Kras tatrzański - rozwój wiedzy w ostatnich trzydziestu latach

• Autorzy: Gradziński M. , Hercman H. , Kicińska D. , Barczyk G. , Bella P. , Holúbek P.

Warianty tytułu

EN

Karst in the Tatra Mountains - developments of knowledge in the last thirty years

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents the latest results of studies on karst phenomena in the Tatra Mountains. Three periods of pre-Neogene karstification have been identified, that is Middle to Late Triassic, Albian and Palaeocene to Early Eocene. Up to now, 1168 caves have been registered in the Tatra Mts: 805 in Poland and 363 in Slovakia. Their total length exceeds 175 km. Wielka Śnieżna Cave from Mt. Małołączniak (Czerwone Wierchy Massif), with its total length of more than 23 km and vertical extent 824 m, is the deepest and longest of those hitherto found in this region. In the recent years the idea on hydrothermal origin of a number of caves in this area has been put forward. Other caves formed under phreatic conditions display numerous phreatic loops. Therefore, spatial distribution of these caves does not mark the former position of a water-table. The direction of palaeoflow was generally similar to that of the modern karst drainage. The U-series dating of speleothems has revealed that the phreatic stage in development of some caves ended earlier than 1.2 Ma. The mean rate of valley deepening during the last 200 ka was estimated at 0.2-0.3 m/ka. The microbial origin of moonmilk deposits, which are very common in the Tatra caves, has been put forward. The analyses of speleothem isotopic composition show that not only temperature but also migration path of feeding water can govern the delta exp.18 values. The palaeontological and archaeological findings in the Tatra caves are scarce. Presently, the cave lion bones and sculls accompanied by numerous bones of a cave bear were found in a Slovak cave (Medvedia jaskyňa). Dye-tracing tests, both in Polish and Slovak parts of the mountains, have been conducted to confirm connections between particular sink-holes and karst springs. The stable isotopic composition of karst-spring water and water residence time based on tritium content have been studied as well.

Słowa kluczowe

PL

kras; jaskinie; nacieki; jaskinie paleozoliczne; zjawiska krasowe; Tatry

EN

palaeokars; caves; speleothems; cave palaeontology; karst drainage; Tatra Mts.

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 57, nr 8
• Strony: 674--684
• Opis fizyczny: Bibliogr. 103 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Gradziński M.

autor

Hercman H.

autor

Kicińska D.

autor

Barczyk G.

autor

Bella P.

autor

Holúbek P.

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Jagielloński, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków,

