Stratigraphy and new data on tectonics of the Ordovician strata in the section at Międzygórz quarry (Eastern Holy Cross Mountains, Poland)

• Autorzy: Bednarczyk W. S. , Stupnicka E.

Warianty tytułu

PL

Stratygrafia i nowe dane o tektonice utworów ordowiku w kamieniołomie w Międzygórzu (wschodnia część Gór Świętokrzyskich)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Ordovician strata cropping-out at Międzygórz represent the Międzygórz Sandstones Formation and the Mójcza Limestones Formation (sensu Bednarczyk 1981). The Międzygórz Sandstone Formation is correlated with the upper Tremadocian (the Kleczanów Sandstone Member), Upper Arenigian (the Chełm Conglomerate Member) and Lower Llanvirnian (the Dyminy Orthid Sandstone Member). The Mójcza Limestone Formation (the Mokradle Dolomite Member) corresponds to the lower Caradocian. Earlier observations about strong reduction of all Ordovician chronostratigraphic units are corroborated. In the quarry, the Kleczanów Sandstone Member and the Dyminy Orthid Sandstone Member make small tectonic unit consisting of 5 or more scales thrusted over each other in result of pressure of the Cambrian rocks from the north (the Łysogóry unit) onto the Ordovician-Silurian sequence making the core of the Międzygórz Syncline. The Mokradle Dolomite Member is a fragment of the northern limb of the Międzygórz Syncline. The rocks are thrown southward and partly squized out due to action of the Lower Ordovician tectonic scales thrown from the north. East of the Międzygórz quarry the Ordovician rocks were completely squeezed out. The recent research allows to presume that the Ordovician strata at Międzygórz form a separate tectonic unit which owes its origin to the same tectonic action which has formed the Holy Cross Dislocation.

PL

Utwory ordowiku odsłaniające się w kamieniołomie w Międzygórzu reprezentują dwie jednostki litostratygraficzne: formację piaskowców z Międzygórza i formację wapieni z Mójczy. Formacja piaskowców z Międzygórza jest korelowana z górnym tremadokiem (ogniwo piaskowca z Kleczanowa), górnym arenigiem (ogniwo zlepieńca z Chełma) i z dolnym lanwirnem (ogniwo piaskowca orthidowego z Dymin). Formacja wapieni z Mójczy jest tu reprezentowana przez ogniwo dolomitu z Mokradla i odpowiada dolnemu karadokowi. W wyniku badań potwierdzono wcześniejsze obserwacje o silnej redukcji tektonicznej poszczególnych jednostek chronostratygraficznych. W północno-wschodniej części kamieniołomu ogniwo piaskowca z Kleczanowa i ogniwo piaskowca orthidowego z Dymin tworzą małą jednostkę tektoniczną złożoną z conajmniej 5 łusek, nasuniętych jedna na drugą na skutek nacisku skał kambryjskich z północy na skały ordowiku. W południowo-zachodniej części kamieniołomu odsłaniają się skały ogniwa dolomitu z Mokradla stanowiące fragment północnego skrzydła synkliny międzygórskiej. Skały środkowego ordowiku są odwrócone na południe i częściowo wyciśnięte na skutek nasunięcia z północy dolnoordowickich łusek. Na wschód od kamieniołomu skały ordowiku zostały całkowicie wyciśnięte. Obecne badania pozwoliły wyciągnąć wniosek, że dolny ordowik w Międzygórzu reprezentuje oddzielną jednostkę tektoniczną utworzoną w wyniku tego samego waryscyjskiego procesu tektonicznego, który spowodował powstanie dyslokacji świętokrzyskiej.

Słowa kluczowe

EN

stratigraphy; tectonic; Ordovician; Holy Cross Mountains; Central Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geologiczne
• Czasopismo: Annales Societatis Geologorum Poloniae
• Rocznik: 2000
• Tom: Vol. 70, No. 3-4
• Strony: 283--297
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Bednarczyk W. S.

• Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences, Twarda 51/55; 00-818 Warszawa, Poland

autor

Stupnicka E.

