwietnia na obszarze Polski i Europy Środkowej

Autorzy
Wybrane pełne teksty z tego czasopisma
Identyfikatory
Warianty tytułu
EN
Determinants of changeability in temperature in Poland and in the ćentral Europe in April
Języki publikacji
PL
Abstrakty
PL
Temperatura miesięczna kwietnia na obszarze Polski, i ogólniej – Europy Środkowej, wykazuje znaczną zmienność międzyroczną (rys. 1, tab. 1). Główną przyczyną zarówno międzyrocznej zmienności temperatury kwietnia, jak i wspólnego rytmu tej zmienności na obszarze Europy Środkowej jest zmienność środkowotroposferycznej i dolnej cyrkulacji atmosferycznej (tab. 2). Analiza czynników determinujących charakter cyrkulacji atmosferycznej nad Europą w „środku. klimatycznej wiosny wykazała, że zasadnicze znaczenie dla jej kształtowania ma wcześniejszy stan termiczny (SST) wschodniej części Atlantyku Północnego (rys. 2, 3). Maksimum siły sygnału sterującego lokuje się w rejonie 40°N, 20°W (akwen na ENE od Azorów) i pochodzi z końca okresu zimowego wychładzania oceanu w poprzednim roku (marzec). Przeprowadzona analiza w różnych przekrojach czasowych (1890-2000, 1951-2000 i 1971-2000) wykazała istnienie statystycznie istotnych korelacji między temperaturą miesięczną kwietnia na stacjach polskich i środkowoeuropejskich a miesięcznymi anomaliami SST w rejonie 40°N, 20°W z marca poprzedzającego roku (rys. 4). W ostatnim okresie (1971-2008) korelacje te są silnie. Na obszarze Polski rozkład współczynników wykazuje niewielką zmienność przestrzenną. Maksimum siły związku (r ~ 0,7) występuje na zachodzie, skąd maleje ku wschodowi, osiągając wzdłuż wschodnich granic kraju wartości w przedziale 0,6 – 0,5. Zmienność SST objaśnia średnio 46% wariancji temperatury kwietnia na obszarze Polski . W okresie 1971-2008 w przebiegach SST i temperatury kwietnia występuje statystycznie istotny trend dodatni. Korelacje szeregów SST, z których usunięto trend, z szeregami temperatury kwietnia są również istotne, co oznacza, że występujące korelacje nie stanowią efektu występowania trendów w szeregach. W dłuższym przekroju czasowym zaznacza się ogólna zgodność przebiegu trendów SST z marca i temperatury kwietnia następnego roku (rys. 5).
EN
Monthly temperature in April in Poland and more generally in the Central Europe indicates significant interannual changeability (Fig. 1, Tab.1). The main reason for both interannual changeability in temperature in April and for the common pattern of that changeability in the Central Europe is attributed to changeability in midtropospheric and low atmospheric circulation (Tab. 2). The analysis of factors determining the character of atmospheric circulation over Europe in the =middle‘ of climatic spring indicated that it is mainly influenced by the preceding thermal conditions (SST) of the eastern part of the North Atlantic (Fig. 2, 3). The maximum strength of the controlling signal is located 40şN, 20şW (the sea area ENE of the Azores) and comes from the end of the winter season of cooling the ocean in the previous year (March). The analysis carried out in different time spans (1890-2000, 1951-2000 and 1971-2000) indicated that there are statistically significant correlations between the monthly temperature in April at Polish and at Central European stations and monthly anomalies in SST in the area 40şN, 020şW in March in the preceding year (Fig. 4). In the last period (1971-2008) these correlations are strong. Over Poland the distribution of coefficients shows little spatial changeability. This correlation is the strongest (r~ 0.7) in the west and becomes weaker and weaker towards the east reaching the values from 0.6-0.5 along the east border of Poland. The changeability in SST explains on average 46% of variances of temperature in Poland in April. In the period 1971-2008 a statistically significant positive trend can be observed in the courses of SST and April temperature. The correlations of SST series where the trend of April temperature series has been removed are still significant and this means that the observed correlations are not the effects of the present trends. Over a longer time span a general coherence/conformity of the course of SST trends from March and next year April temperature is observed (Fig. 5)
Rocznik
Tom
Strony
27--43
Opis fizyczny
Bibliogr. 35 poz., wykr.
