On the lower Vistula valley development in the light of geomorphological and sedimentological investigations

• Autorzy: Kordowski J.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper concerns the Lower Vistula River valley relief development from the Late Glacial until the present, based on the author’s geological and geomorphological mapping of this area. Relations between the older (originating prior to the last glacial advance) foundations of the valley and deposition modes within its edges during the last glaciation are described. Particular attention has been paid to traces of dead-ice blocks which had a huge impact upon the development of glaciofluvial and glacial terraces during the Late Glacial. Description of the Vistula River floodplain that reflects a morphological effect of an increasing human impact upon natural environment, its development, landforms and sediment properties, are presented in detail. Their analysis leads to the conclusion that the present-day floodplain resembles partly an initial stage of the anastomosing rivers.

PL

Na podstawie szczegółowego kartowania geomorfologicznego i geologicznego przedstawiono uwagi o rozwoju rzeźby doliny dolnej Wisły od schyłku ostatniego glacjału do czasów dzisiejszych. Na podstawie badań sedymentologicznych osadów wysnuto tezę o silnym uwarunkowaniu ich depozycji od starszych założeń doliny widocznych już w sposobie depozycji osadów glacjolimnicznych ze schyłku ostatniego zlodowacenia. Szczególną uwagę zwrócono na rolę brył martwego lodu warunkujących rozwój tarasów fluwioglacjalnych i fluwialnych. Omówiono rozwój sedymentologiczny równiny zalewowej Wisły, będącej morfologicznym efektem coraz silniejszego wpływu człowieka na środowisko naturalne. Wskazano na dużą stabilność koryta Wisły i pewne cechy osadów mogące świadczyć o inicjalnym stadium kształtowania się rzeki typu zbliżonego do anastomozującego.

Słowa kluczowe

EN

relief evolution; dead-ice landforms; floodplain; Lower Vistula Valley; Late Glacial; Holocene

PL

ewolucja rzeźby; formy martwego lodu; równia zalewowa; Dolina Dolnej Wisły; późny glacjał; holocen

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Polish Geological Institute Special Papers
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 25
• Strony: 21--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., wykr.

Twórcy

autor

Kordowski J.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Zakład Geomorfologii i Hydrologii Niżu, ul. Kopernika 19, 87-100 Toruń,

Bibliografia

• BABIŃSKI Z., 1990- Charakterystyka równiny zalewowej dolnej Wisły. Prz. Geogr., 62, 1/2: 95-100.
• BARTKOWIAK A., 2008 -Charakterystykauprawnych gleb aluwialnych wytworzonych na martwicy wapiennej w basenie unisławskim. Ph.D. Thesis manuscript. Uniwersytet Techniczno-Przyrodniczy, Wydział Rolniczy, Bydgoszcz.
• BŁASZKIEWICZ M., 1998 -Dolina Wierzycy, jej geneza oraz rozwój w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie. Dok. Geogr., 10.
• BRYKCZYŃSKI M., 1986 - O głównych kierunkach rozwoju sieci rzecznej Niżu Polskiego w czwartorzędzie. Prz. Geogr., 57, 3: 411-440.
• DROZDOWSKI E., 1974 - Geneza basenu grudziądzkiego w świetle osadów i form glacjalnych. Pr. Geogr., 104.
• DROZDOWSKI E.,1979-DeglacjacjadolnegoPowiślaw środkowym Wurmie i związane z nią środowiska depozycji osadów. Pr. Geogr., 132.
• DROZDOWSKI E.,1982-The evolution of the lower Vistulariver valley between the Chełmno Basin and the Grudziądz Basin. In: Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years,partI(ed.L.Starkel).Geogr. Stud., Sp. Issue, I:131-147.
• DROZDOWSKI E., BERGLUND B.E., 1976 - Development and chronology of the lower Vistula river valley, North Poland. Boreas, 5: 95-107.
• FALKOWSKI E., 1990 -Morpho genetic classification of river valleys developing in formerly glaciated areas for the needs of mathematical and physical modelling in hydrotechnical projects. Geogr. Pol, 58: 53-67.
• GALON R, 1934-Dolina dolnej Wisły, jej kształt i rozwój na tle budowy dolnego Powiśla. Bod. Geogr. Polski Pólnocno-Zachodniej, 12-13.
• GALON R., 1953 -Morfologia sandru i doliny Brdy. Stud. Soc. Sc. Torunensis, 1, 6.
• KORDOWSKIJ., 1999 - Rola martwego lodu w kształtowaniu rzeźby basenu unisławskiego. Prz. Geol., 49,10/1: 918-922.
• KORDOWSKI J., 2001 - Litologiczne i genetyczne zróżnicowanie osadów pozakorytowych równiny zalewowej Wisły między Górskiem i Chełmnem. Prz. Geogr., 73, 3: 351-369.
• MAKASKE B., 1998 -Anastomosing rivers, forms, processes and sediments. Nederlandse Geografische Studies, 249.
• MAKASKEB., SMITH D.G., BERENDSEN H.J.A., 2002 -Avulsions, channel evolution and floodplain sedimentation rates of the anastomosing upper Columbia River, British Columbia, Canada. Sedimentology, 49, 5: 1049-1071.
• MAKOWSKA A., 1979 - Interglacjał eemski w Dolinie Dolnej Wisły. Stud. Geol. Pol, 63.
• MAKSIAK S., 1983 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Grudziądz-Rudnik. Wyd. Geol., Warszawa.
• MIALL A.D., 1996-The geology of fluvial deposits. Sedimentary facies, basin analysis and petroleum geology. John Wiley and Sons, Springer Verlag, Berlin-Heidelberg-New York.
• MOJSKI J.E.,2005 -Ziemie polskie w czwartorzędzie, zarys morfogenezy. Państw. List. Geol., Warszawa.
• NOEWIAROWSKI W., 1961 -End moraine at Błędowo. In: Guide-Book from the Baltic to the Tatras. Part I. North Poland. Area of the last glaciation (ed. R Galon): 120-122. INQUA, Vth Congress, Łódź.
• NOEWIAROWSKIW., 1968 -Morfologia i rozwój pradoliny i doliny dolnej Drwęcy. Stud. Soc. Sc. Torunensis, 6, 6.
• NOEWIAROWSKI W., 1987 -Evolution of the lower Vistulavalley in the Unisław Bas in and the river gap to the North of Bydgoszcz Fordon. In: Evolution of the Vistulariver valley during the last 15 000 years (ed. L. Starkel). Geogr. Stud, Sp. Issue, 4, 2: 234-252.
• NORTH C.P., NANSONG.C., FAGANS.D.,2007-Recognitionof the sedimentary architecture of dryland anabranching (anastomosing) rivers. J. Sedim. Res., 11: 925-938.
• NORYŚOEWICZ B., 2004 - Badania palinologiczne osadów limnicznych jezior star ogrodzkich./n: Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kałdusie. Studia przyrodniczo-archeologiczne (ed. W. Chudziak). Mons Sancti Laurenti, 2: 165-173.
• RUSTB.R,1981 -Sedimentation in an arid-zone anastomosing fluvial system; Cooper's Creek, central Australia. J.Sedim. Res., 51:745-755.
• SMITH D.G., SMITH N.D., 1980- Sedimentation in anastomosed river systems: examples from alluvial valleys near Banff, Alberta. J. Sedim. Petrol, 50, 1: 157-164.
• WANG S.,LIJ.,YINS.,2002-Basic characteristics and controlling factors of anastomosing fluvial systems. Chinese Geogr. Sc., 10, 1:30-37.