Bibliografia

• BAC-MOSZASZWILI M., BURCHART J., GŁAZEK J., IWANOW A., JAROSZEWSKI W., KOTAŃSKI Z., LEFELD J., MASTELLA L., ZIOMKOWSKI W., RONIEWICZ P., SKUPIŃSKI A. & WESTWALEWICZ-MOGISLKA E. 1979 - Mapa geologiczna Tatr Polskich. Wyd. Geol., Warszawa.
• BAC-MOSZASZWILI M. & GĄSIENICA-SZOSTAK M. 1990-Tatry Polskie. Przewodnik geologiczny dla turystów. Wyd. Geol., Warszawa.
• BAC-MOSZASZWILI M. & RUDNICKI J. 1978 - O możliwości hydrotermalnej genezy jaskini Dziura w Tatrach. Pr. Nauk. UŚl, 280, Kras i Speleol., 2: 84-89.
• BARCZYK G. 2003 - Circulation in present-day karst systems sourcing the vaucluse springs in the Polish Tatra Mts., based on tracer methods and limnimetric observations. Geol. Quart., 47: 97-106.
• BARCZYK G. 2004 - Recent results of the dye tracer tests of the Chochołowskie vaucluse spring karst system (Western Tatra Mts.). Acta Geol. Pol., 54: 169-177.
• BARCZYK G. 2008 - Tatrzańskie wywierzyska. Krasowe systemy wywierzyskowe Tatr Polskich. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane.
• BARTOSZEWSKI D. 2000 - Jaskinie wschodniego zbocza Doliny Miętusiej. Jaskinie, 18: 8.
• BARTOSZEWSKI D. 2009 - Informator szczegółowy: Informacje szczegółowe o rejonach krasowych Polski i wyprawach zagranicznych, oraz lista najgłębszych i najdłuższych jaskiń świata. [Dok. elektroniczny, dostęp 14.07.2009 r.] http://www.sktj.pl/epimenides/index_d.html
• BELLA P., BOSÁK P., GŁAZEK J., HERCMAN H., KICIŃSKA D., NOWICKI T., PAVLARČÍK S. & PRUNER P. 2005 - The antiquity of the famous Belianska Cave (Slovakia). [In:] Proceedings of the 14th International Congress of Speleology, 21-28 August 2005, Athens, Kalamos, Hellas. Vol. 2. Hellenic Speleological Society, Athens: 437.
• BELLA P., HLAVÁČOVÁ L. & HOLÚBEK P. 2007 - Zoznam jaskýň Slovenskej Republiky. Slovenské muzeum ochrany prírody a jaskyniarstva, Liptovský Mikuláš.
• BELLA P. & HOLÚBEK P. 1999 - Zoznam jaskýň na Slovensku. Ministerstvo żivotného prostredia SR, Ekopress, Bratislava.
• BELLA P. & PAVLARČÍK S. 2002 - Morfológia a problémy genézy Belianskej jaskyne. [In:] Bella P. (ed.) Výskum, vyu_ívanie a ochrana jaskýň 3. Spravá slovenských jaskýň, Liptovský Mikuláš: 22-35.
• BIRKENMAJER K. 2008 - Karst sink-holes in the Würm Glaciation deposits, subsurface drainage and extent of Triassic limestones in the Sucha Woda Valley, Polish Tatra Mts (West Carpathians). Stud. Geol. Pol., 131: 281-289.
• BLYTH A.J. & FRISIA S. 2008 - Molecular evidence for bacterial mediation of calcite formation in cold high-altitude caves. Geomicrobiol. J., 25: 101-111.
• DĄBROWSKI T. 1967 - Podziemne przepływy krasowe potoków w Tatrach Zachodnich. Acta Geol. Pol., 17: 593-622.
• DĄBROWSKI T. & GŁAZEK J. 1968 - Badania przepływów krasowych we wschodniej części Tatr Polskich. Speleologia, 3: 31-34.
• DULIŃSKI M. 1988 - Skład izotopowy tlenu i wodoru w naciekach jaskiniowych datowanych metodą 230Th/234U jako obraz zmian paleoklimatycznych na obszarach kontynentalnych. Archiwum IFiTJ AGH, Kraków.
• DULIŃSKI M. & KULIOE J. 1989-Najnowsze wyniki datowań 230Th/234U oraz analiz koncentracji izotopów stabilnych w naciekach kalcytowych z jaskiń południowo-centralnej Polski. Geochronometria, 6: 265-276.
• DZIADZIO P., RÓŻNIAK R. & SZULC J. 1993 - Geneza polew naciekowych z jaskiń Psiej i Naciekowej w Tatrach Zachodnich. Prz. Geol., 41: 767-775.
• FORD D.C. & WILLIAMS P.W. 1989 - Karst geomorphology and hydrology. Unwin Hyman, Boston.