Twórcy
autor
  • Katedra Meteorologii i Oceanografii Nautycznej Wydział Nawigacyjny Akademii Morskiej w Gdyni
Bibliografia
  • 1.Atlas klimatyczny Polski. Część tabelaryczna, zeszyt 2a. Temperatura powietrza, 1979, IMGW, WKiŁ, Warszawa, ss. 40.
  • 2.Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Baranowski D., Błażek E., Skrzypczuk J., 2001, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, t. 15, Prognozy zmian klimatu miast Europy. Wyd. UW, Warszawa, ss. 249.
  • 3.Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Baranowski D., Grabowska K., Blażek E., SkrzypczukJ., 2002, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, t. 16, Prognoza zmian klimatu Polski. Wyd. UW, Warszawa, ss. 212.
  • 4.Dimitriev A.A., Bielazo V.A., 2006, Planetarnad klimatićeskad izmencivost' i ee prodvelnie v cirkumpoldrnoj zone Severnogo poluśaririd. Izd. AANII, St. Peterburg, ss. 358.
  • 5.Dzieżyc J., 1967, Podstawy rolnictwa. PWRiL, Warszawa, ss. 515.
  • 6.Girs A.A., 1981, K voprosu o formah atmosfernoj cirkulacii i ih prognosticeskom ispolzovanii. Trudy AANII, 373, 4-13.
  • 7.Górski T., Marciniak K., 1992, Temperatura powietrza w Puławach w ciągu lat 1871-1990. I. Średnia temperatura miesięczna. Pamiętnik Puławski, Prace IUNG, 100, 7-26.
  • 8.Gray S.T., Graumlich L.J., Betancourt J.L., Pederson G.T., 2004, A tree-ring based reconstruction of the Atlantic Multidecadal Oscillation since 1567 A.D. Geoph. Res. Letters, 31; L12205, doi:10.1029/2004GL019932
  • 9.Jones P.D., Jonsson T., Wheeler D., .1997, Extension to the North Atlantic Oscillation using early instrumental pressure observations from Gibraltar and South-West Iceland. Int. Jour, of Climat., 17 (13), 1433-1450
  • 10.Kalnay E., Kanamitsu M, Kistler R., Collins W., Deaven D., Gandin L., Iredell M., Saha S., White G., Woollen J., Zhu Y., Chelliah M., Ebisuzaki W., Higgins W., Janowiak J., Mo K.C., Ropelewski C, Wang J., Leetmaa A., Reynolds R., Roy J., Dennis J., 1996, The NCEP/NCAR 40-Year Reanalysis Project. Bull, of the Am. Met. Soc. 77 (3), 437-471.
  • 11.Kerr R.A., 2000, A North Atlantic Climate Pacemaker for the Centuries. Science, 288 (5473), 1984-1985.
  • 12.Kerr R.A., 2005, Atlantic Climate Pacemaker for Millennia Past, Decades Hence? Science, 309 (5731), 41-43.
  • 13.Kożuchowski K. (red.), 1990, Materiały do poznania historii klimatu w okresie obserwacji instrumentalnych. Wyd. UŁ, Łódź, ss. 452.
  • 14.Kożuchowski K. (red.), 2000, Pory roku w Polsce - sezonowe zmiany w środowisku a wieloletnie tendencje klimatyczne. Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii UŁ, Łódź, ss. 147.
  • 15.Kożuchowski K., 2004a, Skala i tendencje współczesnych zmian temperatury powietrza w Polsce, [w:] red. K. Kożuchowski; Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce. Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii UŁ, Łódź, 25-45.
  • 16.Kożuchowski K., 2004b, Cyrkulacja atmosferyczna nad Polską i jej wpływ na warunki klimatyczne, [w:] red. K. Kożuchowski; Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce. Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii UŁ, Łódź, 69-81.
