Early Jurassic dinoflagellate cysts from the Kraków-Silesia Monocline, southern Poland: a record from the Blanowice Formation at Mrzygłód

• Autorzy: Gedl P.

Warianty tytułu

PL

Wczesnojurajskie dinocysty z Krakowsko-Śląskiej monokliny, polska południowa: zapis z formacji Blanowickiej w Mrzygłodzie

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A 3-m thick section of the Blanowice Formation exposed in an abandoned clay-pit at Mrzygłód (Kraków-Silesia Monocline, southern Poland) yielded rich palynological material. Besides dominating land- derived phytoclasts and sporomorphs organic-walled dinoflagellate cysts (dinocysts) occur. Presence of Luehndea spinosa allows considering time of deposition of studied deposits as Late Pliensbachian-earliest Toarcian. Quantitative fluctuations of main groups of palynofacies elements suggest variable sedimentological conditions of deposition within the southern part of the Polish epicontinental basin. Dominance of large-sized cuticle remains and lack of dinocysts occurs in sediments deposited in continental conditions. Occurrence of dinocysts and other aquatic palynomorphs takes place in sediments that have originated during marine ingression.

PL

Epikontynentalna dolna jura w Polsce wykształcona jest w większości w facjach kontynentalnych. We wczesnej jurze zaznaczyło się jednak kilka ingresji morskich na teren dzisiejszej Polski, których najbardziej kompletny zapis znany jest z Polski północno-zachodniej. W pozostałych, peryferyjnych obszarach basenu zapis ingresji jest znacznie słabiej udokumentowany z uwagi na brak skamieniałości. Z tego powodu, jednostki litostratygraficzne epikontynentalnej dolnej jury tej częoeci Polski (Fig. 1, 2) są często pozbawione precyzyjnych datowań biostratygraficznych. Podjęte w ostatnich latach badania organicznych cyst Dinoflagellata (dinocyst) z epikontynentalnej jury Polski pokazują dużą ich przydatność dla biostratygrafii oraz, wraz z analizą palinofacji – dla rekonstrukcji środowiska sedymentacji tych osadów. Takie badania, podjęte w dolnojurajskim profilu formacji blanowickiej w nieczynnym wyrobisku cegielni w Mrzygłodzie (Fig. 3), są prezentowane w niniejszym artykule. Blisko 3 metrowy profil (Fig. 4) odsłania ciemne iłowce z zachowan ą pierwotną laminacją, przechodzące ku górze w jasnoszare iły z licznym uwęglonym detrytusem rooelinnym, które podścielają 10 cm pokład węgla. Powyżej odsłaniają się ponownie ciemno zabarwione iły. Z profilu pobrano 3 próbki, które poddano standardowej maceracji palinologicznej. Wszystkie próbki zawierają bardzo bogaty materiał palinologiczny zdominowany przez roślinne elementy pochodzenia lądowego. W próbce Mrz2 najliczniej występują dużych rozmiarów fitoklasty (Fig. 5); podobnie w próbce Mrz1, gdzie pojawiają się jednak nieliczne dinocysty z rodzaju Nannoceratopsis. W próbce tej zaznacza się również udział organicznej materii amorficznej (Fig. 6). Dinocysty najliczniej występują w próbce Mrz3, gdzie stanowią blisko 2% palinofacji. Próbka ta charakteryzuje się również dużym udziałem sporomorf (Fig. 5). Zespół dinocyst jest wyraźnie zdominowany przez przedstawicieli rodzaju Nannoceratopsis (Fig. 7, 8, 9). Jedynie w próbce Mrz3 pojawiają się pojedynczy przedstawiciele innych gatunków: Batiacasphaera sp., Luehndea spinosa, Mendicodinium spinosum. Obecność Luehndea spinosa wskazuje, że badane osady reprezentują górny pliensbach-najniższy toark. Analiza palinofacji wskazuje na zmienne warunki sedymentacji osadów z badanego profilu. Najniższa jego część powstawała w warunkach morskich, których odzwierciedleniem jest obecność dinocyst. Wyższa część profilu, w obrębie której występuje węgiel, powstała zapewne w środowisku lądowym (jeziorzyskowym?). Pojawienie się nielicznych dinocyst w stropowej partii profilu wskazuje na stopniowy powrót warunków morskich (brakicznych?) w trakcie jego powstawania.

Słowa kluczowe

EN

dinocysts; palynofacies; Lower Jurassic; Poland; biostratigraphy; palaeoenvironment

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geologiczne
• Czasopismo: Annales Societatis Geologorum Poloniae
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 77, No 2
• Strony: 147--159
• Opis fizyczny: bibliogr. 47 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Gedl P.

• Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences, Senacka 1, 31-002 Kraków, Poland,

Bibliografia

• Barski, M. & Leonowicz, P., 2002. Dinoflagellates of Lower Jurassic outcrops at Kozłowice and Boroszów (southern Poland). Przegląd Geologiczny, 50: 411-414.
• Bucefalo Palliani, R. & Riding, J. B., 1997. The influence of palaeoenvironmental change on dinoflagellate cyst distribution. An example from the Lower and Middle Jurassic of Quercy, southwest France. Bulletin du Centre Recherches Elf Exploration Production, 21: 107-123.
• Dadlez, R., 1962. Equivalents of the Połomia beds of the Częstochowa Lias in the western margin area of the Święty Krzyż Mountains. (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 6: 447-459.
• Dadlez, R., 1976. Lower Jurassic. In: Sokołowski, S., Cieśliński, S. & Czermiński, J. (eds), Geology of Poland, vol. I: Stratigraphy, part 2: Mesozoic. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 199-241.
• Dadlez, R., 1978. State of lithostratigraphy of the epicontinental Lower Jurassic in Poland and proposals of its systematization. (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 22: 773-790.
• Dadlez, R. & Kopik, J., 1972. Selected problems of Liassic stratigraphy and sedimentation in the area between Świnoujście and Gryfice (north-west Poland). (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 16: 620-636.
• Dadlez, R., Marek, S. & Pokorski, J., 2000. Geological map of Poland without Cainozoic deposits. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Deczkowski, Z., 1962. Lias stratigraphy and lithology in the Kalisz-Częstochowa area. (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 6: 50-71.
• Deczkowski, Z., 1997. Table 36 - Lithostratigraphic division of the Lower Jurassic in Polish Lowland. In: Marek, S. & Pajchlowa, M. (eds), The epicontinental Permian and Mesozoic in Poland. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 153: p. 195.
• Evitt, W. R., 1961. The dinoflagellate Nannoceratopsis Deflandre: morphology, affinities and infraspecific variability. Micropalaeontology, 7: 305-316.
• Fensome, R. A., 1979. Dinoflagellate cysts and acritarchs from the Middle and Upper Jurassic of Jameson Island, East Greenland. Grønlands Geologiske Undersøgelse, Bulletin, 132: 1- 98.
• Gedl, P. & Pieńkowski, G., 2003. Wstępne wyniki badań wczesnojurajskich cyst Dinoflagellata z wiercenia Gorzów Wielkopolski. Tomy Jurajskie, 1, supplement.
• Gocht, H., 1964. Planktonische Kleinformen aus dem Lias/ Dogger-Grenzbereich Nord- und Süddeutschlands. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 119: 113-133.
• Guy-Ohlson, D., 1996. Prasinophycean algae. In: Jansonius, J. & McGregor, D. C. (eds), Palynology: principles and applications, 1. American Association of Stratigraphic Palynologists Foundation, Dallas, Texas, pp. 181-189.
• Jurkiewiczowa, I., 1967. The Lias of the western part of the Mesozoic zone surrounding the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains and its correlation with the Lias of the Cracow-Wieluń Range. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Biuletyn, 200: 5-132.
• Kopik, J., 1964. The stratigraphy of the Lower Jurassic, based on the fauna of the Mechowo IG 1 bore-hole. In: Results obtained in borehole Mechowo IG 1. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Biuletyn, 189: 43-55, 135-140.
• Kopik, J., 1967. Bajocian ammonites from the Kościelisko beds in the vicinity of Przystajń (Cracow-Wieluń Jura). (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Biuletyn, 209: 5-50.
• Kopik, J., 1998. Lower and Middle Jurassic of the north-eastern margin of the upper Silesian Coal Basin. (In Polish, English summary). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 378: 67-129.
• Marcinkiewicz, T., 1962. Rhaetian and Lias megaspores from borehole Mechowo near Kamień Pomorski and their stratigraphical value. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Prace, 30 (part 3): 469-493.
• Marcinkiewicz, T., 1971. The stratigraphy of the Rhaetian and Lias in Poland based on megaspore investigations. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Prace, 65: 1-58.
• Marcinkiewicz, T., Orłowska, T. & Rogalska, M., 1960. Age of the Upper Helenów Beds (Lias) in view of mega- and micro-spore investigations (geological section Gorzów Śląski-Praszka). (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 4: 386-398.
• Morgenroth, P., 1970. Dinoflagellate cysts from the Lias Delta of Lühnde/Germany. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 136: 345-359.
