Diagnoza zmienności cech fizycznych i geochemicznych Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w Górach Stołowych

• Autorzy: Woronko D.

Warianty tytułu

EN

Variablity diagnosis of physical and geochemical properties of Wielkie Torfowisko Batorowskie peatland in Stołowe Mountains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Warunki fizycznogeograficzne w górach nie sprzyjają rozwijaniu się obszarów podmokłych, dlatego też Wielkie Torfowisko Batorowskie jest stosunkowo niewielkim obiektem położonym w polskiej części Gór Stołowych, zbudowanych głównie z piaskowców i margli kredowych. Torfowisko zajmuje obszar ok. 35 ha i znajduje się na lekko pochylonym stoku, o spadku w kierunku północnym. Jest to obiekt o charakterze młaki, w którego spągu stwierdzono zwietrzelinę marglistą oraz liczne uskoki i spękania tektoniczne, które były podstawową przyczyną powstania niecki akumulacyjnej torfowiska. Najwyższy punkt torfowiska znajduje się na wysokości 719 m n.p.m., natomiast najniższy na 708 m n.p.m. Celem badań opisywanych w niniejszej pracy było określenie czasowej i przestrzennej zmienności fizycznych i geochemicznych cech Wielkiego Torfowiska Batorowskiego. Prace badawcze i pomiarowe przeprowadzono w 1999 r. Ich wyniki wskazują na mezo- i oligotroficzne warunki siedliskowe, co jest charakterystyczne dla torfowisk, których osady są mało zasobne w składniki odżywcze. Zmienność przestrzenna fizycznych i geochemicznych cech torfowiska jest ściśle powiązana z warunkami hydrogeologicznymi. Wody podziemne zasilające Wielkie Torfowisko Batorowskie wpływają na jakość wód torfowych. Siedlisko, stosunkowo bogatsze w składniki odżywcze, zajmuje jedynie niewielki obszar torfowiska, na jego zachodnich obrzeżach, zasilany wodami podziemnymi krążącymi w marglach kredowych. Pozostała część torfowiska pozostaje pod wpływem wód wypływających z ubogich w składniki odżywcze piaskowców. Jest to jedna z głównych przyczyn powodujących mezo- i oligotroficzne środowisko torfowiska. Jeśli chodzi o zmienność czasową, jedynie temperatura wody wykazuje zróżnicowanie sezonowe. Inne elementy, takie jak pH, przewodność elektryczna wody oraz zawartość tlenu rozpuszczonego pozostają na podobnym poziomie.

EN

Mountain landscape is not suitable for peatland development. Wielkie Torfowisko Batorowskie is a rather small peatland in Stołowe Mountains (South-West part of Poland) mainly built of marls and sandstones. The peatland area covers 35 ha and may be classified as a bog-spring situated on a mountain slope, with marl in bedrock, which surface inclines to North direction. Its highest point lies on 719 m a.s.l. and the lowest one on 708 m a.s.l. The sediment basin was formed due to land collapsing on the lines of faults. The aim of the investigation was to establish temporal and spatial variability of physical and geochemical properties of the peatland. Research sampling and measurements were conducted during the year of 1999. Results of investigations indicate meso and ombrotrophic conditions with rather low content of nutrients in peat deposits what is very characteristic for this kind of peatlands. Spatial variability of physical and geochemical peatland properties is strictly connected with hydrogeological conditions. Groundwater supplying Wielkie Torfowisko Batorowskie influences the quality of peatland water. Relatively rich habitat is a very small part of the peatland on its west edges which are supplied with groundwater circulated in marl rocks. The rest of the peatland area is supplied with groundwater from very nutrient poor sandstone aquifer. This situation is one of the main factor created meso and ombrotrophic habitat of the peatland. In case of temporal variability only water temperature varies in seasons. Other elements like for instance, pH, electric conductivity and dissolved oxygen, state more or less stable in time.

Słowa kluczowe

PL

zmienność; cechy fizyczne; cechy geochemiczne; torfowisko

EN

variability; physical and geochemical properties; peatland

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2008
• Tom: Z. 2
• Strony: 181--194
• Opis fizyczny: bibliogr. 27 pz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Woronko D.