• FORD D. & WILLIAMS P. 2007 - Karst hydrogeology and geomorphology. Wiley, Chichester.
• FRYŚ P., GRADZIŃSKI M. & KICIŃSKA D. 2006 - Development of Miętusia Cave, Western Tatra Mountains, Poland. Slov. Kras, 44: 55-69.
• GŁAZEK J. 1965 - Współczesne onkolity w potokach północnego Wietnamu i Tatr Polskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 35: 221-242.
• GŁAZEK J. 1984 - Pierwsze datowania izotopowe nacieków z jaskiń tatrzańskich i ich konsekwencje dla stratygrafii plejstocenu Tatr. Prz. Geol., 32: 39-43.
• GŁAZEK J. 1989 - Paleokarst of Poland. [In:] Bosák P., Ford D.C., Głazek J. & Horáček J. (red.) Paleokarst a systematic and regional review. Academia, Prague: 77-105.
• GŁAZEK J. 1995 - Hydrografia krasowa Tatr Polskich. [W:] Grodzicki J. (red.) Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 5. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa: 11-30.
• GŁAZEK J. 1996 - Kras i jaskinie Tatr Polskich, stan i perspektywy badań, [W:] Kotarba A. (red.) Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek. T. 1. Nauki o Ziemi. Tatrzański Park Narodowy, Kraków-Zakopane: 33-44.
• GŁAZEK J. 2004-Kras przedeoceński w Tatrach. [W:] Kędzierski M., Leszczyński S. & Uchman A. (red.) Geologia Tatr. Ponadregionalny kontekst sedymentologiczny. Polska Konferencja Sedymentologiczna. VIII Krajowe Spotkanie Sedymentologów. Materiały konferencyjne. Przewodnik sesji terenowych. Streszczenia referatów i posterów. Zakopane, 21-24.06.2004 r. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków: 85.
• GŁAZEK J. & GRODZICKI J. 1996 - Kras i jaskinie. [W:] Mirek Z., Głowaciński Z., Klimek K. & Piękooe-Mirkowa H. (red.) Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Kraków-Zakopane: 140-168.
• GŁAZEK J., GRODZICKI J., SZYNKIEWICZ A. & WÓJCIK Z. 1979 - Kras tatrzański. Prz. Geol., 27: 377-381.
• GŁAZEK J., RUDNICKI J. & SZYNKIEWICZ A. 1977 - Proglacial caves-a special genetic type of caves in glaciated areas. [In:] Proceedings of the 7th International Speleological Congress, Sheffield, England, September, 1977. British Cave Research Association, Bridgewater: 215-217.
• GRADZIŃSKI M. 1995 - J. Grodzicki (red.) - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego t. 1-3. Prz. Geol., 43: 700-701.
• GRADZIŃSKI M., BANAOE M. & UCHMAN A. 1995 - Biogenic origin of manganese flowstones from Jaskinia Czarna cave, Tatra Mts., Western Carpathians. Ann. Soc. Geol. Pol., 65: 19-27.
• GRADZIŃSKI M., DULIŃSKI M., HERCMAN H., ŻYWIECKI M. & BARYŁA J. 2007 - Cave development influenced by hydrocarbon oxidation: an example from the Polish Tatra Mts. Aragonit, 12: 129.
• GRADZIŃSKI M., JACH R., RIDING R. & UCHMAN A. 2006 - Słodkowodne stromatolity i onkoidy w zlepieńcach eoceńskich Doliny Suchej Wody w Tatrach. [W:] Wysocka A. & Jasionowski M. (red.) Przebieg i zmienność sedymentacji w basenach przedgórskich. Zwierzyniec, 20-23.06.2006 r. II Polska Konferencja Sedymentologiczna POKOS2. IX Krajowe Spotkanie Sedymentologów: materiały konferencyjne: przewodnik sesji terenowych, streszczenia referatów i posterów. Instytut Geologii Podstawowej UW, Warszawa: 123.
• GRADZIŃSKI M. & KICIŃSKA D. 2002 - Morphology of Czarna Cave and its significance for the geomorphic evolution of the Kooecieliska Valley (Western Tatra Mts.). Ann. Soc. Geol. Pol., 72: 255-262.
• GRADZIŃSKI R. & RADOMSKI A. 1957 - Utwory naciekowe z "mleka wapiennego" w jaskini Szczelinie Chochołowskiej. Rocz. Pol. Tow. Geol., 26: 63-90.
