Spore stratigraphy of Lower Devonian and Eifelian (?), alluvial and marginal marine deposits of the Radom-Lublin area (central Poland)

• Autorzy: Turnau E. , Miłaczewski L. , Wood G. D.

Warianty tytułu

PL

Stratygrafia sporowa aluwialnych i przybrzeżnomorskich utworów dolnego dewonu i eiflu (?) obszaru radomsko-lubelskiego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Czarnolas and Zwoleń Formations of the Terebin IG 5 borehole, and the Terrigenous suite of the Giełczew PIG 5 borehole were analyzed for their spores. Palynological slides from a previous study of the Czarnolas Formation from the Pionki 4 borehole were re-examined and re-interpreted based on new observations and recent spore zonation publications. Two new cryptospores (Cymbohilates pusillus n. sp., Cymbohilates baculatus n. sp.) and two new trilete spores (Retusotriletes niger n. sp., Retusotriletes tuberiferus n. sp.) are described and illustrated. The Lower Devonian and probable Eifelian spore assemblages are assigned to Streelispora newportensis- Emphanisporites micrornatus (NM), Verrucosisporites polygonalis-Dibolisporites wetteldorfensis (PoW), Emphanisporites foveolatus-Verruciretusispora dubia (FD), and Acinosporites apiculatus-Calyptosporites proteus (AP) Oppel zones. These zones have been recognized in the Ardenne-Rhine regions. These data can also be compared to worldwide eustatic signatures. The spore data indicate that in the Radom-Lublin area marine sedimentation ended in either late early or early late Lochkovian, and the successive flooding commenced in late Emsian, probably the serotinus chron.

PL

Utwory dewońskie obszaru radomsko-lubelskiego występują w obrębie brzeżnej części platformy wschodnioeuropejskiej. Można tu wyróżnić wyraźne, ograniczone uskokami jednostki strukturalne, a to: wyniesiona część platformy (EPEEP), rów mazowiecko-lubelski (MLT) i wyniesienie radomsko-kraśnickie (RKU). Na ościennym terytorium Ukrainy przedłużenie wyniesionej części platformy zwane jest wyniesieniem północno-wołyńskim (NVU) i depresją południowo-wołyńską (SVD), a kontynucja rowu mazowiecko-lubelskiego nosi nazwę rowu lwowskiego (LT) (Fig. 1). Womawianym rejonie obecne są wszystkie trzy oddziały systemu dewońskiego leżące zgodnie na górnym sylurze. Ich podział biostratygraficzny jest wciąż niepełny, szczególnie jeśli chodzi o przybrzeżnomorskie i aluwialne osady nie zawierające diagnostycznej fauny. Celem niniejszej pracy jest przynajmniej częoeciowe wypełnienie tej luki. Przeprowadzone badanie palinologiczne dotyczyły formacji czarnoleskiej i zwoleńskiej z otworu Terebin IG 5 oraz serii terygenicznej z otworu Giełczew PIG 5 (Tabele 1, 2). Formacja czarnoleska i seria terygeniczna reprezentują osady przybrzeżnomorskie, zaś formacja zwoleńska osady aluwialne. Ponownie zbadano zespoły spor z formacji czarnoleskiej z otworu Pionki 4. Uzyskane przed 20 laty wyniki zostały w tej pracy reinterpretowane w oparciu o najnowsze obserwacje i nowsze publikacje dotyczące zonacji sporowej (Fig. 2). Zbadane zespoły były na ogół urozmaicone. Zawierały one zarówno kryptospory, jak i spory ze znakiem zrostowym (por. Figury 3–6). W interpretowaniu uzyskanych wyników badań posłużono się zonacją sporową stworzoną dla dewonu obszaru ardeńsko-reńskiego. Wyróżniono szereg zon Oppla oraz zon filogenetycznych lub interwałowych (Fig. 2). Górną część formacji czarnoleskiej (Terebin IG 5 i Pionki 4) zaliczono do zony Oppla Streelispora newportensis-Emphanisporites micrornatus (NM), zony filogenetycznej M (górna część dolnego lochkowu lub dolna część górnego lochkowu). Dolną część formacji zwoleńskiej (Terebin IG 5) zaliczono również do zony Oppla NM, zony ewolucyjnej Si (dolna częoeć górnego lochkowu). Górna częoeć formacji zwoleńskiej (Terebin IG 5) należy do zony Oppla Verrucosisporites polygonalis-Dibolisporites wetteldorfensis (PoW), zon interwałowych W i Su (prag, być może także najniższy ems). Seria terygeniczna (Giełczew PIG 5) należy do zon Oppla Emphanisporites foveolatus-Verruciretusispora dubia (FD) górnego emsu i Acinosporites apiculatus-Calyptosporites proteus (AP), obejmującej pogranicze ems/eifel. Uzyskane wyniki pozwalają na wysunięcie następujących stwierdzeń: 1. Górna część formacji czarnoleskiej (Pionki 4 i Terebin IG 5) reprezentuje ostatni etap sedymentacji morskiej, zakończonej w późnym wczesnym lochkowie (lub wczesnym późnym lochkowie). 2. Formacja zwoleńska (Terebin IG 5) zawiera utwory górnego lochkowu po prag lub najniższy ems. W tym rejonie brakuje znacznej części osadów emsu obecnych w rejonie Radomia (Pionki 1, 4, Ciepielów IG 1) 3. Seria terygeniczna (Giełczew PIG 5) należy do górnego emsu i (prawdopodobnie) dolnego eiflu. Początek sedymentacji morskiej w tym rejonie można datować pośrednio jako poziom konodontowy serotinus. Dolna granica tej serii odpowiada więc dolnej granicy formacji grzegorzowickiej i jej odpowiedników w Górach Świętokrzyskich. Zatem cykl transgresywnoregresywny II Narkiewicza et al. (1998) odpowiada cyklowi Ic Johnsona et al. (1985).

