Ewolucja środowisk depozycyjnych ordowiku łysogórskiego w Górach Świętokrzyskich na tle krzywej eustatycznej Bałtyki

• Autorzy: Trela W.

Warianty tytułu

EN

Evolution of sedimentary environments in the Ordovician of the Łysogóry Region (northern Holy Cross Mts., Poland) in relation to the sea-level curve for Baltica

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In Ordovician times the Łysogóry Region (northern Holy Cross Mts.) was located in the marginal part of Baltica, thus, the sea-level history reconstructed for this palaeocontinent appears to be a good background for discussing relationships between sea-level changes and the studied sedimentary record. However, some stratigraphic gaps, e.g. in the Lower and Middle Ordovician parts of the considered succession are probably due to regional tectonic activity. The upper Middle and Upper Ordovician sedimentary facies of the Łysogóry Region show good correlation with the Late Llanvirn-Caradoc Highstand Interval followed by the Ashgill Lowstand Interval in Baltica (Nielsen, 2004). The most conspicuous facies changes in the Ordovician of the considered region seem to be coeval with 3rd order eustatic events recognized on the sea-level curve from Baltoscandia.

Słowa kluczowe

PL

ordowik; formacje sedymentacyjne; zmiany poziomu morza; Góry Świętokrzyskie

EN

Ordovician; sedimentary record; sea-level changes; Holy Cross Mountains

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 57, nr 10
• Strony: 900--904
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Trela W.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, Zgoda 21, 25-953 Kielce,

