Geneza i transformacja rzeźby morenowej w północno-zachodniej części Garbu Lubawskiego (Polska północna)

• Autorzy: Tylmann K. , Wysota W.

Warianty tytułu

EN

Origin and transformation of morainic landscape in NW part of Lubawa Upland Origin and transformation of morainic landscape in NW part of Lubawa Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents the investigation results concerning the origin and transformation of the morainic landscape in the northwest part of Lubawa Upland. Detailed sedimentological studies of the sediments within the morainic hill in Rożental and the reconstruction of their depositional and deformational processes are presented. We proposed a model of landscape formation and transformation in examined area. The reconstruction of the palaeogeographical conditions which have been prevailed during the late Pleistocene is also proposed. Collected data show that morainic landscape in the northwestern part of Lubawa Upland reveal landforms of an older origin. It is suggested that relief of examined area consist some features of "palimpsest landscape". The older glacial landforms, formed before the last ice advance, can exist here.

Słowa kluczowe

EN

subglacial processes; landscape transformation; Lubawa Upland; north Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2011
• Tom: Vol. 59, nr 11
• Strony: 739--750
• Opis fizyczny: Bibliogr. 62 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Tylmann K.

autor

Wysota W.

• Zakład Geologii i Hydrogeologii, Instytut Geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Gagarina 9, 87-100 Toruń,

