Position and age of conglomerates in caves near Kraków (Polish Jura)

Gradziński, M.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Position and age of conglomerates in caves near Kraków (Polish Jura)

Autorzy

Gradziński M.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Wiek i znaczenie żwirowców w jaskiniach okolic Krakowa (Jura Polska)

Języki publikacji

Abstrakty

Fine-grained conglomerates have been found in five caves in the southern part of Polish Jura: Wierzchowska Górna, Nad Zródlem V, Bez Nazwy, Jama Ani, Schronisko ze Zwirem. The conglomerates are matrix-supported and are composed of dark grains, quartz grains, clasts of Upper Jurassic limestones, ferruginous clay matrix and carbonate cement. The dark grains, characteristic of the conglomerates, formed in Oxisols in tropical or subtropical climate. The soils formed in Palaeogene, probably in Eocene time. They were eroded in Oligocene or Miocene time and their physically resistant components were redeposited into caves, forming the conglomerates. Pliocene erosion removed the conglomerates nearly completely, so that only small fragments of them are preserved until now.

W pięciu jaskiniach południowej części Jury Polskiej (Jaskinia Wierzchowska Górna, Jaskinia nad Źródłem V, Jaskinia bez Nazwy, Jama Ani, Schronisko ze Żwirem) stwierdzono występowanie żwirowców. Żwirowce o rozproszonym szkielecie ziarnowym składają się z: ciemnych ziarn, ziarn kwarcu, fragmentów wapieni górnej jury i ilasto-żelazistego matriks. Żwirowce spojone są węglanowym cementem. Charakterystyczne dla żwirowców ciemne ziarna są pochodzenia pedogenicznego i powstały w glebach typu Oxisol w warunkach klimatu tropikalnego lub subtropikalnego. Gleby te rozwijały się w paleogenie, zapewne w eocenie. W oligocenie lub miocenie były one rozmywane, a ich mechanicznie odporne komponenty były redeponowane w jaskiniach tworząc żwirowce. Większa część tych żwirowców uległa następnie erozji w pliocenie tak, że do dzisiaj zachowały się jedynie ich niewielkie fragmenty.

Słowa kluczowe

cave evolution paeosoils Tertiary Polish Jura

Wydawca

Polskie Towarzystwo Geologiczne

Czasopismo

Annales Societatis Geologorum Poloniae

Rocznik

1999

Tom

Vol. 69, No. 3-4

Strony

113--124

Opis fizyczny

Bibliogr. 82 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Gradziński M.

Institute of Geological Sciences, Jagiellonian University, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków, Poland, gradzinm@ing.uj.edu.pl