Bibliografia

• ARMSTRONG H.A. & COE A.L. 1997 - Deep-sea sediments record the geophysiology of the late Ordovician glaciation. J. Geol. Soc., London, 154: 929-934.
• BARNES C.R. 2004 - Was there an Ordovician superplume event? [In:] Webby B.D., Paris F., Drosser M.L & Persival I.G. (eds.) The Great Ordovician Biodiversification Event. Columbia University Press, New York: 77-80.
• BEDNARCZYK W. 1971 - Stratigraphy and paleogeography of the Ordovician in the Holy Cross Mountains. Acta Geol. Pol., 21: 574-616.
• BELKA Z., AHRENDT H., FRANKE W., SCHÄFER J. & WEMMER K. 2000 - The Baltica-Gondwana suture in central Europe: evidence from K/Ar ages of detrital muscovites. [In:] Franke W., Altherr R., Haak W., Oncken O. & Tanner D. (eds.) Orogenic Processes: Quantification and Modelling in the Variscan Belt of Central Europe. Geol. Soc., Spec. Publ., 179: 87-101.
• BRENCHLEY P.J. 2004 - End Ordovician Glaciation. [In:] Webby B.D., Paris F., Drosser M.L. & Persival I.G. (eds.) The Great Ordovician Biodiversification Event. Columbia University Press, New York: 81-83.
• CHERNS L. & WHEELEY J.R. 2007 - A pre-Hirnantian (late Ordovician) interval of global cooling - The Boda event re-assessed. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 251: 449-460.
• COCKS L.R. 2002 - Key Lower Palaeozoic faunas from near the Trans-European Suture Zone. [In:] Winchester J.A., Pharaoh T.C. & Verniers J. (eds.) Palaeozoic Amalgamation of Central Europe. Geol. Soc., Spec. Publ., 201: 37-46.
• CZARNOCKI J. 1950 - Geologia regionu łysogórskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 18: 1-404.
• DADLEZ R., KOWALCZEWSKI Z. & ZNOSKO J. 1994 - Niektóre kluczowe problemy przedpermskiej tektoniki Polski. Geol. Quart., 38: 169-190.
• DZIK J. 1999 - The Ordovician in the Holy Cross Mountains. [In:] Dzik J., Linnemann U. & Heuse T. (eds.) International Symposium on the Ordovician System, ISOS Prague 1999, Pre-Conference Fieldtrip, Excursion guide Poland and Germany: 3-7.
• EINASTO R. & HINTS L. 2004 - Stop 7. Kunda-Aru quarry. [In:] Hint O. & Ainsaar L. (eds.) WOGOGOB-2004: 8th Meeting of the Working Group on the Ordovician Geology of Baltoscandia. May 13-18, 2004, Tallinn and Tartu, Estonia. Conference Materials: 129-132.
• JAWOROWSKI K. & SIKORSKA M. 2006 - Łysogóry Unit (Central Poland) versus East European Craton - application of sedimentological data from Cambrian siliciclastic association. Geol. Quart., 50: 77-88.
• KIELAN Z. 1959 - Upper Ordovician trilobites from Poland and some related forms from Bohemia and Scandinavia. Palaeont. Pol., 11: 1-198.
• KOWALCZEWSKI Z. 1994 - The Holy Cross Mts. in the Early Paleozoic. [In:] Kowalczewski Z., Szulczewski M., Migaszewski Z. & Janecka-Styrcz K. (eds.) Europrobe. Trans-European Suture Zone Workshop. Excursion Guidebook the Holy Cross Mountains: 1-18, Kielce.
• KOWALCZEWSKI Z. 2000 - Litostratygrafia, paleogeografia, facje i tektonika kambru świętokrzysko nidziańskiego (zagadnienia podstawowe i stan ich znajomości). Pr. Inst. Geogr. WSP Kielce, 4: 7-66.
• LÜNING S., CRAIG J., LOYDELL D.K., ŠTORCH P. & FITCHES B. 2000 - Lower Silurian "hot shales" in North Africa and Arabia: regional distribution and depositional model. Earth-Sci. Rev., 49: 121-200.
• MODLIŃSKI Z. 1982 - Rozwój litofacjalny i paleotektoniczny ordowiku na obszarze platformy prekambryjskiej w Polsce. Pr. Inst. Geol., 102: 1-66.
• NAWROCKI J., DUNLAP J., PECSKAY Z., KRZEMIŃSKI L., ŻYLIŃSKA A., FANNING M., KOZŁOWSKI W., SALWA S., SZCZEPANIK Z. & TRELAW. 2007 - Late Neoproterozoic to Elary Palaeozoic palaeogeography of the Holy Cross Mountains (Central Poland): an integrated approach. J. Geol. Soc., London, 164: 405-423.
• NIELSEN A.T. 2003 - Ordovician sea-level changes: potential for global event stratigraphy. [In:] Albanesi G.L., Beresi M.S. & Perlata S.H. (eds.) Ordovician from the Andes. INSUGEO, Serie Correlacion Geologica,17: 445-449.
• NIELSEN A.T. 2004 - Ordovician sea level changes: a Baltoscandian perspective. [In:] Webby B.D., Paris F., Drosser M.L. & Persival I.G. (eds.) The Great Ordovician Biodiversification Event. Columbia University Press, New York: 84-93.
• PODHALAŃSKA T. 1992 - Phosphatization of the Lower-Middle Ordovician sediments from the Podlasie depression (eastern Poland). Arch. Miner., 48: 27-41.
• POPE M. & READ J.F. 1998 - Ordovician metre-scale cycles: implication for climate and eustatic fluctuations in the central Appalachians during a global greenhouse, non-glacial to glacial transition. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 138: 27-42.