• Institute of Geology, University of Warsaw, Al. Żwirki i Wigury 93; 02-089 Warszawa

Bibliografia

• 1. Bednarczyk, W., 1964. The stratigraphy and fauna of the Tremadocian and Arenigian, Oelandian in the Kielce region of the Holy Cross Mts. (In Polish, English summary). Biuletyn Geologiczny Uniwersytetu Warszawskiego, 4: 3-127, 188-197.
• 2. Bednarczyk, W., 1966. Lower Ordovician palaeogeography of the Kielce region in the Holy Cross Mts, (In Polish, English summary). Acta Geologica Polonica, 16: 91-106.
• 3. Bednarczyk, W., 1971. Stratigraphy and Palaeogeography of the Ordovician in the Holy Cross Mts. Acta Geologica Polonica, 21: 574-616.
• 4. Bednarczyk, W., 1981. Stratygrafia ordowiku Gór Świętokrzyskich (In Polish only) Przewodnik LIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Kielce 6-8 września 198T. 35-41. Wydawnictwa Geologiczne.
• 5. Bednarczyk, W., 1996. Stop I. Międzygórz quarry and 2 Zalesie. In: Szulczewski, M. & Skompski, S. (eds), Sixth European Conodont Symposium (ECOS VI), Excursion Guide'. 12-21. Warszawa.
• 6. Bednarczyk, W. & Biernat G., 1978. Inarticulate brachiopods from the Lower Ordovician of the Holy Cross Mountans, Poland. Acta Paleontologica Polonica, 23: 293-316.
• 7. Bergström, S. M., 1971. Conodont biostratigraphy of the Middle and Upper Ordovician of Europe and Eastern North America. In: Sweet, W. C. & Bergström S.M. (eds), Symposium on Conodont Biostratigraphy. Geological Society of America, 127: 83-157.
• 8. Chlebowski, R., 1971. Petrography of the Ordovician deposits of the Bardo syncline in southern part of the Świętokrzyskie Mountains (In Polish, English summary). Archiwum Mineralogiczne, 29: 193-304.
• 9. Chlebowski, R. & Szaniawski, H., 1974. Chitinozoa from the Ordovician conglomerate at Międzygórz in the Holy Cross Mts. /UM Geologica Polonica, 24: 221-230.
• 10. Czarnocki, J., 1938. Carte Géologique Generale de la Pologne. Feuille 4. Echelle 1:100 000. Edition du Service Geologique de Pologne. Warszawa.
• 11. Dzik, J., 1994. Conodonts of the Mójcza Limestone. Palaeontologia Polonica, 53: 43-128.
• 12. Dzik, J. & Pisera A., 1994. Sedimentation and fossils of the Mójcza Limestone. Palaeontologia Polonica, 53: 5-41.
• 13. Dzik, J., 1999. Stop 4: Międzygórz. In: Dzik, J., Linnemann, U. & Heuse, T. (eds), Excursion Guide: Poland and Germany. 8th ISOS Prague 1999. Preconference Fieldtrip: 18-20.
• 14. Havliček, V., 1982. Lingulacea, Paterinacea, and Siphonotretacea (Brachiopoda) in the Lower sequence of Bohemia. Sborník ustavu geologického, 28: 265-307.
• 15. Jaroszewski, W., 1994. Nasunięcia i plaszczowiny. In: Dadlez, R. & Jaroszewski, W., Tektonika. (In Polish only). Państwowe Wydawnictwa Naukowe: 157-161.
• 16. Kremer, B. 1998. Zmiany środowiska i fauny na granicy ordowiku z sylurem w profilach Zalesie Nowe i Międzygórz. M. Sc. thesis, Geology Department of Warsaw University.
• 17. Książkiewicz, M., 1972. Budowa geologiczna Polski. Tektonika. Karpaty (In Polish only). Wydawnictwa Geologiczne, pp. 228.
• 18. Lovell, J. D., 1990. Thrust-Fold Belt Assemblage. In: Structural styles in Petroleum Exploration U.S.A.) Oil & Gas Consultant: 273-350.
• 19. Maletz, J., Löfgren, A. & Bergström, S. M., 1996. The base of the Tetragraptus acuminatus Zone at Mt. Hunneberg, SW Sweden: A proposal Global Stratotype for the Base of the Second Series of the Ordovician System. Newsletter Stratigraphy, 34: 129-159.