Bibliografia

1. Alexandrowicz, S., 1969. Couches du Paléogčne de la partie méridionale du Plateau de Cracovie. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 39: 680-696.
2. Bárdossy, G., Fuchs, Y. & Głazek, J., 1989. Iron ore deposits in paleokarst. In: Bosák, P., Ford, D. C., Głazek, J. & Horáček, I. (eds.), Paleokarst. A Systematic and Regional Review. Academia, Prague, pp. 419-429.
3. Bednarek, J. & Liszkowski, J., 1982. Profil kopalnych pokryw wietrzeniowych w Dzibicach (Jura Polska). (In Polish only). Biuletyn Geologiczny, 26: 89-103.
4. Bestland, E. A., Retallack, G. J., Rice, A. E. & Mindszenty, A., 1996. Late Eocene detrital laterites in central Oregon: Mass balance geochemistry, depositional setting, and landscape evolution. Geological Society of America Bulletin, 108: 285- 302.
5. Bogacz, K., 1967. The geological structure of the northern border of the Krzeszowice Graben. (In Polish, English summary). Prace Geologiczne, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, Komisja Nauk Geologicznych, 41: 1-89.
6. Bosák, P., Ford. D. C., Głazek, J., 1989. Terminology. In: Bosák, P., Ford. D. C., Głazek, J. & Horáček, I. (eds.), Paleokarst, A Systematic and Regional Review. Academia, Prague, pp. 25-32.
7. Bosák. P., Głazek. .1.. Gradziński, R., Wójcik, Z., 1979. Origin and type of the Rudice type of pocket deposits. (In Polish, English summary). Kras i Speleologia, 2: 1 1-16.
8. Brady. N. C. & Weil. R. R., 1999. The Nature and Properties of Soils. Prentice Hall, New Jersey, 881 pp.
9. Brewer, R., 1964. Fabric and Mineral Analysis of Soil. John Wiley & Sons, New York, 470 pp.
10. Buchardt, B., 1978. Oxygen isotope palaeotemperatures from Tertiary period in the North Sea area. Nature, 275: 121-123.
11. Chivas, A. R. & Bird, M. I., 1995. Paleoclimate from Gondwanaland clays. In: Proceedings of 10th International Clay Conference, Adelaide, 1993. pp. 333-338.
12. Clarke, J. D. A. & Chenoweth, L., 1995. Classification, genesis and evolution of ferruginous surface grains. A GSO Journal of Geology & Geophysics, 16: 213-221.
13. D’Argenio, B. & Mindszenty, A., 1995. Bauxites and related paleokarst: tectonic and climatic event markers at regional unconformities. Eclogae Geologiae Helvetiae, 88: 453-499.
14. Dyjor, S., 1978. Rozwój pokryw zwietrzelinowych i serii ilastych w trzeciorzędzie południowo-zachodniej Polski. (In Polish only). In: I Konferencja minerały i surowce ilaste, Bolesławiec 25-28 kwietnia 1978. Polska Akademia Nauk Komitet Nauk Geologicznych, Polskie Towarzystwo Mineralogiczne Sekcja Minerałów Ilastych, Warszawa, pp. 269-290.
15. Dżułyński, S., 1952. The origin of the Upper Jurassic limestones in the Cracow area. (In Polish, English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 21: 125-180.
16. Dżułyński, S., 1953. Tectonics of the southern part of the Cracovian Upland. (In Polish, English summary). Acta Geologica Polonica, 3: 325-440.
17. Dżułyński, S., Henkiel, A., Klimek, K. & Pokorny, J., 1966. The devclopmenty of valleys in the southern part of the Cracow Upland. (In Polish, English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 36: 329-343.
18. Felisiak, I., 1992. Oligocene-Early Miocene karst deposits and their importance for recognition of the development of tectonics and relief in the Carpathian Foreland, Kraków region. Southern Poland. (In Polish, English summary). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 62: 173-207.
19. Felisiak, I., 1997. Age and distribution of some karstic sediments from the Polish Jura and their implications for the age of the relief. In: Jeannin, P. Y. (ed.), Proceedings of the 12th International Congress of Speleology, vol 1. Swiss Speleological Society. La Chaux-de-Fonds, pp. 17-21.
20. Ford, D. C. & Williams, P. W., 1989. Karst Geomorphology and Hydrology. Unwin Hyman, Boston, 601 pp.
21. Friedberg, W., 1933. Beiträge zur Kenntniss des Miocäns von Polen. 1 Teil. (In Polish, German summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 9: 50-56.