Słowa kluczowe

EN

spore stratigraphy; Oppel zones; Lower Devonian; Eifelian; Radom-Lublin area; Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geologiczne
• Czasopismo: Annales Societatis Geologorum Poloniae
• Rocznik: 2005
• Tom: Vol. 75, No 2
• Strony: 121--137
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Turnau E.

• Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences, Cracow Research Centre, Senacka 1, 31-002 Kraków, Poland

autor

Miłaczewski L.

• Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland

autor

Wood G. D.

• The irf group, inc., 23222 Willow Pond Place, Katy, Texas, 77494-3566

Bibliografia

• 1. Arkhangelskaya, A. D., 1978. Spory nizhnego devona Litovskoi SSR. (In Russian). Paleontologicheskii Zhurnal, 2: 113-120.
• 2. Arkhangelskaya, A. D., 1980. Spory rastenii iz nekotorykh razrezov nizhnego devona zapadnykh regionov Russkoi plity. (In Russian). Trudy VNIGNI, 217: 26-46.
• 3. Ashraf, A. R., Utescher, T. & Riegel, W., 1991. Sporen-Assoziationen aus dem Oberems der Mittleren Eifel (Rheinisches Schiefergebirge). Palaeontographica, B, 221: 153-170.
• 4. Avkhimovitch, V. I., Tchibrikova, E. V., Obukhovskaya, T. G., Nazarenko, A. M., Umnova, V. T., Raskatova, L. G., Mantsurova, V. N., Loboziak, S. & Streel, M., 1993. Middle and Upper Devonian miospore zonation of Eastern Europe. Bulletin des Centres de Recherches Exploration-Production Elf-Aquitaine, 17: 79-147.
• 5. Hajłasz, B., 1974. Tentakulity z utworów dewonu dolnego. (In Polish). In: Niemczycka, T. (ed.), Profile głębokich otworów wiertniczych Instytutu Geologicznego, Ciepielów IG 1, 20. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, pp. 99-101.
• 6. Higgs, K. T., 1999. Early Devonian spore assemblages from the Dingle Group, County Kerry, Ireland. Bolletino della Societá Paleontologica Italiana, 38: 187-196.
• 7. Johnson, J. G., Klapper, G. & Sandberg, C. A., 1985. Devonian eustatic fluctuations in Euramerica. Geological Society of America Bulletin, 96: 567-587.
• 8. Krassowska, A. & Kulczycki, J., 1963. Dewon w okolicy Ciepielowa. (In Polish). Przegląd Geologiczny, 8: 394-395.
• 9. Lanninger, E. P., 1968. Sporen-Gesellschaften aus dem Ems der SW-Eifel. Palaeontographica, B, 122: 95-170.
• 10. Lavender, K. & Wellman, Ch., H., 2002. Lower Devonian spore assemblages from the Arbuthnott Group at Canterland Den in the Midland Valley of Scotland. Review of Palaeobotany and Palynology, 118: 157-180.
• 11. Łobanowski, H. & Przybyłowicz, T., 1979. Tidal flat and floodplain deposits in the Lower Devonian of the western Lublin Uplands (after the boreholes Pionki 1 and Pionki 4). Acta Geologica Polonica, 29: 383-407.
• 12. Malec, J., 1986. Konodonty i małżoraczki z formacji grzegorzowickiej synkliny bodzentyńskiej Gór Świętokrzyskich. (In Polish). Kwartalnik Geologiczny, 30: 143-144.
• 13. Malec, J., 1990a. Stratygrafia dolnego dewonu w profilu otworu wiertniczego Modrzewie 2A. (In Polish). Kwartalnik Geologiczny, 34: 203-205.
• 14. Malec, J., 1990b. Nowe dane o dewonie Bukowej Góry. (In Polish). Kwartalnik Geologiczny, 34: 559-560.
• 15. Malec, J., 1992. Arenaceous foraminifera from Lower-Middle Devonian boundary beds of western part of the Góry Świętokrzyskie Mts. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 62: 269-287.