• GRADZIŃSKI M., SZULC J. & SMYK B. 1997 - Microbial agents of moonmilk calcification. [In:] Jeannin P.Y. (ed.) Proceedings of the 12th International Congress of Speleology. Vol. 1. Swiss Speleological Society, Le Chaux-de-Fonds: 275-278.
• GRODZICKI J. (red.) 1991 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 1. Jaskinie Doliny Chochołowskiej i dolinek reglowych. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 1993a - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 2. Jaskinie zachodniego zbocza Doliny Kościeliskiej. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 1993b - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 3. Jaskinie wschodniego zbocza Doliny Kościeliskiej. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 1994 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 5. Jaskinie Wąwozu Kraków. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 1995 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 4. Wielkie jaskinie Doliny Kościeliskiej. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa. 683 Przegląd Geologiczny, vol. 57, nr 8, 2009
• GRODZICKI J. (red.) 1996 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 6. Jaskinie zachodniego zbocza Doliny Miętusiej. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 1999 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 7. Jaskinie wschodniego zbocza Doliny Miętusiej. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 2000 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 8. Jaskinie Doliny Małej Łąki. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 2002a - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 9. Wielkie jaskinie Doliny Małej Łąki. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 2002b - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 10. Jaskinie Doliny Kondratowej, Bystrej, Goryczkowej, Kasprowej, Jaworzynki oraz jaskinie Polskich Tatr Wysokich. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GRODZICKI J. (red.) 2004 - Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 11. Uzupełnienia. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• GULDEN B. 2009 - World deepest caves. Caves with total vertical of 750+ metres (2461+feet). [Dok. elektroniczny, dostęp 14.07.2009 r.] http://www.caverbob.com/wdeep.htm
• HANZEL V. 1987 - Puklinovo-krasové vody Belianskych Tatier a Vysokých Tatier. Slov. Kras, 25: 65-82
• HAVIAROVÁ D. 2008-Základné hydrogeochemické pomery a charakteristika reżimu vód v Brestovskej jaskyne. Slov. Kras, 46, Suppl. 1: 67-80.
• HAVIAROVÁ D. & PRISTAŠ P. 2008-Najnovšie výsledky stopovacích skúšok z polodia Brstovskej jaskyne. Slov. Kras, 46, Suppl. 1: 81-86.
• HERCMAN H. 1985 - Określenie prędkości i wielkości przepływu wody w korytarzach jaskiniowych na podstawie pomiarów zagłębień wirowych. Prz. Geol., 33: 580-583.
• HERCMAN H. 1986 - Pochodzenie allochtonicznych osadów Jaskini Magurskiej i Kasprowej Niżnej (Tatry) w świetle analizy minerałów ciężkich. Prz. Geol., 34: 100-103.
• HERCMAN H. 1991 - Rekonstrukcja elementów oerodowiska geologicznego Tatr Zachodnich na podstawie datowania izotopowego nacieków jaskiniowych. Geochronometria, 8: 1-139.
• HERCMAN H. 1993 - Osady jaskiniowe. [W:] Grodzicki J. (red.) Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, T. 2. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa: 11-38.
• HERCMAN H. 2000 - Reconstruction of palaeoclimatic changes In Central Europe between 10 and 200 thousand years BP, based on analysis of growth frequency of speleothems. Stud. Quat., 17: 35-70.