• POŻARYSKI W. 1990 - Kaledonidy oerodkowej Europy - orogenem przesuwczym złożonym z terranów. Prz. Geol., 38: 1-9.
• RACKI G. & NARKIEWICZ M. (red.) 2006 - Polskie zasady stratygrafii. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• ROSS C.A. & ROSS R.P. 1996 - Silurian sea-level fluctuations. [In:] Witzke B.J., Ludvigson G.A. & Day J.E. (eds.) Paleozoic sequence stratigraphy: views from the North America craton. Geol. Soc. Am., Spec. Pap., 306: 187-192.
• SALWA S., SZCZEPANIK Z. & ŻYLIŃSKA A. 2006-Stanowisko 1. Kamieniołom Wiśniówka Duża - dolny paleozoik i perm w regionie łysogórskim. [W:] Skompski S. & Żylińska A. (red.) 77. Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. Ameliówka k. Kielc, 28-30.06.2006: materiały konferencyjne: 149-1154.
• SCHOVSBO N.H. 2001 - Why barren intervals? A taphonomic case study of the Scandinavian Alum Shale and its faunas. Lethaia: 34: 271-285.
• THICKPENNY A. & LEGGETT J.K. 1987 - Stratigraphic distribution and palaeo-oceanographic significance of European early Palaeozoic organic-rich sediments. [In:] Brooks J. & Fleet A.J. (eds.), Marine Petroleum Source Rocks. Geol. Soc., Spec. Publ., 26: 231-247.
• TOMCZYK H. 1962 - Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w świetle ostatnich badań. Pr. Inst. Geol., 35: 1-134.
• TOMCZYK H. 1964 - The Ordovician and Silurian sedimentation cycles in Poland and the phenomena of the Caledonian orogeny. Bull. Acad. Pol. Sci., 12: 119-131.
• TOMCZYK H. & TURNAU-MORAWSKA M. 1967 - Zagadnienia stratygrafii i sedymentacji ordowiku Łysogór w nawiązaniu do niektórych profili obszaru południowego. Acta Geol. Pol., 17: 1-46.
• TOMCZYKOWA E. 1968 - Stratygrafia osadów najwyższego kambru w Górach Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geol., 54: 1-85.
• TOMCZYKOWA E. & TOMCZYK H. 1976 - Development of Ashgill and Llandovery sediments in Poland. [In:] Basset M.G. (ed.) The Ordovician System. Univ. Wales Press Nat. Mus. Wales: 327-449.
• TRELAW. 2005 - Condensation and phosphatization of the Middle and Upper Ordovician limestones on the Malopolska Block (Poland): response to palaeoceanographic conditions. Sediment. Geol., 178: 219-236.
• TRELAW. 2006a - Litostratygrafia ordowiku w Górach Świętokrzyskich. Prz. Geol., 54: 622-631.
• TRELAW. 2006b - Ordowik w Górach Świętokrzyskich: zapis stratygraficzny i sedymentacyjny. [W:] Skompski S. & Żylińska A. (red.) 77. Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. Ameliówka k. Kielc, 28-30.06.2006: materiały konferencyjne: 28-35.
• TRELAW. 2007 - Upper Ordovician mudrock facies and trace fossils in the northern Holy Cross Mountains, Poland, and their relation to oxygen- and sea-level dynamics. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 246: 488-501.
• TRELAW. 2008a - Sedimentary and diagenetic environment of Middle Ordovician iron-rich limestones (Pobroszyn Formation) in the northern Holy Cross Mountains, Poland. Geol. Quart., 52: 199-212.
• TRELAW. 2008b - Sedimentary and microbial record of the Middle/ Late Ordovician phosphogenetic episode in the northern Holy Cross Mountains, Poland. Sediment. Geol., 203: 131-142.
• TRELAW. & PODHALAŃSKA T. 2008 - Stratygrafia i litologia landoweru (dolny sylur) w regionie Łysogórskim Gór Świętokrzyskich. [W:] Pierwszy Polski Kongres Geologiczny. Kraków 26-28.06.2008: abstrakty. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków: 123-124.
• TRELAW. & SZCZEPANIK Z. 2009 - Litologia i zespół akritarchowy formacji z Zalesia w Górach Świętokrzyskich na tle zmian poziomu morza i paleogeografii późnego ordowiku. Prz. Geol., 57: 147-157.
• TRELAW., SZCZEPANIK Z. & SALWA S. 2001 - The Ordovician rocks of Pobroszyn in the Łysogóry region of the Holy Cross Mountains, Poland. Geol. Quart., 45: 29-40.
• WAGNER R. (red.) 2008 - Tabela stratygraficzna Polski: Polska pozakarpacka. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• WRONA R. 2004 - Gondwanan provenance of the Łysogóry block (Holy Cross Mountains, Poland) supported by Upper Ordovician chitinozoans from the Pobroszyn section. [In:] Munnecke A., Servais T. & Schulbert C. (eds.) International Symposium on Early Palaeozoic Palaeogeography and Palaeoclimate, September 1-3, Erlangen, Germany: 77.
• YOUNG T.P. 1992 - Ooidal ironstones from Ordovician Gondwana: a review. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 99: 321-348.