Mikrobiologiczna ocena stanu zachowania księgozbiorów bibliotecznych

• Autorzy: Bakalarz A.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Drobnoustroje odgrywają bardzo ważną rolę w procesie niszczenia książek, materiałów archiwalnych oraz mogą zagrażać zdrowiu osób zatrudnionych w bibliotekach oraz ich użytkowników. Wzrost drobnoustrojów następuje zazwyczaj na powierzchni papieru. Dopiero w późniejszym czasie strzępki grzybni wnikają do włókien papieru i zmiękczają go. W fazie rozkładu celulozy następuje wydzielenie wody i wytworzenie się śluzu, co objawia się wyraźnymi zmianami właściwości papieru. Procesowi rozkładu mikrobiologicznego książek towarzyszy również wydzielanie się przykrych zapachów, a przede wszystkim występowanie przebarwień spowodowanych migracją barwników z grzybni do papieru. Badania mikrobiologiczne ograniczone zostały do 101 wybranych obiektów, w tym 20 inkunabułów z Biblioteki Jasnogórskiej w Częstochowie. Jeden obiekt opisany został przez cztery próbki mikrobiologiczne, pobrane z grzbietu i przedniej okładziny oprawy, przedniej wyklejki lub karty tytułowej i środkowej karty z bloku książki. W przypadku wyraźnych zacieków na kartach papieru wymazy pobierano na ich krawędziach, w przypadku wyklejki z powierzchni przyklejonej do okładziny lub jej zachowanego fragmentu, a grzbietu od jego strony wewnętrznej, zawierającej klej introligatorski, poniżej kapitałki. Po okresie inkubacji identyfikowano gatunek grzybów oraz przeprowadzono jakościową identyfikację czynników chorobotwórczych.

EN

Micro-organisms play a vital role in the process of book ageing and archival materials. Moreover they are dangerous for librarians and book users themselves. The growth of micro-organism usually occurs on the surface of paper. With the passage of time the shreds of fungi spawn penetrate into the paper fibres and soften them. In the phase of cellulose disintegration water is secreted and mucus is created, which results in visible changes in the quality of paper. During the process of microbiological disintegration of books specific odour is given off. What is more, migranion of the dyes from the fungi spawn into paper causes discolourations. Microbiological tests were restricted to the number of 101selected objects, including 20 incunabula from Jasna Góra library, Częstochowa. One object was described by four microbiological samples taken from the spine and the front lining of the binding, inset or title page and the inside page. When the damp patches were present on the pages the swab was taken from its edges, in case of the inset from the surface fixed to the lining or its preserved fragment. As far as the spine is concerned the swab was taken from the inside part, containing the book binding glue, just below the headband. After the period of incubation the fungus species was identified and quality identification of pathogenic factors was carried out.

Słowa kluczowe

PL

papier zabytkowy; drobnoustroje

EN

paper antiqua; micro-organisms

• Wydawca: Wydawnictwo WSZOP
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
• Rocznik: 2009
• Tom: Nr 1(5)
• Strony: 115--127
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Bakalarz A.

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• [1] A. Strzelczyk, J. Karbowska: The role of microoganisms in the decay of parchment. "Acta Microbiologica", 1994,nr 43, s. 165.
• [2] A. Strzelczyk, J. Kuroczkin, W E. Krumbein: Studies on the microbialdegradation of ancient leather bookbindings. Parti, "International Biodegradation", 1987, nr 23, s. 67.
• [3] A. Strzelczyk, J. Kuroczkin, W. E. Krumbein: Studies on the microbial degradation of ancient leather bookbindings. Part2, "International Biodegradation", 1989,nr 25, s. 39.
• [4] A. Strzelczyk: Chora książka - destrukcyjne czynniki biologiczne, "Notes Konserwatorski" 1998, nr l,s.36.
• [5] A. Strzelczyk, W E. Krumbein,L. Majewska: Über di Zerstorunghistorischer lederdinbande durch mikroorganismen, "International Leder - und Pergamenttagung", 1989, nr 89, s.287.
• [6] A. Strzelczyk, J. Karbowska: Microbial decay of historical parchment, "Postępy Mikrobiologii", 1993, z. 32, s. 19.
• [7] J. Szostak-Kotowa: Mikrobiologiczne zagrożenia papieru, [w:] Kwaśny papier, 2001, s. 158.
• [8] J. Karbowska-Berent, D. Jarosińska, M. Muszyńska-Graca: Ocena stopnia narażenia pracowników bibliotek i archiwów na alergie i grzybice w środowisku pracy, "Notes Konserwatorski", 2006, s. 225.
• [9] A. B. Strzelczyk, K. Zykubek: Ocena zniszczeń mechanicznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych zbiorów z lat 1800-1914, przechowywanych w czterech polskich placówkach bibliotecznych i archiwalnych, "Notes Konserwatorski", 2005, s. 160.