• HERCMAN H., GRADZIŃSKI M. & BELLA P. 2008 - Evolution of Brestovská Cave based on U-series dating of speleothems. Geochronometria, 32: 1-12.
• HERCMAN H. & NOWICKI T. 2005 - Reconstruction of vegetation changes in Western Tatra Mts. (Poland) basing on Carbon isotopic composition of speleothem calcite. [In:] Proceedings of the 14th International Congress of Speleology, 21-28 August 2005, Athens, Kalamos, Hellas. Vol. 2. Hellenic Speleological Society, Athens: 664.
• HERCMAN H., NOWICKI T. & LAURITZEN S.E. 1998 - Rozwój systemu jaskiniowego Szczeliny Chochołowskiej (Tatry Zachodnie) w świetle wyników datowania nacieków metodą uranowo-torową. Stud. Geol. Pol., 113: 85-113.
• HERCMAN H., PAZDUR M.F. & WYSOCZAŃSKI-MINKOWICZ T. 1987 - Reconstruction of climatic changes in the Tatra Mts. based on datings of deposits from selected caves. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 21: 59-75.
• HOLÚBEK P. 1994 - Nové poznatky o jaskyni Zadný úplaz vo vysokohorskom krase Červených vrchov. Slov. Kras, 32: 135-142.
• HOLÚBEK P. 2008 - Nowa perspektywa odkryć w Czerwonych Wierchach. Jaskinie, 51: 5.
• HOLÚBEK P. & ŠMOLL J. 1995 - Nové poznatky o jaskyni Nová Kresanica v Červených vrchoch. Slov. Kras, 33: 111-114.
• JAGLARZ P. & SZULC J. 2003-Middle Triassic evolution of the Tatricum sedimentary basin: an attempt of sequence stratigraphy to theWierchowa Unit in the Polish Tatra Mountains. Ann. Soc. Geol. Pol., 73: 169-182.
• JENNINGS J.N. 1985 - Karst geomorphology. Blackwell, New York.
• KICIŃSKA D. 2002 - Kenozoiczna ewolucja cyrkulacji wód krasowych w Tatrach Zachodnich. Arch. Instytutu Geologii UAM, Poznań.
• KICIŃSKA D. 2005-Reconstruction of paleoflows direction in the western part of Lodowe Spring Cave System. Kras i Speleol. UOEl, 11: 107-124.
• KOTAŃSKI Z. 1971 - Przewodnik geologiczny po Tatrach. Wyd. Geol., Warszawa.
• KOWALSKI K. 1953 - Jaskinie Polski.T. 2. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa.
• KRAJEWSKI K.P. 2003 - Facies development and lithostratigraphy of the Hightatric mid-Cretaceous (Zabijak Formation) in the Polish Tatra Mountains. Stud. Geol. Pol., 121: 81-158.
• LITWIN L. & ANDREYCHOUK V. 2008-Characteristics of high-mountain karst based on GIS and Remote Sensing. Environ. Geol., 54: 979-994.
• MAŁECKAD. 1989-Wpływ opadów atmosferycznych na kształtowanie chemizmu wód w obrębie masywu tatrzańskiego. Prz. Geol., 37: 504-510.
• MAŁECKA D. 1993 - Hydrogeologia krasu tatrzańskiego. [W:] Grodzicki J. (red.) Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego. T. 3. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa: 11-35.
• MAŁECKA D. 1997 - Źródła masywu tatrzańskiego. Acta Univ. Lodz., Fol. Geogr. Phys., 2: 9-26.
• MARCINOWSKI R. & WIEDMANN J. 1990 - The Albian ammonites of Poland. Palaeont. Pol., 50: 1-94.
• MASSE J.P. & UCHMAN A. 1997 - New biostratigraphic data on the Early Cretaceous platform carbonates of the Tatra Mountains, Western Carpathians, Poland. Cretaceous Res., 18: 713-729.
• MIŠÍK M. 1976 - Geologické exkurzie po Slovensku. Slovenské pedagogické nakladate'stvo, Bratislava.
• NOWAK J. 2009 - Jaskinie Tatr. [Dok. elektroniczny, dostęp 14.07.2009 r.] http://www.kktj.pl/
• NOWICKI T. 2003 - Ewolucja jaskiń systemu Lodowego źródła w świetle datowania nacieków jaskiniowych metodą uranowo-torowa. Archiwum ING PAN, Warszawa.
