Wpływ regulacji koryta na warunki sedymentacji osadów na równinie zalewowej dolnego Dunajca

• Autorzy: Liro M.

Warianty tytułu

EN

Impact of channel regulation on sedimentation on the Lower Dunajec floodplains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the last century the Dunajec channel in its lower river course was considerably transformed due to channelization works. The former multi-thread river channel was replaced by a single one, resulting in abandonment of side channels. Groynes were constructed on both main and side channel. Quick filling up of the inter-groyne basins reduced channel width and capacity. In the study area, a side channel with groynes was abandoned and filled up. The aim of this study was to reconstruct the rate and depositional conditions of the sediments infilling the abandoned channel. These sediments are 215-222 cm thick and were deposited at an average rate of 5-5.2 cm/year. Their sedimentary environment was inferred based on a C/M diagram. The depositional conditions in the abandoned channel were determined by two major factors: distance to the active channel and difference in elevation between depositional surface and active channel. Close to the active channel, 61% of sediment was deposited from suspension and 39% by traction current. At a distance of 200 m to the active channel, 100% of sediment was deposited from suspension, with 25% falling from pelagic suspension. At an early stage of infilling of abandoned channel, the depositional flows are more energetic and the deposition rate is higher than in the later stage. The investigated sediments are an example of accumulation induced by channelization works. The spatial distribution of these fine-grained, quickly deposited sediments is determined by the course of the abandoned channel.

Słowa kluczowe

PL

regulacja koryta; depozycja osadów; opuszczone koryto; falochrony; Dunajec; diagram C/M

EN

channel regulation; overbank deposits; abandoned channel; groynes; Dunajec river; C/M diagram

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2012
• Tom: Vol. 60, nr 7
• Strony: 380--386
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Liro M.