22. Gilewska, S., 1963. Relief of the Mid-Triassic escarpment in the vicinity of Będzin. (In Polish, English summary). Prace Geograficzne, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii, 41: 1-135.
23. Gilewska, S., 1972. Wyżyny Śląsko-Małopolskie. (In Polish only). In: Klimaszewski, M. (ed.), Geomorfologia Polski, vol. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, pp. 232- 339.
24. Glasby, G. P., Rankin, P. C. & Meylan, M. A., 1979. Manganiferous soil concretion from Hawaii. Pacific Science, 33: 103-115.
25. Głazek, J., 1989. Paleokarst of Poland. In: Bosák, P., Ford, D. C., Głazek, J. & Horáček, I. (eds.), Paleokarst, A Systematic and Regional Review. Academia, Prague, pp. 77-105.
26. Głazek, J., Sulimski, A., Szynkiewicz, A. & Wysoczański-Minkowicz, T., 1976. Middle Pleistocene karst deposits with Ursus spetaeus at Draby near działoszyn, Central Poland. Acta Geologica Polonica, 26: 451-466.
27. Głazek, J., Sulimski, A., Szynkiewicz, A. & Wysoczański-Minkowicz, T., 1977. Fossil karst with Middle Pleistocene vertebrates at Draby near działoszyn (Central Poland). (In Polish, English summary). Kras i Speleologia, 1: 42-58.
28. Głazek, J., Sulimski, A. & Wysoczański-Minkowicz, T., 1975. On the stratigrapohiuc position of the Węże-1 locality (Middle Poland). In: Panoš, V. (ed.), Proceedings of the 6th International Congress of Speleology, Olomous - ČSSR. Academia, Praha, pp. 435-442.
29. Głazek, J. & Szynkiewicz, A., 1980. Kras między Pilicą a Wartą i jego praktyczne znaczenie. (In Polish only). In: Barczyk, W. (ed.), Przewodnik LII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Bełchatów 11-14 września 1980. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, pp. 84-99.
30. Głazek, J. & Szynkiewicz, A., 1987. Stratigraphy of the Late Tertiary and Early Quaternary karst deposits in Poland and their paleogeographic implications. (In Polish, English summary). In: Jahn, A. & Dyjor, S. (eds.), Problemy młodszego neogenu i eoplejstoceny w Polsce. Ossolineum, Wrocław, pp. 111-130.
31. Goddard, G. M., Trask, P. D.. DeFord, R. K., Rove,. O. N., Singewald, J. T. .Ir. & Overbeck, R. M., 1970. Rock-color chart. Geological Society of America. Boulder.
32. Górny, A. & Kurek, A., 1996. Jaskinia bez Nazwy. (In Polish only). Jaskinie Wyżyny, Informator, 8: 5-7.
33. Górny, A. & Szelerewicz, M., 1990. Inwentarz jaskiń i schronisk Januszkowej Góry i okolic. (In Polish only). Unpublished - Archiwum Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych Województwa Katowickiego, 93 pp.
34. Gradziński, M., 1998. Pedogeniczne komponenty w jaskiniach okolic Krakowa - charakterystyka, pochodzenie, wiek. (In Polish only). In: Szynkiewicz, A. (ed.), Materiały XXXII Sympozjum Speleologicznego. Sekcja Speleologiczna PTP, pp. 44-45.
35. Gradziński, M., Górny, A. & Szelerewicz, M., 1995. Jaskinie Ojcowskiego Parku Narodowego. Dolina Sąspowska, Wąwóz Jamki. (In Polish only). Ojcowski Park Narodowy, Muzeum im. prof. Władysława Szafera, Ojców, 92 pp.
36. Gradziński, M., Szelerewicz, M. & Górny, A., 1994. New caves in the Cracow-Wieluń Upland deserving of protection. (In Polish, English summary). Przegląd Geologiczny, 42: 205-208.
37. Gradziński, R., 1962. Origin and development of subterranean karst in the Southern part of the Cracow Upland. (In Polish, English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 32: 429-492.
38. Gradziński, R., 1972. Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa. (In Polish only). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 335 pp.
39. Gradziński, R., 1977. Sedimentation of “moulding sands” on karstified limestone surface in the middle part of Kraków-Wieluń Upland. (In Polish, English summary). Kras i Speleologia, 1: 59-70.
40. Groschopf, P., 1980. Die Eisenertze der Ostalb - Entstehung und Vorkommen. Aalener Jahrbuch 1980: 13-25.
41. Harris, R. C. & Troup, A. G., 1970. Chemistry and origin of freshwater ferromanganese concretions. Limnology and Oceanography, 15: 702-712.
