Zagrożenia elektrostatyczne w strefach zagrożenia wybuchem: przyczyny powstawania i zasady zapobiegania

• Autorzy: Grabarczyk Z. J.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono przegląd zagrożeń powodowanych w środowisku pracy przez wyładowania elektrostatyczne (ES), ze szczególnym zwróceniem uwagi na ryzyko zapłonu atmosfer wybuchowych. Przedstawiono skalę wybuchów inicjowanych w przemyśle przez wyładowania ES. Omówiono podstawowe rodzaje spotykanych wyładowań ES, ich zdolności zapłonowe i warunki, w których mogą się ujawniać. Przedstawiono podstawowe mechanizmy powstawania, kumulacji i rozpraszania ładunków ES oraz metody techniczne i organizacyjne zapobiegania zapłonowi atmosfer palnych przez wyładowania ES. Przedstawiono podstawowe normy i przepisy obowiązujące w Polsce w zakresie przeciwwybuchowej ochrony antystatycznej.

EN

The paper reviews hazards caused by electrostatic discharges (ESD) in the working environment with special attention paid to the risk of explosive atmospheres being ignited. The scale of that risk in the industry is shown. The kinds of ESDs, their incendiary qualities and the circumstances at which they can manifest themselves are discussed. The paper shows the most important and dangerous mechanisms of electrostatic charge separation, accumulation and dissipation, and the technical and organizational methods of preventing the ignition of explosive atmospheres by ESDs. The article also lists basic Polish technical standards and state regulations on preventing the risk of ignition of explosive atmospheres by ESDs.

Słowa kluczowe

PL

atmosfera wybuchowa; elektryczność statyczna; energia zapłonu; rażenie elektrostatyczne; wyładowanie elektrostatyczne

EN

explosive atmosphere; ignition energy; electrostatic shock; electrostatic discharge; static electricity

• Wydawca: Wydawnictwo WSZOP
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach
• Rocznik: 2009
• Tom: Nr 1(5)
• Strony: 14--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Grabarczyk Z. J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Laboratorium Elektryczności Statycznej

Bibliografia

• [1] T. B. Jones, J. L. King: Powder handling and electrostancs, Lewis Publishers, Chelsea, Michigan 1991.
• [2] D. Kondej, E. Gawęda: Wybuchowość pyłów metali na przykładnie pyłów aluminium, "Bezpieczeństw pracy. Nauka i Praktyka", 2006, nr 10 (421), s. 12.
• [3] A.nalyse und Einzelfalldarstellung, Dokumentation Staubexplosonen "BIA-Report", HVBG, Sankt Augustin 1997, nr 11.
• [4] A. S. Gajewski: Elektryczność statyczna -pognanie pomiar, zapobieganie, eliminowanie, IWZZ, Warszawa 1987.
• [5] L. G. Britton: Avoiding static hazards in chemical operations, Center for Chemical Process Safety of the American Institute of Chemical Engineers, New York 1999.
• [6] D. M. Taylor, P. E. Secker: Industrial electrostancs. Fundamentals and measurements, Research Studies Press Ltd., John Wiley and Sons Inc., New York 1994.
• [7] M. Glor: Electrostatic hazards in powder handling, Research Studies Press, Ltd, Letchworth 1988.
• [8] NFPA 77: Recommended Practice on Static Electridty, 2007 Edition.
• [9] Z. J. Grabarczyk: Jonizacja powietrza w środowisku żyda i pracy, CIOP-PIB, Warszawa 2000.
• [10] Z. J. Grabarczyk, A. Kurczewska: Zagrożenia elektrostatyczne w strefach zagrożonych wybuchem, CIOP-PIB, Warszawa 2008.
• [11] Dyrektywa (ATEX-USERS) 1999/92/WE z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (piętnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG).
• [12] Rozporządzenie MGPiPS z 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 107, poz. 1004).
• [13] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 czerwca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. Nr 121, poz. 836).
• [14] PN-EN 1127-1:2007 Atmosfery wybuchowe - Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem - Pojęcia podstawowe i metodologia.
• [15] PN-E-05204:1994 Ochrona przed elektrycznością statyczną - Ochrona obiektów, instalacji i urządzeń- Wymagania.
• [16] Rozporządzenie MGPiPS z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173).
• [17] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (Dz. U. nr 2005/263, poz. 2202). PN-E-05200:1992 Ochrona przed elektrycznością statyczną - Terminologia.
• [18] PN-E-05201:1992 Ochrona przed elektrycznością statyczną - Metody oceny zagrożeń wywołanych elektryzacją materiałów dielektrycznych stałych - Metody oceny zawożenia pożarowego i/lub wybuchowego.
• [19] PN-E-05202:1992 Ochrona przed elektrycznością statyczną - Bezpieczeństwo pożarowe i/lub wybuchowe- Wymagania ogólne.
• [20] PN-E-05203:1992 Ochrona przed elektrycznością statyczną - Materiały i wyroby stosowane w obiektach oraz strefach zagrożonych wybuchem-Metody badania oporu elektrycznego właściwego i oporu upływu.
• [21] PN EN 1149-1:2008 Odzież ochronna. Właściwości elektrostatyczne. Część 1:Metoda badania do pomiaru rezystywności powierzchniowej
• [22] PN-EN 1149-2:1999/Ap.l:2001 Odzież ochronna- Właściwości elektrostatyczne. Część 2:Metoda badania rezystancji skrośnej.
• [23] PN-EN 1149-3:2007 Odzież ochronna - Właściwości elektrostatyczne. Część 3: Metody badań do pomiaru zaniku ładunku.
• [24] PN EN 1149-5:2008 Odzież ochronna. Właściwości elektrostatyczne. Część 5: Wymagania.
• [25] PN-EN 61340-4-5:2006 Elektryczność statyczna. Część 4-5: Znormalizowane metody badań do określonych zastosowań - Metody oceny skuteczności ochrony przed elektrycznością statyczną. zapewnianej przez obuwie i podłogę w układzie z udziałem człowieka.
• [26] Wytyczne w zakresie ochrony przed elektrycznością statyczną obiektów i instalacji produkcyjnych WBP-84/MPCHiL-04. Ministerstwo Przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Departament Bezpieczeństwa Pracy i Ochrony Środowiska, 1984.
• [27] Rozporządzenie MSWiA z 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2006 nr 80, poz. 563).