  • 17.Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Ocieplenie w Polsce: skala i rozkład sezonowy zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku. Prz. Geof., 46, 1-2, 81-90.
  • 18.Kożuchowski K., Żmudzka E., 2002, Cyrkulacja atmosferyczna i jej wpływ na zmienność temperatury powietrza w Polsce. Prz. Geogr., 74, 4, 591-604.
  • 19.Kushnir Y., 1994, Interdecadal variations in North Atlantic sea surface temperature and associated atmospheric conditions. Jour, of Climate, 7, 1, 141-157.
  • 20.Lorenc H., 2000, Studia nad 220-letnią serią (1779-1998) serią temperatury powietrza w Warszawie oraz ocena jej wiekowych tendencji. Mat. Bad. IMGW, Seria Meteorologia, 31, ss. 104.
  • 21.Marsz A., 2005, Czy cyrkulacja atmosferyczna jest zdeterminowana i przewidywalna? [w:] red. E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak i J. Szkutnicki, Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne. Wyd. PTGeof. i IMGW, Warszawa, s. 32-52.
  • 22.Marsz A.A., 2008, W sprawie genezy Oscylacji Północnoatlantyckiej (NAO). Prz. Geof., 53, 1; 3-26.
  • 23.Marsz A., Styszyńska A., 2001, Oscylacja Północnego Atlantyku a temperatura powietrza nad Polską. Wyd. WSM Gdynia, ss. 101
  • 24.Marsz A., Styszyńska A., 2006, O "arktycznych" i "atlantyckich" mechanizmach sterujących zmiennością temperatury powietrza na obszarze Europy i północno-zachodniej Azji. Problemy Klimatologii Polarnej, 16, 47-89.
  • 25.Marsz A., Żmudzka E., 1999, Oscylacja Północnego Atlantyku a długość okresu wegetacyjnego w Polsce. Prz. Geof., 44, 4, 199-210.
  • 26.Miętus M., 1998, O rekonstrukcji i homogenizacji wieloletnich serii średniej miesięcznej temperatury ze stacji w Gdańsku Wrzeszczu; 1851-1995. Wiad. IMGW, 21, 2, 41-63.
  • 27.Osuchowska-Klein B., 1978, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej. WKiŁ, Warszawa, ss. 192.
  • 28.Osuchowska-Klein B., 1991, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej (1976-1990). IMGW, Warszawa, ss. 50.
  • 29.Peterson, T.C., Vose R.S., 1997, An overview of the Global Historical Climatology Network temperature database. Bull, of the Am. Met. Soc, 78, 12, 2837-2849.
  • 30.Peterson, T.C., Vose, R., Schmoyer R., Razuvaev V., 1998, Global Historical Climatology Network (GHCN) quality control of monthly temperature data. Int. Jour, of Climat., 18, 11, 1169-1179.
  • 31.Smith, T.M., Reynolds R.W., 2004, Improved Extended Reconstruction of SST (1854-1997). Jour, of Climate, 17, 12, 2466-2477.
  • 32.Tuomenvirta H., Drebs A., Forland E., Tveito O.E., Alexandersson H., Laursen E.V, Jónsson T, 2001, Nordklim data set 1.0 - description and illustrations. DNMI Report No. 08/01 Klima, Oslo, ss. 27.
  • 33.Vangengejm G.Ya., 1952, Osnovy makrocirkuladonnogo metoda dolgosroćnyh meteorologićeskih prognozov dla Arktiki. Trudy AANII, 34, ss. 314.
  • 34.Wibig J., Kłysik K., Fortuniak K., 2004, Rekonstrukcja serii temperatury powietrza z Łodzi z okresu 1903-2003. (w:) red. K. Kłysik; 100 lat obserwacji meteorologicznych w Łodzi. Acta Geogr. Lodziensis, Nr 89, Łódź; 19-33.
  • 35.Zhang R., Delworth T.L., Held I.M., 2007, Can the Atlantic Ocean drive the observed multidecadal variability in Northern Hemisphere mean temperature? Geoph. Res. Letters, 34; L02709, doi:10.1029/2006GL028683
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-article-BUS8-0012-0021
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.