Bibliografia

• 1.BENN D.I. 2004 - Macrofabric. [In:] Evans D.J.A. & Benn D.I. (eds.), A practical guide to the study of glacial sediments, Arnold: 93-114.
• 2.BENN D. & EVANS D.J.A. 1996 - The interpretation and classification of subglacially-deformed materials. Quaternary Science Reviews, 15: 23-52.
• 3.BENN D. & EVANS D.J.A. 1998 - Glaciers and Glaciation. Arnold: 1-734
• 4.BER A. 2007 - Glacitektoniczne wyspowe wyniesienia (GWW) - ich uwarunkowania genetyczne i związki z głębszym podłożem. [W]: Plejstocen Kujaw i dynamika lobu Wisły w czasie ostatniego zlodowacenia. XIV Konferencja "Stratygrafia Plejstocenu Polski", PIG, Warszawa: 43-44.
• 5.BER A. 2009 - Vertical stress of the Pleistocene continental glaciers and its hypothetical evidence in present relief of northern Europe. Polish Geological Institute Special Papers, 29: 7-12.
• 6.BOULTON G.S. & CABAN P.E. 1995 - Groundwater flow beneath ice sheet: Part II - Its impact on glacier tectonic structures and moraine formation. Quaternary Sciences Reviews, 14: 563-587.
• 7.BOULTON G.S. & HINDMARSH R.C.A. 1987 - Sediment deformation beneath glaciers: rheology and geological consequences. Journal of Geophysical Research, 92: 9059-9082.
• 8.CLARK P.U. & HANSEL A.K. 1989 - Clast ploughing, lodgement and glacier sliding over a soft glacier bed. Boreas, 18: 201-207.
• 9.CZERWONKA J. 1998- Litostratygrafia glin lodowcowych: uwagi metodyczne. Biul. Państw. Inst. Geol., 385:113-126.
• 10.DREIMANIS A. 1989 - Tills, their genetic terminology and classification. [In:] Goldthwait R.P. & Matsch C.L. (eds.), Genetic Classification of Glacigenic Deposits. A.A. Balkema, Rotterdam: 17-84.
• 11.EVANS D J.A., PHILLIPS E.R., HIEMSTRA J.F & AUTON C.A. 2006 - Subglacial till: Formation, sedimentary characteristics and classification. Earth-Science Reviews, 78: 115-176.
• 12.EYLES N., EYLES C.H. & MIALL A.D. 1983 - Litofacies types and vertical profile models: an alternative approach to the description and environmental interpretation of glacial diamict and diamicte sequences. Sedimentology, 30: 393-410.
• 13.FRENCH H.M. 2007 - The periglacial environment. John Wiley & Sons: 1-458.
• 14.GALON R. 1972 - Pojezierze Pomorskie i przyległe wysoczyzny jeziorne. [W:] Geomorfologia Polski, PWN, Warszawa, tom 2:129-156.
• 15.GAŁĄZKA D. 2004 - Zastosowanie makroskopowych badań eratyków przewodnich do określenia stratygrafii glin lodowcowych środkowej i północnej Polski. Maszynopis pracy doktorskiej, Arch. Wydz. Geol. UW: 1-255.
• 16.GAŁĄZKA D. 2006a- Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, ark. Lubawa. CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 17.GAŁĄZKA D. 2006b - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Lubawa. CAG Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 18.GAŁĄZKA D., KRYSIAK Z., RYCHEL J. & WORONKO B. 2006a - Forma szczelinowa w Rożentalu: glacitektonika, sedymentacja, stratygrafia. Poster prezentowany podczas XIII Konferencji Stratygrafia Plejstocenu Polski.
• 19.GAŁĄZKA D., MARKS L. & MORAWSKI W. 2006b - Maksymalny zasięg lądolodu zlodowacenia wisły w południowo-zachodniej części Mazur. [W:] Plejstocen południowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur podłoża. MateriafyXIII Konferencji Stratygrafia Plejstocenu Polski, PIG, Warszawa: 14-18.
• 20.GAŁĄZKA D., RYCHEL J. & KRYSIAK Z. 2009 - Struktury glacitektoniczne a dynamika lądolodu zlodowacenia wisły na zachodnim skłonie Garbu Lubawskiego. Prace Państ. Inst. Geol., 194: 27-34.
• 21.GAŁĄZKA D. & SŁODKOWSKA B. 2006 - Budowa geologiczna moreny międzylobowej Wzgórz Dylewskich. [W:] Plejstocen południowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur podłoża. Materiały XIII Konferencji Stratygrafia Plejstocenu Polski, PIG, Warszawa: 168-170.
• 22.GOŹDZIK J.S. 1967 - Fauchage des fentes en coin dii aux mouvements de masses sur de pentes douces. Biuletyn Peryglacjalny, 16: 133-146.
• 23.GOŹDZIK J.S. 1973 - Geneza i pozycja stratygraficzna struktur peryglacjalnych w środkowej Polsce. Acta Geographica Lodziensia, 31: 1-117.
• 24.HART J.K., HINDMARSH R.C.A. & BOULTON G.S. 1990 - Styles of subglacial glaciotectonic deformation within the context of the Anglian Ice sheet. Earth Surface Processes and Landforms, 15: 227-241.
• 25.JAROSZEWSKI W. 1991 - Rozważania geologiczno-strukturalne nad genezą deformacji glacitektonicznych. Ann. Soc. Geol. Pol., 61: 153-206.
• 26.KARUKAPP R. & RAUKAS A. 2004 - Late ice streams in southern Estonia and northern Latvia. [In]: International field symposium on Quaternary geology and modern terrestrial processes, Abstract of papers and posters, Riga: 28-30.
• 27.KENIG K. 1998 - Petrograficzne podstawy stratygrafii glin morenowych Polski północno-wschodniej. Biul. Państw. Inst. Geol., 380: 1-99.
• 28.KJAER K.H., KRÜGER J., & VAN DER MEER J.J.M. 2003 - What causes till thickness to change over distance? Answers from Myrdalsjökull, Iceland. Quaternary Science Reviews, 22: 1687-1700.
• 29.KLEMAN J. 1992 - The palimpsest landscape in northwestern Sweden. Geografiska Annaler, 74A(4): 305-325.
• 30.KLEMAN J. 1994 - Preservation of landforms under ice sheets and ice caps. Geomorphology, 9 (1): 19-32.
• 31.KONDRACKI J. 1952 -Uwagi o ewolucji morfologicznej Pojezierza Mazurskiego. Biul. Państ. Inst. Geol., 65: 513-597.
• 32.KRYSIAK Z. 2007 - Analiza drobnych struktur glacitektonicznych i jej przydatność w rekonstrukcji kierunków ruchu lądolodu. Biul. Państw. Inst. Geol., 425: 35-46.
• 33.LARSEN E. & MANGERUD J. 1992 - Subglacially formed clastic dikes. Sveriges Geologiska Undersökning, Ser. Ca 81: 163-170.