• 16. Malec, J., Miłaczewski, L., Narkiewicz, K. & Narkiewicz, M., 1996. Stratigraphy of the Devonian in the Szwejki IG 3 deep well, Central Poland. Geological Quarterly, 40: 367-392.
• 17. McGregor, D. C., 1973. Lower and Middle Devonian spores of eastern Gaspe, Canada. Palaeontographica, B, 142: 1-77.
• 18. McGregor, D. C., 1979. Devonian spores from the Barrandian region in Czechoslovakia and their significance for interfacies correlation. Geological Survey of Canada, Paper 79-1B: 189197.
• 19. McGregor, C.D. & Camfield, M., 1976. Upper Silurian? to Middle Devonian spores of the Moose River Basin, Ontario. Geological Survey of Canada Bulletin, 263: 1-62.
• 20. Miłaczewski, L., 1981. Dewon południowo-wschodniej Lubelszczyzny. (In Polish). Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 101: 5-90.
• 21. Miłaczewski, L., 1995. Wyniki otworów Giełczew. (In Polish). Posiedzenia Naukowe Państwowego Instytutu Geologicznego, 51: 11-12.
• 22. Miłaczewski, L., Radlicz, K., Nehring, M. & Hajłasz, B., 1983. Osady dewonu w podłożu zachodniej części lubelskiego odcinka niecki brzeżnej. (In Polish, English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 344: 23-56.
• 23. Narkiewicz, M., 1988. Turning points in sedimentary development in the Late Devonian in southern Poland. In: McMillan, N. J., Embry, A. F. & Glass, D. J., (Eds), Devonian of the World, II, Canadian Society of Petroleum Geologists, Memoir 14, pp. 619-636.
• 24. Narkiewicz, M., Miłaczewski, L., Krzywiec, P. & Szewczyk, J., 1998. Zarys architektury depozycyjnej basenu dewońskiego na obszarze radomsko-lubelskim. (In Polish). Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 165: 57-71.
• 25. Pajchlowa, M. & Miłaczewski, L., 2003. Korelacja biostratygraficzna dewonu Polski z innymi obszarami. (In Polish). In: Sarnecka, E. (ed.), Budowa geologiczna Polski, Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych, III, 1b-1, Instytut Geologiczny, Warszawa, pp. 20-26.
• 26. Pomyanovs’ka, G.M., 1974. Tivers’ka seriya Volyni. (In Russian). In: Shulga, P. L. (ed.), Stratigrafiya URSR, IV, 2 - Devon. Naukova Dumka. Kiev, pp. 54-82.
• 27. Richardson, J. B., 1996. Taxonomy and classification of some new Early Devonian cryptospores from England. Special Papers in Palaeontology, 55: 7-40.
• 28. Richardson, J. B. & Ioannides, N., 1973. Silurian palynomorphs from the Tennezuft and Acacus Formations, Tripolitania, North Africa. Micropaleontology, 19: 257-307.
• 29. Richardson, J. B. & Lister, T. R., 1969. Upper Silurian and Lower Devonian spore assemblages from the Welsh Borderland and South Wales. Palaeontology, 12: 201-252.
• 30. Richardson J. B. & McGregor, D. C., 1986. Silurian and Devonian spore zones of the Old Red Sandstone Continent and adjacent regions. Geological Survey of Canada Bulletin, 364: 1-79.
• 31. Richardson, J. B., Rodrigues, R., M. & Southerland, S. J. E., 2001. Palynological zonation of mid-Palaeozoic sequences from the Cantabrian Mountains, NW Spain: implications for interregional and interfacies correlation of the Ludford/Pridoli and Silurian/Devonian boundaries, and plant dispersal patterns. Bulletin of the Natural History Museum, London (Geology), 57: 115-162.
