Warunki rozwoju i rozmieszczenie torfowisk w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej

• Autorzy: Łajczak A.

Warianty tytułu

EN

Development conditions and distribution of peat bogs in the Orava-Nowy Targ Basin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The Orava-Nowy Targ Basin is the only intramontane basin in the Carpathian Mountains, where numerous low and raised peat bogs developed in the Holocene. The peat bogs were originally comprising about 40% of the basin area. to became confined to 12%, in result of several centuries of exploitation of peat. On the basis of investigations on geomorphological location of the preserved relics of peat bogs, and reconstructions of their original extent, an attempt was made to identify natural environment factors which had the biggest influence on development of peat-forming process within the Orava-Nowy Targ Basin. The most important of these factors were found to be landforms of fluvioglacial and fluvial accumulation and their composition, as well climatic conditions. However, it should be stated that distribution of raised peat bogs appears to be mainly controlled by the mode of circulation of shallow groundwaters and location of their stable outflows. This is an aspect of development of peat bogs that has not been studied up to now.

Słowa kluczowe

PL

Kotlina Orawsko-Nowotarska; Karpaty Zachodnie; torfowiska niskie; torfowiska wysokie; wypływy wód gruntowych

EN

Orava-Nowy Targ Basin; Western Carpathians; low peat bogs; raised peat bogs; shallow groundwater circulation

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 57, nr 8
• Strony: 694--694
• Opis fizyczny: –702, bibliogr. 43 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Łajczak A.

• Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec,

Bibliografia

• BAUMGART-KOTARBA M. 1991-1992 - Rozwój geomorfologiczny Kotliny Orawskiej w warunkach ruchów neotektonicznych. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 25-26: 3-28.
• DEMBEKW., PIÓRKOWSKI H. & RYCHARSKI M. 2000-Mokradła na tle regionalizacji geograficznej Polski.Wyd. IMUZ, Falenty, 97: 1-135.
• DENISIUK Z. & TOBOLSKI K. 1995 - Stanowisko w sprawie ochrony torfowisk wysokich i krajobrazu Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, przyjęte przez Komisję Parków Narodowych i Rezerwatów oraz Komisję Ochrony Obszarów Torfowiskowo-Wodnych PROP na wyjazdowym posiedzeniu w Zakopanem w dniu 14 czerwca 1994 r. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 3: 2-80.
• Die Spezialkarte der Österreichisch-Ungarischen Monarchie, 1:75000, 1894, K. & K. Militär-Geographisches Institut, Wien. DOBROWOLSKI K., HALBA R. & LEWANDOWSKI K. 1998 - Przegląd środowisk wodnych i błotnych w Polsce. [W:] K. Dobrowolski & K. Lewandowski (red.) Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce. Oficyna Wyd. Instytutu Ekologii PAN: 7-38.
• FALNIOWSKA-GRADOWSKA A. 1997 - W okresie staropolskim. [W:] F. Kiryk (red.) Czarny Dunajec i okolice. Zarys dziejów do 1945 roku. Wyd. "Secesja", Kraków.
• HALICKI B. 1930 - Dyluwialne zlodowacenie północnych stoków Tatr. Spraw. Pol. Inst. Geol., 3-4: 377-534.
• HOŁOWKIEWICZ E. 1881 - Dolina Nowotarska i jej torfowiska. Przewodnik Naukowy i Literacki, 70-78: 169-183.
• HORAWSKI M., CURZYDŁO J. & WÓJCIKIEWICZ M. 1979 - Wahania poziomu powierzchni torfowiska wysokiego Bór na Czerwonem w latach 1974 i 1975. Zesz. Nauk. AR im. H. Kołłątaja w Krakowie, 153, Melioracje, 10: 19-32.
• JOSTOWAW. 1963 - Materiały do zagadnień gospodarki chłopskiej w "Borach" Orawskich. Lud, 2: 503-554.
• KAULE G. & GÖTTLICH K. 1976 - Begriffsbestimmungen anhand der Moortypen Mitteleuropas. Moor- und Torfkunde. E. Schweizerbart`sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart.
• KONDRACKI J. (red.) 1988 - Dokumentacja podstawowa projektowanego parku krajobrazowego "Torfowiska Orawsko-Nowotarskie". Wydz. Geogr. i Stud. Region. Uniw. Warszawskiego.
• KORCZYŃSKA E. 1952 - Bory i Puścizny Podhala i Orawy. Pr. Zakładu Dendr. PAN w Kórniku, 1952 (10): 240-259.
• KOWANETZ L. 1998 - On the method of determining the climatic water balance in mountainous areas, with an example from the Polish Carpathians. Pr. Geogr. IG UJ, 105: 13-164.
• KUMMERER RITTER C. VON KUMMERSBERG (ed.) 1855 - Administrative Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien, 1 : 115 000, Bl. 7, Verlag & Eigenthum von Autaria, Wien.
• LIPKA K. 1999 - Ocena aktualnego stanu wartości przyrodniczych torfowisk oraz terenów przyległych z określeniem możliwości ograniczonego, kontrolowanego pozyskania mchów torfowców na obszarze gmin: Lipnica Wielka, Jabłonka, Czarny Dunajec, Nowy Targ - miasto i gmina. Firma Specjalistyczna PEAT-POL, Kraków.
• ŁAJCZAK A. 2002 - Antropogeniczna degradacja Torfowisk Orawsko- Podhalańskich. Czasopismo Geogr., 73(1-2): 27-61.
• ŁAJCZAK A. 2006a - Torfowiska Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Rozwój, antropogeniczna degradacja, renaturyzacja i wybrane problemy ochrony. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków.
• ŁAJCZAK A. 2006b - Raised peatbog Bór na Czerwonem (Podhale, South Poland) - development, degradation, renaturalisation. Nature Conservation, 62: 89-103.
• ŁAJCZAK A. 2007-Natura 2000 in Poland, The Orawsko-Podhalańskie Peatlands. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków.
• ŁAJCZAK A. 2009a - Ogólne informacje o kotlinie. [W:] Z. Mirek, A. Łajczak & W. Cichocki (red.), Przyroda Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków (w druku).
• ŁAJCZAK A. 2009b - Rzeźba obszaru pokrytego torfami. [W:] Z. Mirek, A. Łajczak & W. Cichocki (red.), Przyroda Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków (w druku).
• ŁAJCZAK A. 2009c - Antropogeniczne zmiany w ukształtowaniu obszaru pokrytego torfami. [W:] Z. Mirek, A. Łajczak & W. Cichocki (red.), Przyroda Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków (w druku).
• Mapa taktyczna Polski, 1 : 100 000 - 1937. Wyd. Wojskowego Inst. Geogr., Warszawa.
• Mapa topograficzna Polski, 1 : 10 000 - 1997, Wydaw. Państw. Służby Geodez. i Kartograf., Warszawa.
• Mapy obrębowe powiatów, 1 : 25 000 - 1965, Wydaw. Służby Topograficznej WP, Warszawa.
• MIEG F. von (ed.) 1779-1782 - Karte des Königreiches Galizien und Lodomerien, 1 : 28 000. Kriegsarchiv, Wien.
• MYŚLIŃSKA E. 2001 - Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Wyd. Naukowe PWN.
• NIEZABITOWSKI-LUBICZ E. 1922 - Wysokie torfowiska Podhala i konieczność ich ochrony. Ochrona Przyrody, 3: 26-34.
• OBIDOWICZ A. 1988 - The Puoecizna Rękowiańska raised bog. [In:] Late Glacial and Holocene environmental changes Vistula basin, L. Starkel, J. Rutkowski & M. Ralska-Jasiewiczowa (red.). Wyd. AGH.
• OBIDOWICZ A. 1990 - Eine Pollenanalytische und Moorkundliche Studie zur Vegetations-geschichte des Podhale-Gebietes (West-Karpaten). Acta Palaeobot., 30 (1-2): 147-219.
• PAZDRO Z. 1977 - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol.
• STASZIC S. 1815 - O ziemiorodztwie Karpatow i innych gór i równin Polski. Drukarnia Rządowa, Warszawa.
• SZAFER W. 1928 - Das Hohmoor "Na Czerwonem" bei Nowy Targ. Guide des Excursions en Pologne, p. III, Cing. Excurs. Phytogeogr. Intern., Cracovie.
• SZAJNOCHAW. 1902-Atlas geologiczny Galicji. Tekst do zesz. 11, ark.: Wieliczka, Bochnia, Nowy Sącz. Komis. Fizjogr. Akad. Um., Kraków.
• WATYCHA L. 1976 - Objaoenienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 50 000. Arkusz Nowy Targ (1049). Inst. Geol.
• WATYCHA L. 1977a - Objaoenienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 50 000. Arkusz Czarny Dunajec (1048). Inst. Geol.
• WATYCHA L. 1977b - Objaoenienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1: 50 000. Arkusz Jabłonka (1047). Inst. Geol.
• WÓJCIKIEWICZ M. 1979 - Stratygrafia torfowiska "Bór na Czerwonem" z uwzględnieniem subfosylnych zespołów oraz rozmieszczenia i zróżnicowania współczesnych zbiorowisk roślinnych. Cz. II. Charakterystyka szaty roślinnej torfowiska. Zesz. Nauk. AR im. H. Kołłątaja w Krakowie, 153, Melioracja, 10: 133-193.
• Zdjęcia lotnicze obszaru pokrytego torfowiskami w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej w skali około 1 : 20 000 - 1994, Centr. Ooer. Dokument. Geodez. i Kartograf., Warszawa.
• ZIEMOŃSKA Z. 1973 - Stosunki wodne w polskich Karpatach Zachodnich. Pr. Geogr. IG PAN, 103: 1-127.
• ZUCHIEWICZ W. 2009-Czwartorzęd i neotektonika. [W:] Z. Mirek, A. Łajczak & W. Cichocki (red.), Przyroda Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków (w druku).
• ŻUREK S. 1983 - Stan inwentaryzacji torfowisk w Polsce. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 7: 210-215.
• ŻUREK S. 1987 - Złoża torfowe w Polsce na tle stref torfowych Europy. Dokument. Geogr. IGiPZ PAN., 4: 1-84.