• 34.LISICKI S. 2003 - Litotypy i litostratygrafia glin lodowcowych plejstocenu dorzecza Wisły. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 177: 1-105
• 35.MARKS L. 1979 - Foreland influence on Ice-Sheet Movement during the Vistulian (Würm) Glaciation: the case of the Lubawa Elevation (Mazury Lakeland). Bulletin de L'Academe Polonaise des Sciences, 26 (3-4): 203-213.
• 36.MARKS L. 1980 - Podłoże i stratygrafia osadów czwartorzędowych w SW części Pojezierza Mazurskiego. Kwart. Geol., 24 (2): 361-276.
• 37.MARKS L. 1984 - Zasięg lądolodu zlodowacenia bałtyckiego w rejonie Dąbrówna i Uzdowa (zachodnia część Pojezierza Mazurskiego). Biuletyn Geologiczny, 28: 133-173.
• 38.MARKS L. 1988 - Relation of substrate to the Quaternary paleorelief and sediments, western Mazury and Warmia (Northern Poland). Zeszyty Naukowe AGH, 1165: 1-76.
• 39.MARKS L. 1991 - Zasięgi lądolodów zlodowacenia wisły w środkowej i wschodniej Polsce. [W:] Kostrzewski A. (red.), Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych, Wyd. Nauk. UAM: 531-538.
• 40.MARKS L. 2010 - Timing of the late Vistulian (Weichselian) glacial phases in Poland. Quaternary Science Reviews, doi:10.1016/j.quascirev. 2010.08.008.
• 41.MARKS L., BER A., GOGOŁEK W. & PIOTROWSKA K. (red.) 2006 Mapa Geologiczna Polski 1 : 500 000, Ministerstwo Środowiska i Państ. Inst. Geol., Warszawa.
• 42.MIALL A.D. 1978 - Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits: a summary. [In:]: Fluvial Sedimentology. Can. Soc. Petrol. Geol. Memoir, 5: 597-604.
• 43.MOJSKI J. E. 1998 - Isolated Pleistocene elevations in the area of last Scandinavian glaciation between Finnish Bay and Odra Mouth. [In]: Field Symposium on glacial processes and Quaternary environment in Latvia, Riga, Abstracts of papers and posters: 45-46.
• 44.MOLEWSKI P. 2007 - Neotektoniczne i glacidynamiczne uwarunkowania wykształcenia plejstocenu Wysoczyzny Kujawskiej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 1-140.
• 45.MORAWSKI W. 2005 - Warmińska prowincja paleogeograficzna plejstocenu (płn.-wsch. Polska). Prz. Geol., 53: 477-188.
• 46.MURTON J.B. 2007 - Ice wedges and ice wedge casts. [In:] Elias S.A. (ed.) Encyclopedia of Quaternary sciences, Elsevier: 2153-2170.
• 47.MURTON J.B. & FRENCH H.M. 1993 - Thaw modication of frost-fissure wedges, Richards Island, Pleistocene Mackenzie Delta, western Canadian Arctic. Journal of Quaternary Science, 8: 185-196.
• 48.MURTON J.B., WORSLEY P. & GOZDZIK J. 2000 - Sand veins and wedges in cold aeolian environments. Quaternary Science Reviews, 19: 899-922.
• 49.MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. & WORONKO B. 1998 - Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna Prz. Geol., 46: 1275-1281.
• 50.PASIERBSKI M. 1984- Struktura moren czołowych jako jeden ze wskaźników sposobu deglacjacji ostatniego zlodowacenia w Polsce. Wyd. UMK, Toruń.
• 51.PIOTROWSKI J. A., LARSEN N. K., MENZIES J. & WYSOTA W. 2006 - Formation of subglacial till under transient bed conditions: deposition, deformation, and basal decoupling under a Weichselian ice sheet lobe, central Poland. Sedimentology, 53: 83-106.
• 52.PUNKARI M. 1997 - Glacial and glaciofluvial deposits in the interlobate areas of the Scandinavian Ice Sheet. Quaternary Science Reviews, 16: 741-753.
• 53.RAUKAS A. & KARURAPP R. 1999 - Glacial geology of South Estonia. [In:] Field symposium on Pleistocene stratigraphy and glacial chronology, Excursion guide, Tartu: 11-16.
• 54.RYCHEL J. & KRYSIAK Z. - 2006, Forma szczelinowa w Rożentalu: glacitektonika, sedymentacja, stratygrafia. [W:] Plejstocen południowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur podłoża. Materiały XIII Konferencji Stratygrafia Plejstocenu Polski, PIG, Warszawa: 165-167.
• 55.TYLMANN K. 2008 - Cechy sedymentacyjne, procesy depozycji i stratygrafia osadów plej stoceńskich w stanowisku Rożental koło Lubawy. Maszynopis pracy magisterskiej, Arch. UMK, Toruń.
• 56.TYLMANN K. & WYSOTA W. 2008 - Stratygrafia i procesy depozycji osadów plej stoceńskich w stanowisku Rożental koło Lubawy: nowe dane i interpretacje. XV Konferencja Stratygrafia plejstocenu Polski, Plej stocen Tatr i Podhala - zlodowacenia tatrzańskie, Zakopane, 1-5 września, 2008, Państ. Inst. Geol., Warszawa: 135-136.
• 57.TYLMANN K. & WYSOTA W. 2009 - Właściwości teksturalne i petrograficzne glin bazalnych w stanowisku Rożental koło Lubawy, NW część Garbu Lubawskiego. XV Konferencja Stratygrafia plej stocenu Polski, Strefa marginalna lądolodu zlodowacenia Warty i pojezierza plejstoceńskie na południowym Podlasiu, Zimna Woda k. £ukowa, 31.08-4.09. 2009, Państ. Inst. Geol., Państ. Inst. Badaw., Warszawa: 133-134.
• 58.VAN DER MEER J.J.M., KJAER K.H. & KRÜGER J. 1999 - Subglacial water-escape structures and till structures, Sletjökull, Iceland. Journal of Quaternary Science, 14: 191-205.
• 59.VAN DER MEER J.J.M., KJAER K.H., KRUGER J., RABASSA J. & KILFEATHER A.A. 2009 - Under pressure: clastic dykes in glacial settings. Quaternary Science Reviews 28: 708-720.
• 60.ZIELINSKI T. 1998- Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych [W:] Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Wydz. Geogr. i Stud. Reg., Warszawa: 195-253.
• 61.ZIELINSKI T. & VAN LOON A. J. (1999) - Subaerial terminoglacial fans I: a semi-quantitative sedimentological analysis of the proximal environment. Geol. Mijnbouw, 78: 1-15.
• 62.ZIELINSKI T. & VAN LOON A. J. (2000) - Subaerial terminoglacial fans III: overview of sedimentary characteristics and depositional model. Geol. Mijnbouw, 79: 93-107.