42. Hill, C. & Forti, P., 1997. Cave Minerals of the World. National Speleological Society, Huntsville, 463 pp.
43. Hsü, K. J. & Giovanolli, F., 1979. Mesinian event in the black Sea. Paleogeography Paleoclimatology, Paleoecology, 29: 75-93.
44. Hsü, K. J., Montadert, L., Bernoulli, D., Cita, M. B., Erickson, A., Garisson, R. E., Kidd, R. B., Mèlierés, R., Müller, C. & Wright, R., 1977. History of the Mediterranean salinity crisis. Nature, 267: 399-403.
45. Klimaszewski, M., 1958a. The geomorphological development of Poland’s teritory in the pre-quaternary period. (In Polish, English summary). Czasopismo Geograficzne, 30: 2-43.
46. Klimaszewski, M., 1958b. Modern views on the development of the karstic relief. (In Polish, English summary). Przegląd Geograficzny, 30: 425-438.
47. Kościówko, H., Kural, S. & Milewicz, J., 1978. Problemy genezy i wieku kaolinów Dolnego Śląska. (In Polish only). In: I Konferencja minerały i surowce Haste, Bolesławiec 25-28 kwietnia 1978. Polska Akademia Nauk Komitet Nauk Geologicznych, Polskie Towarzystwo Mineralogiczne Sekcja Minerałów Ilastych, Warszawa, pp. 247-255.
48. Kowalski, S., 1971. Wyniki najnowszych badań archeologicznych w jaskini Ciemnej w Ojcowie. In: Skalski, A. W. (ed.), Materiały z III i IV Sympozjum Speleologicznego. Muzeum w Częstochowie, Częstochowa, pp. 63-67.
49. Krysowska-Iwaszkiewicz, M., 1974. Mineralogical and petrographical study of Cenozoic continental deposits of the Cracovian Upland. (In Polish, English summary). Prace Mineralogiczne, Komisja Nauk Mineralogicznych PAN, Oddział w Krakowie, 35: 1-69.
50. Lemoalle, J. & Dupont, B., 1973. Iron-bearing oolite and the present conditions of iron sedimentation in Lake Chad (Africa). In: Amstutz, G. C. & Bernard, A. J. (eds.), Ores in Sediments. Springer-Verlag, Berlin, pp. 187-178.
51. Lewandowski, J., 1993. Sub-Quaternary morphology of the Silesian-Cracow region, South Poland, and its morphogenetic evolution. (In Polish, English summary). Folia Quaternaria, 64: 101-121.
52. Mack, G. H., James, W. C. & Monger, C. H., 1993. Classification of paleosols. Geological Society of America Bulletin, 105: 129-136.
53. Madeyska, T., 1977. The age and differentiation of caves and their sediments of the Sąspowska Valley. (In Polish, English summary). Kras i Speleologia, 1: 71-80.
54. Madeyska, T., 1981. Le milieu naturel de l’homme du Paleolithique Moyen et Superieur en Pologne a la lumiere des recherches geologiques. Studia GeologicaPolonica, 69: 1-125.
55. Madeyska, T., 1988. The deposits of caves and rock-shelters situated in Sąspowska Valley. (In Polish, English summary). In: Chmielewski W. (ed.), Jaskinie Doliny Sąspowskiej. Tło przyrodnicze osadnictwa pradziejowego. Prace Instytutu Archeologii UW, I: 77-173.
56. Madeyska-Niklewska, T., 1969. Upper Pleistocene deposits in caves of the Cracow Upland. (In Polish, English summary). Acta Geologica Polonica, 19: 341-392.
57. McFarlane, M. J., 1976. Laterite and Landscape. Academic Press, London. 151 pp.
58. Miller, K. G., Fairbanks, R. G. & Mountain, G. S., 1987. Tertiary oxygen isotope synthesis: sea level history and continental margin erosion. Paleoceanography, 2: 1-19.
59. Miroslaw-Grabowska, .J., 1998. Quaternary stratigraphy in the eastern part of Smoleń-Niegowonice Range (Kraków-Częstochowa Upland). (In Polish, English summary). Studia Geologica Polonica, 113: 105-119.
60. Nahon, D., Carozzi, A. V. & Parron, C., 1980. Lateritic weathering as a mechanism for the generation of ferruginous ooids. Journal of Sedimentary Petrology, 50: 1287-1298.
61. Ney, R., Burzewski, W., Bachleda, T., Górecki, W., Jakóbczyk, K. & Słupczyński, K., 1974. Zarys paleogeografii i rozwoju litologiczno-facjalnego zapadliska przedkarpackiego. (In Polish only). Prace Geologiczne. Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, Komisja Nauk Geologicznych, 82: 7-51.
62. Ollier, C. D., 1969. Weathering. Oliver & Boyd, Edinburgh, 304 pp.
63. Oszczypko, N. & Tomaś, A., 1976. Pre-Tortonian relief of the Carpathian Foreland between Kraków and Dębica and its effect on Miocene sedimentation. (In Polish, English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 46: 525-548.
