"Jurajska Oaza Śródlodowa" w świetle badań ostatniego półwiecza

• Autorzy: Lewandowski J.

Warianty tytułu

EN

"Glacial oasis" in the Cracow-Częstochowa Upland – results of studies during the last fifty years

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The question of glaciation of the Cracow-Częstochowa Upland (also known as Polish Jura) during the South Polish Glaciations (Elsterian) is one of the most controversial issues in the Polish Pleistocene palaeogeography. According to S. Z. Różycki (1960), in these times this region became a "concave nunatak" whereas an area from Olsztyn in the north to Krzeszowice in the south was the "Glacial Oasis of Polish Jura". This hypothesis, derived from Różycki's field studies in Antarctica (the Bunger Oasis), is still discussed in the Polish literature. The problem is still regarded as open despite of extensive geological mapping of that area. However, in author's opinion, the presence of Pleistocene glacial oasis appears confirmed by both regional geological studies and the recent glaciological theories.

Słowa kluczowe

PL

Jurajska Oaza Śródlodowa w Polsce; nunatak wklęsły; kopulasta wyniosłość podłoża skalnego; strumień lodowy

EN

Glacial Oasis of Polish Jura; concave nunatak; ice stream; roche moutonnee

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2011
• Tom: Vol. 59, nr 11
• Strony: 732--738
• Opis fizyczny: Bibliogr. 52 poz., rys.

Twórcy

autor

Lewandowski J.

• Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 410-200 Sosnowiec,

Bibliografia

• 1.ALEXANDROWICZ S.W. & ALEXANDROWICZ Z. 2004 - Ewolucja rzeźby i środowiska Płaskowyżu Ojcowskiego. W: J. Partyka (red.) Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. T. 1, Przyroda, Ojców: 47-54.
• 2.DUDZIAK J. 1970 - Studia nad kierunkami transgresji lądolodu plej-stoceńskiego. Prace Geol. Komis. Nauk Geol. PAN, 66: 1-85.
• 3.DŻUŁYŃSKI S. 1952 - Powstanie wapieni skalistych jury krakowskiej. Roczn. Pol. Tow. Geol., 21: 125-181.
• 4.DŻUŁYŃSKI S. 1953 - Tektonika południowej części Wyżyny Krakowskiej. Acta Geol. Pol., 3, 3: 325-440.
• 5.FELISIAK I. 1992 - Osady krasowe oligocenu i wczesnego miocenu oraz ich znaczenie dla poznania rozwoju tektoniki i rzeźby okolic Krakowa. Ann. Soc. Geol. Pol., 62: 173-207.
• 6.GŁAZEK J. 1989 - Paleokarst of Poland. W: P. Bosak et all., Paleo-karst. A Systematic and Regional Review. Eds. Elsevier-Academia: 77 -105.
• 7.GŁAZEK J. & SZYNKIEWICZ A. 1987 - Stratygrafia młodotrzecio-rzędowych i staroczwartorzędowych osadów krasowych oraz ich znaczenie paleogeograficzne. [W]: A Jahn, S. Dyjor (red.) Problemy młodszegoneogenu i eoplejstocenu w Polsce. Ossolineum, Wrocław: 113-130.
• 8.HAISIG J. & WILANOWSKI S. 1983 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, ark. Pradła, Wyd. Geol., Warszawa.
• 9.HELIASZ Z. LEWANDOWSKI J. & LISZKOWSKI J. 1994 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, ark. Żarki, Wyd. Geol., Warszawa.
• 10.JANIA J. 1993 - Glacjologia. PWN, Warszawa, 359 s.
• 11.KLIMASZEWSKI M. 1958 - Nowe poglądy na rozwój rzeźby krasowej. Przegląd Geograficzny, 30: 421-438.
• 12.KLIMEK 1972 - Kotlina Raciborsko-Oświecimska. [W]: M. Klima-szewski (red.) Geomorfologia Polski, 1: 116-134, PWN, Warszawa.
• 13.KOBOJEK S. 1990 - Elementy peryglacjalne w budowie geologicznej i rzeźbie północnej części Wyżyny Częstochowskiej. Acta Geograph. Lodz., 60: 1-115.
• 14.KOTLICKA G.N. 1969 - Uwagi o paleogeografii dolnego odcinka pra-doliny Przemszy. Biul. Inst. Geol., 220: 325-345.
• 15.LEWANDOWSKI J. 1987 - Zlodowacenie Odry na Wyżynie Śląskiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 31: 247-312.
• 16.LEWANDOWSKI J. 1988 - Charakter i dynamika ruchu lądolodu w świetle obserwacji współczesnych zjawisk glacjalnych i badań nad lądolodami plejstocenu. Prace Nauk. Uniw. ŚL, Geologia, 9: 7-24.
• 17.LEWANDOWSKI J. 1993 - Rzeźba podczwartorzędowa regionu śląsko-krakowskiego i jej ewolucjamorfogenetyczna. Folia Quatern., 64: 101-121.
• 18.LEWANDOWSKI J. 1994 - Pokrywy fluwioperyglacjalne Wyżyny Częstochowskiej. Prz. Geol., 12: 1009-1013.
• 19.LEWANDOWSKI J. 1996 - Główne czynniki neogeńskiej i czwartorzędowej ewolucji morfogenetycznej regionu śląsko-krakowskiego. Acta Geogr. Lodz., 71: 131-148.
• 20.LEWANDOWSKI J. 2009 - Cenozoic development of the Częstochowa Upland - disputable problems. [W]: K Stefaniak, A. Tyc, P. Socha arst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes. Studies of the Faculty of Earth Sciences University of Silesia, nr 56: 57-66.
• 21.LEWANDOWSKI J. & ZIELIŃSKI T. 1990 - Wiek i geneza osadów kopalnej doliny Białej Przemszy (Wyżyna Śląska). Biul. Państw. Inst. Geol., 364: 97-126.
• 22.LEWANDOWSKI J. & CIESIELCZUK J. 1997 - Przyczynek do poznania regolitów krasowych Wyżyny Śląskiej. Prace Nauk. Uniw. ŚL, Geologia, 14: 139-152.
• 23.LEWANDOWSKI J. & WÓJCIK A. 2009 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski, 1 : 25 000, ark. Niepołomice, wraz z objaśnieniami. PIG, Warszawa.
• 24.LISZKOWSKI J. 1976 - W sprawie lodowcowego pochodzenia materiału trzeciorzędowego z centralnych rejonów Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 8: 463-468.
• 25.LINDNER L. 2001 - Problem wieku i zasięgu lądolodów skandynawskich u brzegu polskich Karpat. Prz. Geol., 49 (9): 819-821.
• 26.ŁOZIŃSKI W. 1912 - Beiträge zur Oberflächengeologie des Krakauer Gebietes. Jb. Geol. Anst., 62: 71-86.