• NOWICKI T. & HERCMAN H. 2004 - Stable isotope (O, C) composition of speleothems - is it palaeoenvironmental record? [In:] 12th International Karstological School "Classical Karst", Dating of Cave Sediments. Karst Research Institute ZRC SAZU, Postojna: 58-59.
• PALMER A.N. 2007 - Cave geology. Cave Books, Dayton.
• PASSENDORFER E. 1983-Jak powstały Tatry.Wyd. Geol.,Warszawa.
• PAVLARČÍK S. 1984 - Speleologický výskum krasových javov obalonej jednotky severnej strany Vysokých Tatier. Slov. Kras, 22: 41-67.
• PRUNER P., BOSÁK P., KADLEC J., VENHODOVÁ D. & BELLA P. 2000 - Paleomagnetický výzkum sedimentárních výplni vybraných jeskyní na Slovensku. [In:] Bella P. (ed.) Výskum, vyu_ívanie a ochrana jaskýň 2. Spravá slovenských jaskýň, Liptovský Mikuláš: 13-25.
• RAKÚS M., VAŠIČEK, Z. & PAVLARČÍK S. 1995 - Amonity albu z jaskyne Mokrá diera v Javorovej doline (vysokotatranská suckesia, Vysoké Tatry). Miner. Slov., 27: 207-212.
• RICHTER D.K., IMMENHAUSER A. & NEUSER R.D. 2008 - Electron backscatter diffraction documents randomly orientated c-axes in moonmilk calcite fibres: evidence for biologically induced precipitation - short contribution. Sedimentology, 55: 487-497.
• ROGALSKI R. 1984 - Badania znacznikowe przepływów podziemnych w Dolinie Chochołowskiej w Polskich Tatrach Zachodnich. Prz. Geol., 32: 223-225, Warszawa.
• RÓŻAŃSKI K. & DULIŃSKI M. 1985 - Badania izotopowe form naciekowych w jaskiniach krasowych dla celów paleoklimatologii. Geochronometria, 2: 77-88.
• RÓŻAŃSKI K. & DULIŃSKI M. 1988 - A reconnaissance study of water in the karst of the Western Tatra Mountains. Catena, 15: 289-301.
• RUDNICKI J. 1967 - Geneza i wiek jaskiń Tatr Zachodnich. Acta Geol. Pol., 17: 521-591.
• RYCHLIŃSKI T. 2008 - Facies development and sedimentary environments of the Carpathian Keuper deposits from the Tatra Mountains, Poland and Slovakia. Ann. Soc. Geol. Pol., 78: 1-18.
• RYCHLIŃSKI T. & SZULC J. 2005 - Facies and sedimentary environments of the Upper Scythian-Carnian succession from the Belanské Tatry Mts., Slovakia. Ann. Soc. Geol. Pol., 75: 155-69.
• SABOL M. 2007 - Nález kostry leva jaskynného (Panthera spelaea Goldfuss, 1810) v Západných Tatrách. [In:] Rozkova A. & Ivanov M. (eds.) Konferencje 13. Kvarter. Sbornik abstraktov. Brno: 26.
• ŠIMKOVÁ Z. 2006-Osídlenie jaskýň Lipotova. Slov. Kras, 44: 119-141.
• ŠMÍDA B. 2008 - Jaskyňa Mesačný tieň - prvotné poznatky z geológie, morfológie a genézy. Slov. Kras, 46, Suppl. 1: 53-74.
• SMIEJA A. & SMIEJA-KRÓL B. 2007 - Springs with active calcium carbonate precipitation in the Polish part of the Tatra Mountains. [In:] Tyc A. & Stefaniak K. (eds.) Karst and Cryokarts. Faculty of Earth Science, University of Silesia, Sosnowiec-Wrocław: 219-226.
• SZOSTAKIEWICZ M. & MAŁECKI J.J. 2006 - Zastosowanie modelowania geochemicznego do ilościowej oceny denudacji chemicznej. Prz. Geol., 54: 1007-1010.
• WÓJCIK Z. 1966-Geneza i wiek klastycznych osadów jaskiń tatrzańskich. Pr. Muz. Ziemi, 9. 1-130.
• WÓJCIK Z. 1968 - Rozwój geomorfologiczny wapiennych obszarów Tatr i innych masywów krasowych Karpat Zachodnich. Pr. Muz. Ziemi, 13: 3-169.
• WÓJCIK Z. 1992-Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, Jaskinie Doliny Chochołowskiej i dolinek reglowych. Czas. Geogr., 63: 247-248.
• ZUBER A. MAŁECKI J.J. & DULIŃSKI M. 2008 - Groundwater ages and altitude of recharge areas in the Polish Tatra Mts. as determined from 3H, Δ18 O and 2H data. Geol. Quart., 52: 71-80.