Litologia i zespół akritarchowy formacji z Zalesia w Górach Świętokrzyskich na tle zmian poziomu morza i paleogeografii późnego ordowiku

• Autorzy: Trela W. , Szczepanik Z.

Warianty tytułu

EN

Lithology and acritarch assemblage of the Zalesie Formation in the Holy Cross Mountains on the background of the Late Ordovician paleogeography and sea-level changes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The uppermost Ordovician in the Holy Cross Mountains is represented by sandy mudstones, sandstones and marls of the Zalesie Formation deposited during the Hirnantian regression. Two arcitarch assemblages were recognized in the studied Upper Ordovician succession of the southern Holy Cross Mountains. The first one is dominated by species of Baltisphaeridium, Polygonium, Exculibranchium, Orthosphaeridium, Ordovicidium, Peteinosphaeridium, Multiplicisphaeridium, which occur in the upper Caradoc deposits. Upward in the section, these taxa are replaced mainly by diversified species of Veryhachium occurring together with Domasia, Deunfia, Leiofusa, Polygonium, Cheleutochroa, Multiplicisphaeridium and Polygonium. In the Zalesie Formation (upper Ashgill) they are accompanied by the redeposited Furongian/Lower Ordovician specimens and the Middle Ordovician species of the peri-Gondwanian affinity (e.g. Frankea), which were likely transported from Avalonia during collision of this terrane with Baltica.

Słowa kluczowe

PL

hirnant; regresja; akritarchy; warstwy osadowe wtórne; Polska

EN

Hirnantian; regression; acritarchs; redeposition; Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 57, nr 2
• Strony: 147--157
• Opis fizyczny: Bibliogr. 74 poz. rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Trela W.