64. Panek, S. & Szuwarzyński, M., 1976. Pre-Tortonian valley with Tertiary fill near Chrzanów (Cracow Upland, Poland). (In Polish, English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 46: 503-523.
65. Pazdur, A., Pazdur, M., Hercman, H., Górny, A. & Olszewski, M., 1994. Preliminary results of the studies on the chronology of speleothem deposition in selected caves of the Cracow-Wieluń Upland. (In Polish, English summary). Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Matematyka-Fizyka, 71, Geochronometria, 10: 61-79.
66. Peryt, T. M., 1983. Classification of coated grain. In: Peryt, T. M. (ed.), Coaled Grains. Springer-Verlag, Berlin, pp. 3-6.
67. Pokorny, J., 1963. The development of mogotes in the southern Part of the Cracow Upland. Bulletin de l 'Academie Polonaise des Sciences, Série des Sciences Géologiques et Géographiques, 11: 169-175.
68. Pracejus, B. & Bolton, B. R., 1992. Independence of Mn, Fe, and clay mineral formation on Groote Eylandt, Australia: A model for modem and ancient weathering environments. In: Skinner, H. C. W. & Fitzpatrick, R. W. (eds.), Biomineralization, Processes of Iron and Manganese - Modern and Ancient Environments. Catena Supplement, 21, Catena Verlag, Cremlingen, pp. 371-397.
69. Radwański, A., 1968. Lower Tortonian transgression onto the Miechów and Cracow Uplands. (In Polish, English summary). Acta Geologica Polonica, 18: 387-445.
70. Retallack, G. J., 1990. Soils of the Past. An Introduction to Paleopedotogy. Harper Collins Academic, London, 520 pp. Retallack, G. J.. 1993. Classification of paleosols: Disussion. Geological Society of America Bulletin, 105: 1635-1636.
71. Różycki, S. Z., 1960. Jura górna i kreda oraz zjawiska krasowe w północnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowkiej. (In Polish only). In: Różycki, S. Z. (ed.), Przewodnik XXXIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Częstochowa 4-6 września 1960. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, pp. 28-50.
72. Rutkowski, J., 1989. Geological structure of the Cracow region, South Poland. (In Polish, English summary). Przegląd Geologiczny, 37: 302-308.
73. Samsonowicz, J., 1934. Sur les phénomènes karstiques et la brèche de Węże près de Działoszyn sur la Warta. (In Polish, French summary). Zabytki Przyrody Nieożywionej Ziem Rzeczypospolitej Polskiej, 3: 151-162.
74. Schwarzbach, M., 1975. Climates of the Past. An Introduction to Paleoclimatology. D. Van Nostrand Company, London, 325 pp.
75. Szelerewicz, M., 1996. Jaskinia nad Źródłem V. (In Polish only). Jaskinie Wyżyny, Informator, 11: 3-6.
76. Szelerewicz, M. & Górny, A., 1986. Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. (In Polish only). Wydawnictwo PTTK “Kraj”, Kraków, 200 pp.
77. Tardy, Y. & Nahon, D., 1985. Geochemistry of latentes, stability of Al-goethite, Al-hematite, and Fe3+-kaolinite in bauxites and ferricretes: An approach to the mechanism of concretion formation. American Journal of Science, 285: 865-903.
78. Taylor, G., Eggleton, R. A., Holzhauer, C. C., Maconachie, L. A., Gordon, M.. Brown, M. C. &. McQueen, K. G., 1992. Cool climate lateritic and bauxitic weathering. Journal of Geology, 100: 669-677.
79. Tyczyńska, M., 1957. Climate de Pologne au tertiaire et au Quaternaire. (In Polish, French summary). Czasopismo Geograficzne, 2&: 131-167.
80. Walczak, W., 1956. Quatrenary deposits and morphology of the southern part of the Cracow Jura in the Będkówka and Kobylanka basin. (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny, Biuletyn, 100: 461.
81. Wolfe, J. A., 1978. A paleobotanical interpellation of Tertiary climates in the northern hemisphere. American Scientist, 66: 694-703.
82. Zhang, M. & Karathansis, A. D., 1997. Characterization of ironmanganese concretions in Kentucky Alfisols with perched water tables. Clays and Clay Minerals, 45: 428-439.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-article-BUS6-0028-0021