• Mossoczy, Z., 1949. Report on geological research carried out westward from Częstochowa (Central Poland) in 1947. (In Polish, English summary). Państwowy Instytut Geologiczny, Biuletyn, 54: 20-23.
• Mossoczy, Z., 1961. New stratigraphic division of Lias in the northern par of Cracov-Częstochowa Jura. (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 5: 81-100.
• Pieńkowski, G., 1988. Facies analysis of the uppermost Triassic and Liassic of the Cracow-Wieluń Upland and prospects for occurrence of clay deposits. (In Polish, English summary). Przegląd Geologiczny, 36: 449-456.
• Pieńkowski, G., 1997. Sedymentologia i stratygrafia sekwencyjna na podstawie wybranych profilów. In: Marek, S. & Paj-chlowa, M. (eds), The epicontinental Permian and Mesozoic in Poland. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 153: 217-235.
• Pieńkowski, G., 2004. The epicontinental Lower Jurassic of Poland. Polish Geological Institute Special Paper, 12: 1-154.
• Poulsen, N. E., 1992. Jurassic dinoflagellate cyst biostratigraphy of the Danish Subbasin in relation to sequences in England and Poland; a preliminary review. Review of Palaeobotany and Palynology, 75: 33-52.
• Prauss, M., 1989. Dinozysten-Stratigraphie und Palynofazies im Oberen Lias und Dogger von NW-Deutschland. Palaeontographica, Abt. B, 214: 1-124.
• Prauss, M. & Riegel, W., 1989. Evidence from phytoplankton associations for causes of black shale formation in epicontinental seas. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Monatshefte, 671-682.
• Riding, J. B., 1982. Jurassic dinocysts from the Warboys Borehole, Cambridgeshire, England. Journal of Micropalaeontology, 1: 13-18.
• Riding, J. B., 1983. The palynology of the Aalenian (Middle Jurassic) sediments of Jackdow Quarry. Gloucestershire, England. Mercian Geologist, 9: 111-120.
• Riding, J. B., 1984. A palynological investigation of Toarcian to early Aalenian strata from the Blea Wyke area, Ravenscar, North Yorkshire. Proceedings of the Yorkshire Geological Society, 45: 109-122.
• Riding, J. B., 1987. Dinoflagellate cyst stratigraphy of the Nettleton Bottom Borehole (Jurassic: Hettangian to Kimmeridgian), Lincolnshire, England. Proceedings of the Yorkshire Geological Society, 46: 231-266.
• Riding, J. B. & Thomas, J. E., 1992. Dinoflagellate cysts ofthe Jurassic system. In: Powell, A. J. (ed.), A Stratigraphic Index of Dinoflagellate Cysts. Chapman & Hall, London, pp. 7-97.
• Riding, J. B., Walton, W. & Shaw, D., 1991. Toarcian to Bathonian (Jurassic) palynology of the Inner Hebrides, northwest Scotland. Palynology, 15: 115-179.
• Rogalska, M., 1954. Spore and pollen analysis ofthe brown coal of the region ofthe socalled Blanowice coal in Upper Silesia. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Biuletyn, 89: 1-6.
• Rogalska, M., 1976. Stratigraphy ofthe Lower and Middle Jurassic in the Polish Lowlands on the basis of spore and pollen analysis. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Prace, 78: 1-61.
• Różycki, S. Z., 1953. Górny dogger i dolny malm Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Instytut Geologiczny, Prace, 17: 1-412.
• Rutkowski, F., 1923. Preliminary report on the geology of the Zawiercie - Siewierz coal-field. (In Polish, English summary). Sprawozdania Państwowego Instytutu Geologicznego, 2: 117-150.
• Tappan, H., 1980. The paleobiology of plant protists. W. H. Freeman and Company, San Francisco, 1028 pp.
• Tyson, R. V., 1987. The genesis and palynofacies characteristics of marine petroleum source rocks. In: Brooks, J. & Fleet, A. J. (eds), Marine petroleum source rocks. Geological Society, London, Special Publication, 26: 47-67.
• Wille, W., 1982. Ewolution and ecology of Upper Liassic dinoflagellates from SW Germany. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 164: 74-82.
• Wille, W. & Gocht, H., 1979. Dinoflagellaten aus dem Lias Süd-deutschlands. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen, 158: 221-258.
• Williams, G. L., Lentin, J. K. & Fensome, R. A. 1998. The Lentin and Williams index of fossil dinoflagellates, 1998 edition. American Association of Stratigraphic Palynologists, Contributions Series, 28, 1-856.
• Znosko, J., 1955. Rhaetic and Lias between Cracow and Wieluń (south-west Poland). (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Prace, 14: 1-146.
• Znosko, J., 1959. Preliminary description of stratigraphy of Jurassic sediments in southwestern part of Polish Lowland. (In Polish, English summary). Kwartalnik Geologiczny, 3: 501-528.