• 27.MADEYSKA T. 1982 - Charakterystyka lessów między Zawadką i Siedliskami koło Szczekocin. Biul. Geol. U.W., 26: 75-87.
• 28.MATYSZKIEWICZ J. 2004 - Skały Rzędkowickie - przykład polige-nicznej genezy ostańców na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. [W:] W. Partyka, A. Tyc. (red.) Od Złotego Potoku do Ojcowa. wyd. Ojcow: 67-69.
• 29.MICHALSKA Z. & STUPNICKA E. 1982 - Strefa osuwiskowa na Górze Włodowskiej (Jura Polska). Biul. Geol. U.W.. 26: 173-189.
• 30.MOJSKI J.E. 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. PIG, Warszawa, 404 s.
• 31.NITA J. 2004 - Walory krajobrazowe form skalnych na Wyżynie Częstochowskiej. [W:] J. Partyka (red.) Zróżnicowanie i przemiany środowiska przyrodniczo-kulturowego Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. T. 1, Przyroda, Ojców: 55-60.
• 32.PAWELEC H. 1997 - Przejawy procesów peryglacjalnych w rzeźbie Płaskowyżu Ojcowskiego. Prz. Geol., 45: 313-316.
• 33.PAWELEC H. 2008 - Geneza skałek wierzchowinowych Płaskowyżu Ojcowskiego na podstawie badań osadów stokowych. Geologos, 14: 163-176.
• 34.POKORNY J. 1963 - The development of mogotes in the southern part of the Cracow Upland. Bulletin Pol. Acad. Pol. Sc., Ser. Geol. et Geogr., 11: 169-175.
• 35.POLICHTÓWNA J. 1962 - Ostańce Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, ich geneza i znaczenie w krajobrazie. Ochrona przyrody, 28: 255-284.
• 36.PRZYBYLSKI B. 2008 - Geomorphic traces of a Weichselian ice stream in the Wielkopolska Lowland, western Poland. Boreas, 37: 286-296.
• 37.RÓŻKOWSKI J. 2006 - Wody podziemne utworów węglanowych południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej i problemy ich ochrony. Prace Nauk. Uniw. ŚL, 2430, Katowice, 263 s.
• 38.RÓŻYCKI S.Z. 1960 - Czwartorzęd regionu Jury Częstochowskiej i sąsiadujących z nią obszarów. Prz. Geol., 8: 421-429.
• 39.RÓŻYCKI S.Z. 1972 - Plejstocen Polski środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN, Warszawa, 316 s.
• 40.RÓŻYCKI S.Z. 1982a - Czwartorzęd okolic Lelowa. Biul. Geol. U.W., 26: 49-61.
• 41.RÓŻYCKI S.Z. 1982b - Zaburzenia glacitektoniczne w rejonie Julian-ki. Biul. Geol. U.W., 26: 162-171.
• 42.RÓŻYCKI S.Z. & LAMPARSKI Z. 1967 - Kierunki ruchu lodu w czasie transgresji zlodowacenia środkowopolskiego w północnej części Jury Polskiej. Acta Geol. Pol., 17 (3): 369-390.
• 43.RUTKO WSKI J. 1989 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Kraków, wraz z objaśnieniami. PIG, Warszawa.
• 44.RUTKO WSKI J., ZUCHIEWICZ W., BLUSZCZ A. & HELIOS-RYBICKA E. 1998 -Lithology of glacial sediments of Sanian-2 (Elsterian-2) stage in Tenczynek Basin, Kraków Region, southern Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 68: 247-265.
• 45.SEMIL J. 1982 - Plej stoceńska akumulacja w dolinie Ksztyni koło Pra-deł (Jura Polska). Biul. Geol. U.W., 26: 63-73.
• 46.SZCZYPEK T. 1986 - Procesy wydmotwórcze w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej na tle obszarów przyległych. Prace Nauk. U.Ś., 823, 183 s.
• 47.TYC A. 2005 - Relikty krasu podziemnego we współczesnej morfologii ostańców Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Materiały Konferencji VII Zjazdu Geomorfologów Polskich. wyd. Kraków: 481-486.
• 48.TYCZYŃSKA M. 1968 - Rzeźba i budowa geologiczna terytorium miasta Krakowa. Folia Geogr. Ser. Geogr. Phys., 5: 9-31.
• 49.WALCZAK W. 1956 - Utwory czwartorzędowe i morfologia południowej części Jury Krakowskiej w dorzeczu Będkówki i Kobylanki. Biul. Inst. Geol., 100 (7): 420-453.
• 50.ZARĘCZNY S. 1894 - Atlas Geologiczny Galicji w skali 1 : 75 000, arkusze: Chrzanów - Krzeszowice i Kraków.
• 51.ZARĘCZNY S. 1956 - Mapa geologiczna okolic Krakowa i Chrzanowa. Wyd. Geol., Warszawa, 290 s.
• 52.ZUCHIEWICZ W. 1990 - Morphological development od the Beskid Niski Mts. and Quaternary paleogeography of the Polish Flysch Carpathians. Kwart. Geol., 33: 541-560.