• 20. Männil, R. M., 1987. Obyasnitelnaya zapiska k stratigraficheskim skhemam ordovikskikh otlozheniy. In: Kaljo, D. L. (ed.), Reshenya meshvedomstvenogo stratigraficheskogo sovescharrya po ordoviku i siluru vostochno-evropeyskoy platformy 1984 g. s regyonalnymi stratigraficheskimui skhemami: 17-57. Leningrad.
• 21. Mens, K. & Puura, I., 1996. Pakri Peninsula. In: Meidla, T., Puura, 1., Nemliher, J., Rauskas, J. & L. Saarse (eds), The Third Baltic Stratigraphical Conference. Abstracts. Field Guide. Tartu: 88-92.
• 22. Mergl, M., 1995. New lingulate brachiopods from the Milina Formation and the base of the Klabava Formation (late Tremadoc-early Arenig), Central Bohemia. Bulletin of the Czech Geological Survey, 70: 101-114.
• 23. Orchard, M. J., 1980. Upper Ordovician conodonts from England and Wales. Geologia and Palaeontologia, 14: 9-44.
• 24. Pożaryski, W. & Tomczyk, FL, 1993. Geological cross-section through SE Poland (In Polish only). Przegląd Geologiczny, 41: 687-690.
• 25. Samsonowicz, J., 1928. Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych w r. 1927 w okolicach Międzygórza na ark. Sandomierz, Mapy 1 : 100 000. Posiedzenia Naukowe Państwowego Instytutu Geologicznego, 19-20: 25-27.
• 26. Samsonowicz, J., 1934. Explication de la feuille Opatów (In Polish, French summary). Państwowy Instytut Geologiczny, 1: pp. 117.
• 27. Samsonowicz, .1., 1952. Era paleozoiczna w Polsce. In: Książkiewicz, M., Samsonowicz, J. Zarys geologii Polski (In Polish only). Wydawnictwa Geologiczne: 51-90.
• 28. Stein, J. & Stupnicka, E., 1996. Tektonika synkliny międzygórskiej w świetle badań mikrograwimetrycznych (In Polish only). Przegląd Geologiczny, 44: 291-297.
• 29. Stouge, S. D., 1984. Conodonts of the Middle Ordovician Table Head Fornation, western Newfoundland. Fossils and Strata, 16: 1-145. Oslo.
• 30. Stupnicka, E., 1992. The significance of the Variscan orogeny in the Góry Świętokrzyskie Mountans (Middle Polish Uplands). Geologische Rundschau, 81: 561-570.
• 31. Sweet, W. C., Ethington, R. L. & Barnes, C. R., 1971. North American Middle and Upper Ordovician conodont faunas. Geological Society of America Memoir, 127: 163-193.
• 32. Szaniawski, FI. 1980. Conodonts from the Tremadocian chalcedony beds, Holy Cross Mountains (Poland). Acta Palaeontologica Polonica, 25: 101-121.
• 33. Tomczyk, H.. 1954. Stratigraphy of the Gotlandian in the Międzygórz basin - Święty Krzyż Mts on the basis of the fauna from graptolitic shales (In Polish, English summary). Instytut Geologiczny. Biuletyn, 93:1-66.
• 34. Tomczykowa, E. & Tomczyk, H. 1970. The Góry Świętokrzyskie. In: Sokołowski, S. (ed), Geology of Poland, I (1) Pre-Cambrian and Palaeozoic, Wydawnictwa Geologiczne: 81-198.
• 35. Turnau-Morawska, M., 1960. A glauconitic conglomerate from the Lower Ordovician in the Międzygórz, Holy Cross Mts, Central Poland. (In Polish, English summary). Acta Geologica Polonica, 10: 124-148.
• 36. Wrona, R., 1999. SEM re-examination of Cyathochitina primitiva type material and its biostratigraphic significance. In: Luksevics, E., Stinkulis, G. & Kalnina, L. (eds), The Fourth Baltic Stratigraphical Conference. Problems and Methods of Modern Regional Stratigraphy. Abstracts. Riga: 110.
• 37. Znosko, J. & Chlebowski, R., 1976. Revision of the Lower Ordovician Stratigraphy in the Holy Cross Mts (Central Poland) (In Polish, English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 46: 135-157.