• Zakład Geomorfologii, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków,

Bibliografia

• 1.CISZEWSKI D. 2006 - Wpływ regulacji koryta Odry na akumulację osadów zanieczyszczonych metalami ciężkimi: zróżnicowanie, zmiany w czasie, zagrożenie środowiskowe. Stud. Naturae, 52: 1-176. CISZEWKI D. & CZAJKA A. 2009 - Akumulacja osadów na równinach zalewowych rzek silnie zmienionych antropogenicznie: górna Wisła i Odra. Prz. Geol., 57: 576-583.
• 2.CISZEWSKI D. & DUBICKI A. 2008 - Reżim hydrologiczny i współczesne przemiany koryta i równiny zalewowej Odry. [W:] Starkel L., Kostrzewski A., Kotarba A. & Krzemień K. (red.) Współczesne przemiany rzeźby Polski. IGiGP UJ, Kraków: 371-383.
• 3.CITTERIO A. & PIÉGAY H. 2009 - Overbank sedimentation rates in former channel lakes: characterization and control factors. Sedimentology, 56: 461-482.
• 4.CONSTANTINE J.A., DUNNE T., PIÉGAY H. & KONDOLF G.M. 2010 - Controls on the alluviation of oxbow lakes by bedmaterial load along the Sacramento River, California. Sedimentology, 57: 389-407.
• 5.CZAJKA A. 2000 - Sedymentacja pozakorytowa aluwiów w strefie międzywala Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej. Prz. Geol., 48: 263-267.
• 6.CZAJKA A. 2007 - Środowisko sedymentacji osadów przykorytowych rzek uregulowanych na przykładzie górnej Odry i górnej Wisły. Wyd. UŚ1, Katowice: 100.
• 7.FOLK R.L. & WARD W.C. 1957 - Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. J. Sed. Petrol., 27: 3-26.
• 8.GROCHOLSKA J. 1993 - Paleochannel fills as an index of channel dynamics, the Soła River Valley floor, the Carphatian Foreland. Quaest. Geogr., 15/16: 43-50.
• 9.KALICKI T. 2006 - Zapis zmian klimatu oraz działalności człowieka i ich rola w holoceńskiej ewolucji dolin środkowoeuropejskich. Pr. Geogr. IGiPZ PAN, 204: 348.
• 10.KASINA M., POCIASK-KARTECZKA J. & NIECKARZ Z. 2007 - Tendencje występowania wysokich przepływów w dorzeczu Dunajca w II połowie XX wieku. Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 37-38: 5-35.
• 11.KISS T., OROSZI V.G., SIPOS G., FIALAK. & BENYHE B. 2011 - Accelerated overbank accumulation after nineteenth century river regulation works: a case study on the Maros River, Hungary. Geomorphology, 135: 191-202.
• 12.KLIMEK K. 1974 - The structure and mode of sedimentation of the flood-plain deposits in the Wisłoka valley (south Poland). Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 8: 137-151.
• 13.KLIMEK K. 1979 - Geomorfologiczne zróżnicowanie koryt karpackich dopływów Wisły. Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 12: 35-47.
• 14.KLIMEK K. 1987 - Man's impact on fluvial processes in Polish Western Carpathians. Geogr. Ann. Ser. A, 69: 221-226.
• 15.KLIMEK K., ŁAJCZAK A. & ZAWILIŃSKA L. 1989 - Cechy sedymentologiczno-geochemiczne osadów delty Soły w zbiorniku Żywieckim. Probl. Zagosp. Ziem Górskich, 29: 85-91.
• 16.KLIMEK K., ŁAJCZAK A. & ZAWILIŃSKA L. 1990 - Sedimentary environment of the modern Dunajec delta in artifical Rożnów Lake, Carpathian Mts., Poland. Quaest. Geogr., 11/12: 81-92.
• 17.KOPACZ M. & TWARDY S. 2006 - Zmiany użytkowania ziemi w zlewni górnego Dunajca w aspekcie wybranych parametrów jakościowych wód powierzchniowych. Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie, 6: 191-202.
• 18.KUKULAK J. 2004 - Zapis skutków osadnictwa i gospodarki rolnej w osadach rzeki górskiej na przykładzie aluwiów dorzecza górnego Sanu w Bieszczadach Wysokich. Wyd. Naukowe AP, Kraków: 128.
• 19.ŁAJCZAK A. 1986 - Retencja rumowiska w zbiornikach zaporowych karpackiego dorzecza Wisły. Czas. Geogr., 57: 47-77.
• 20.ŁAJCZAK A. 1995 - Potential rates of the present-day overbank sedimentation in the Vistula valley at the Carpathian Foreland, southern Poland. Quaest. Geogr., 17/18: 41-53.
• 21.ŁAJCZAK A. 1999 - Współczesny transport i sedymentacja materiału unoszonego w Wiśle i głównych dopływach. Monogr. Kom. Gosp. Wodnej PAN, 15: 215.
• 22.Mapa obrębowa w skali 1 : 25 000, Powiat Tarnów. 1960, ZTSG, Warszawa.
• 23.Mapa topograficzna w skali 1 : 100 000, ark. Tarnów (P48 S32). 1937, WIG, Warszawa.
• 24.Mapa topograficzna w skali 1 : 50 000, ark. Dąbrowa Tarnowska (164.3). 1975, PPGK, Warszawa.
• 25.Ortofotomapa w skali 1 : 5 000, ark. M-34-66-D-a-4-2. 2009a, GUGIK, Kraków.
• 26.Ortofotomapa w skali 1 : 5 000, ark. M-34-66-D-b-3-1. 2009b, GUGIK, Kraków.
• 27.Ortofotomapa w skali 1 : 5 000, ark. M-34-66-D-b-3-3. 2009c, GUGIK, Kraków.
• 28.Ortofotomapa w skali 1 : 10 000, ark. M-34-66-D-a-4. 2002a, GUGIK, Kraków.
• 29.PASSEGAR. & BYRAMJEE R. 1969 - Grain size image of clastic deposits. Sedimentology, 13: 233-252.
• 30.PUNZET J. 1981 - Zmiany w przebiegu stanów wody w dorzeczu górnej Wisły na przestrzeni 100 lat (1871-1970). Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 14: 5-28.
• 31.SOKOŁOWSKI T. 1981 - Uwagi o terasach doliny Dunajca koło Tarnowa. Ann. Soc. Geol. Pol., 5: 579-594.
• 32.SOKOŁOWSKI T. 1995 - Development of the lower reach of the Dunajec river in the Vistulian and Holocene. [W:] Starkel L. (red.) Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years. Part V. Geogr. Stud., Special Issue, 8: 51-71.
• 33.Spezialkarte der österreichisch-ungarischen Monarchie 1 : 75 000, ark. Tarnów und Dąbrowa. 1879, Kaiserlich und Königlich Militaergeografisches Institut, Military-Geographic Institute, Wien. Spezialkarte der österreichisch-ungarischen Monarchie 1 : 75 000, ark. Tarnów und Dąbrowa 1913, Kaiserlich und Königlich Militaergeografisches Institut, Military-Geographic Institute, Wien.
• 34.STEIGER J., GURNELL A.M., ERGENZINGER P. & SNELDER D. 2001 - Sedimentation in the riparian zone of an incising river. Earth Surf. Proc. Land., 26: 91-108.
• 35.SZMANDA J.B. 2009 - Próba interpretacji litodynamicznej warunków sedymentacji litofacji aluwiów pozakorytowych Dunaju w Bratysławie (Słowacja). [W:] Kostrzewski A. & Paluszkiewicz R. (red.) Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych, t. 5. Ser. Geogr. nr 88. Wyd. Naukowe UAM, Poznań: 535-552.
• 36.SZMAŃDA J.B. 2011 - Zapis warunków depozycji w uziarnieniu aluwiów pozakorytowych. Landform Analysis, 18: 3-95.
• 37.SZUMAŃSKI A. 1977 - Zmiany układu koryta dolnego Sanu w XIX i XX wieku oraz ich wpływ na morfogenezę tarasu łęgowego. Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 11: 139-153.
• 38.TEISSEYRE A.K. 1989 - Mady dolin sudeckich. Część 3: subaeralnie i subakwalnie deponowane osady pozakorytowe w świetle eksperymentu terenowego (1977-1979). Geol. Sudet., 23(2): 1-81.
• 39.WAROWNA J. 2003 - Wpływ zabudowy hydrotechnicznej na warunki sedymentacji w korycie powodziowym Wisły na odcinku Zawichost-Puławy. Wyd. UMCS, Lublin: 121.
• 40.WOLMAN M.G. & LEOPOLD L.B. 1957 - River flood plains: some observations on their formation. Geol. Surv. Prof. Paper, 282-C: 87-109.
• 41.WYŻGA B. 2008 - Wcinanie się rzek polskich Karpat w ciągu XX wieku. [W:] Wyżga B. (red.) Stan środowiska rzek południowej Polski i możliwości jego poprawy - wybrane aspekty. IOP PAN, Kraków: 7-39.
• 42.WYŻGA B., ZAWIEJSKA J. & RADECKI-PAWLIK A. 2008 -Określanie wielkości wcięcia się rzek i jego wpływu na hydraulikę przepływów wezbraniowych - przykłady z rzek karpackich. Landform Analysis, 9: 402-405.
• 43.ZAWIEJSKA J. & WYŻGA B. 2010 - Twentieth-century channel change on the Dunajec River, southern Poland: patterns, causes and controls. Geomorphology, 117: 234-246.
• 44.ZWOLINSKI Z. 1992 - Sedimentology and geomorphology of overbank flows on meandering river floodplains. Geomorphology, 4: 367-379.