• 32. Riegel, W., 1973. Sporenformen aus den Heisdorf-, Lauch- und Nohn-Schichten (Emsium und Eifelium) der Eifel, Rheinland. Palaeontographica, B, 142: 78-104.
• 33. Riegel, W., 1982. Palynological aspects of the Lower/Middle Devonian transition in the Eifel region. Courier Forschungs institut Senckenberg, 55: 279-292.
• 34. Steemans, Ph., 1989. Etude palynostratigraphique du Devonien inferieur dans l’ouest de l’Europe. Mémoires pour servir á l’Explication des Cartes Geologiques et Minieres de la Belgique, 97: 13-392.
• 35. Streel, M., Higgs, K., Loboziak, S., Riegel, W. & Steemans, P., 1987. Spore stratigraphy and correlation with faunas and floras in the type marine Devonian of the Ardenne-Rhenish regions. Review of Palaeobotany and Palynology, 50: 211-229.
• 36. Streel, M., Loboziak, S., Steemans, Ph.& Bultynck, P., 2000. Devonian miospore stratigraphy and correlation with the global stratotype sections and points. In: Blultynck, P. (ed.), Subcomission on Devonian Stratigraphy Fossil Groups important for boundary definition. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 220: 9-22.
• 37. Turnau, E., 1985. Zony sporowe w formacjach dewońskich okolicy Pionek (Polska centralna). (In Polish). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 55: 355-374.
• 38. Turnau, E., 1986. Lower to Middle Devonian spores from vicinity of Pionki (central Poland). Review of Palaeobotany and Palynology, 46: 311-354.
• 39. Turnau, E. & Jakubowska, L., 1989. Early Devonian miospores and age of the Zwoleń Formation (Old Red Sandstone facies) from Ciepielów IG 1 borehole. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 59: 391-416.
• 40. Turnau, E., Fijałkowska-Mader, A., Filipiak, P. & Stempień- Sałek, M., 2003. Miospory. (In Polish). In: Sarnecka, E. (ed.), Budowa geologiczna Polski, Atlas skamieniałości przewodnich i charakterystycznych, III, 1b-1, 1b-2, Instytut Geologiczny, Warszawa, pp. 623-678; CCCLXV-CCCLXXIX.
• 41. Wellman, Ch. H., 1993. A Lower Devonian sporomorph assemblage from the Midland Valley of Scotland. Transactions of the Royal Society of Edinburgh, Earth Sciences, 84: 117-136.
• 42. Wellman, Ch. H. & Richardson, J. B., 1996. Sporomorph assemblages from the Lower Old Red Sandstone of Lorne, Scotland. Special Papers in Palaeontology, 55: 41-101.
• 43. Wood, G. D., Turnau, E., Miłaczewski, L. &Narkiewicz, M. 1996. Middle and Upper Devonian palynology and palynofacies, Holy Cross Mountains Region, Poland. IXInternational Paly- nological Congress, Abstracts and Programs (Houston, USA): 175.
• 44. Wood, G. D. & Turnau, E. 2001. New Devonian Coenobial Chlo- rococcales (Hydrodictyaceae) from the Holy Cross Mountains and Radom-Lublin region of Poland: Their paleoenvironmental and sequence stratigraphic implications. In: Goodman, D. K., & Clarke, R. T. (eds), Proceedings of the IXInternational Palynological Congress, Houston, Texas, U. S. A., 1996; American Association of Stratigraphic Palynologists Foundation: 53-63.
• 45. Wood, G. D., Miller, M. A., & Bergström, S. M., 2003. Late Devonian (Frasnian) tentaculite organic remains in palynological preparations, Radom-Lublin Region, Poland. Memoirs of the Association of Australasian Palaeontologists, 29: 255-260.