• Zakład Hydrologii WGSR Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• 1.Altschuler Z.S., Schnepfe M.M., Silber CC, Simon F.O., 1983, Sulfur diagenesis in Everglades peat and origin ofpyrite in coal. Science, 221, 4607, 221-227.
• 2.Bogacz A., 2002, Charakterystyka gleb organicznych Parku Narodowego Gór Stołowych, [w:] Szerszeń L., Kabała C. (red.). Gleby Parku Narodowego Gór Stołowych. Monografia. Szczeliniec, Wydawnictwo Parku Narodowego Gór Stołowych, nr 6, Kudowa Zdrój, 95-118.
• 3.IUNG , 1985, Liczby graniczne do wyceny zawartości w glebie makro i mikroelementów. Zalecenia nawozowe, cz. I, Puławy.
• 4.Jasnowski M., 1975, Torfowiska i tereny bagienne w Polsce, [w.] Kac N.J. Bagna kuli ziemskiej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 356-390.
• 5.Jungerius A., Pons L.J., 1962, Soil genesis in organie soils. Communications of the Netherlands Soil Survey Institute, 154-156.
• 6.Kaunisto S., Aro L., 1996, Forestry use of cut-away peatlands. [w.] Vasander H. (red.). Peatlands in Finland. Finish Peat Society, Helsinki, 130-134.
• 7.Klementowski J., 1979, Procesy geomorfologiczne na torfowiskach subalpejskich na Równi pod Śnieżką. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, 20,141-162.
• 8.Marek S., 1998, Rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w świetle badań biostratygraficznych. Szczeliniec, nr 3, 49-88.
• 9.Mathur S., Levesque M., 1985, Negative effect of depth of saturated hydraulic conductivity ofhistosoils. Soil Science, 140: 462-466.
• 10.Myślińska E., 2001, Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, ss. 208.
• 11.Okołowicz M., Sowa A. ,1995, Gleby torfowo-murszowe rezerwatu Krzywa Góra w Kampinoskim Parku Narodowym. Rocz. Gleb., 46, 3/4,105-121.
• 12.Pacarinen P., Tolonen K., 1977, Vertical distribution of N, K, Zn and P in Sphagnum peat. Suo, 25, 4-5, 95-102.
• 13.Pazdro Z., 1983, Hydrogeologia ogólna. Wydanie III uzupełnione. Wyd. Geologiczne, Warszawa, ss. 575.
• 14.Piaścik H., 1977, Przeobrażenie gleb torfów o-murszowych ze szczególnym uwzględnieniem zmian w zawartości wapnia, żelaza i glinu. Zesz. Nauk. ART Olszt., 176, 23, 3-53.
• 15.Pulinowa M.Z., 1989, Rzeźba Gór Stołowych. Pr. Nauk. Uniw. Śl., nr 1008, s. Geograficzna., ss. 218.
• 16.Pulinowa M.Z., 1996, Rzeźba Gór Stołowych jako efekt relacji: struktura geologiczna - woda. Szczeliniec, Sympozjum naukowe "Środowisko przyrodnicze Parku Narodowego Gór Stołowych", Kudowa Zdrój 11-13.10.1996, Kudowa Zdrój, 47-52.
• 17.Radwański S., 1975, Kreda Sudetów Środkowych w świetle wyników nowych otworów wiertniczych. Biul. Inst. Geol., 287, 24, 5-59.
• 18.Rozporządzenie Ministra Zdrowia, 2002, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dziennik Ustaw Nr 203, poz. 1718.
• 19.Silins U., Rothwell R.L. ,1998, Forest peatlands drainage and subsidence affect soil water retention and transport properties in an Alberta Peatlands. Soil Sci. Soc. Am. J., 62, 1048-1056.
• 20.Sjors H., 1950, On the relation between vegetation and electrolytes in north Sweden mires. Oikos, 2, 243-258.
• 21.Stark L., 1936, Zur Geschichte der Moore und Wdlder Schlesiens in postglazialer Zeit. Bot. Jahrb., 47, 2, 492-670.
• 22.Thorpe V.A., 1973, Collaborative study of the cation exchange capacity of peat material. J. AOAC, 56, 1, 174-156.
• 23.Tobolski K., 2000, Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Wydawnictwo Naukowe PWN, s. Vademecum Geobotanicum, Warszawa, ss. 508.
• 24.van der Schaaf S., 2000, Analysis of the hydrology of raised bogs in the Irish Midlands. A case study of Raheemore Bog and Clara Bog. Grafisch bedrijf Van Essen B.V., Molenaarsgraaf, The Netherlands, ss. 375.
• 25.Woronko D., 1998, Changes of the water relationships of wetlands in Stołowe Mountains National Park, Acta Univ. Carolinae, Geographica 32, 141-148.
• 26.Woronko D., 2002, Geneza i rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w Górach Stołowych. Pr. Studia Geogr., t.31, 205-217.
• 27.Woronko D., 2005, Rola torfowisk górskich w obiegu wody (na przykładzie Wielkiego Torfowiska Batorowskiego). Zakład Hydrologii WGSR UW, maszynopis, ss. 191.