autor

Szczepanik Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce,

Bibliografia

• ARMSTRONG H.A. & COE A.L. 1997 - Deep-sea sediments record the geophysiology of the late Ordovician glaciation. J. Geol. Soc., London, 154: 929-934.
• BEDNARCZYK W. 1971 - Stratigraphy and paleogeography of the Ordovician in the Holy Cross Mountains. Acta Geol. Pol., 21: 574-616.
• BEDNARCZYK W. 1981 - Stratygrafia ordowiku Gór Świętokrzyskich. [W:] Żakowa H. (red.) Przewodnik 53. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Kielce, 6-8.09.1981. Wyd. Geol., Warszawa: 35-41.
• BEDNARCZYK W. & TOMCZYK H. 1981 - Wybrane problemy stratygrafii, litologii i tektoniki wendu i starszego paleozoiku Gór Świętokrzyskich oraz niecki miechowskiej. Punkt 4: Bardo Stawy. [W:] Żakowa H. (red.) Przewodnik 53. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Kielce, 6-8.09.1981. Wyd. Geol., Warszawa: 139-143.
• BRENCHLEY P.J. 2004 - End Ordovician Glaciation. [In:] Webby B.D. et al. (eds.) Great Ordovician Biodiversification Event. Columbia University Press, New York: 81-83.
• BOCKELIE T.G. & KJELLSTROEM G. 1979 - Middle Ordovician acritarchs from the island of Odinsholm, Estonia. Geologiska Foereningen i Stockholm Foerhandlingar, 101: 205-216.
• CHERNS L. & WHEELEY J.R. 2007-A pre-Hirnantian (late Ordovician) interval of global cooling: The Boda event re-assessed. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 251: 449-460.
• COCKS L.R. 2002 - Key Lower Palaeozoic faunas from near the Trans-European Suture Zone. [In:]Winchester J.A. et al. (eds.) Palaeozoic Amalgamation of Central Europe. Geol. Soc., London, Spec. Pub., 201: 37-46.
• COCKS R.M. & TORSVIK T.H. 2005 - Baltica from the late Precambrian to mid-Palaeozoic times: The gain and loss of a terrane's identity. Earth Sci. Rev., 27: 39-66.
• CZARNOCKI J. 1928 - Profil dolnego i górnego ordowiku w Zalesiu pod Łagowem w porównaniu z ordowikiem innych miejscowości ośrodkowej części Gór Świętokrzyskich. Spraw. PIG, 4: 555-568.
• CZARNOCKI J. 1950 - Geologia regionu łysogórskiego w związku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach. Pr. Państw. Inst. Geol., 1: 1-404.
• DADLEZ R., KOWALCZEWSKI Z. & ZNOSKO J. 1994 - Some key problems of the pre-Permian tectonics of Poland. Geol. Quart., 38: 169-190.
• DZIK J. 1999 - The Ordovician in the Holy Cross Mountains. [In:] Dzik J. et al. (eds.) International Symposium on the Ordovician System, ISOS Prague 1999, Pre-Conference Field trip, Excursion guide Poland and Germany: 3-7.
• FORTEY R.A. & COCKS R.L. 2005 - Late Ordovician global warming: The Boda event. Geology, 33: 405-408.
• GÓRKA H. 1980 - Le microplancton de l'Ordovicien moyen de Strabla (Pologne). Acta Palaeont. Pol., 25: 261-278.
• GÓRKA H. 1987 - Acritarches et Prasinophyceae de l'Ordovicien moyen (Viruen) du sondage de Smedsby Gard No. 1 (Gotland, Suede). Rev. Palaeobot. Palynol., 52: 257-297.
• HILL P.J. & MOLYNEUX S.G. 1988 - Biostratigraphy, palynofacies and provincialism of Late Ordovician-Early Silurian acritarchs from northeast Libya. [In:] El-Arnauti A. et al. (eds.) Subsurface palynostratigraphy of northeast Libya. Garyounis University Publications, Benghazi: 27-43.
• JACHOWICZ M. 2005 - Ordowickie akritarchy bloku górnośląskiego. Prz. Geol., 53: 756-762.
• JACOBSON S.R. 1978 - Acritarchs from the Upper Ordovician Clays Ferry Formation, Kentucky, U.S.A. Palinologia, Numero extraordinario, 1: 293-301.
• JACOBSON S.R. 1987 - "Middle Ordovician" acritarchs are guide fossil for the Upper Ordovician. Lethaia, 20: 91-92.
• JAGIELSKA L. 1962 - Wstępne opracowanie mikrospor z ordowiku Brzezin i Zbrzy w Górach Świętokrzyskich. Biul. Inst. Geol., 174: 51-62.
• KIELAN Z. 1959 - Upper Ordovician trilobites from Poland and some related forms from Bohemia and Scandinavia. Paleont. Pol., 11: 1-198.
• KJELLSTROEM G. 1971 - Middle Ordovician microplankton from the Groetlingbo borehole No. 1 in Gotland, Sweden. Aarsbok. Sveriges Geologiska Undersoekning, 65: 1-35.
• KOWALCZEWSKI Z. 1965 - W sprawie strukturalnej i stratygraficznej pozycji warstw dalmanitinowych i mułowców tretaspisowych z górnego ordowiku Gór Świętokrzyskich. Kwart. Geol., 9: 55-456.
• KOWALCZEWSKI Z. 1994 - The Holy Cross Mts. in the Early Paleozoic. [In:] Kowalczewski Z. et al. (eds.) Europrobe. Trans-European Suture Zone Workshop. Excursion Guidebook the Holy Cross Mountains, Kielce: 1-18.
• KOWALSKA S., KRANC A., MAKSYM A. & OEMIST P. 2000 - Budowa geologiczna podłoża trzeciorzędu w północno-wschodniej części zapadliska przedkarpackiego, w rejonie Lubaczów - Biszcza. Nafta, 3: 158-178.
• KREMER B. 2001-Acritarchs from the Upper Ordovician of southern Holy Cross Mountains, Poland. Acta Palaeont. Pol., 46: 595-601.
• KREMER B. 2005 - Mazuelloids: product of post-mortem phosphatization of acanthomorphic acritarchs. Palaios, 20, 27-36.
• KUMP L.R, ARTHUR M.A., PATZKOWSKY M.E., GIBBS M.T., PINKUS D.S. & SHEEHAN P.M. 1999 - A weathering hypothesis for glaciation at high atmospheric pCO2 during the Late Ordovician. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 152: 173-187.
• MASIAK M., PODHALAŃSKA T. & STEMPIEŃ-SAŁEK M. 2003- Ordovician-Silurian boundary in the Bardo Syncline (Holy Cross Mountains) - new data on fossil assemblages and sedimentary succession.Geol. Quart., 47: 311-329.
• MODLIŃSKI Z. 1982 - Rozwój litofacjalny i paleotektoniczny ordowiku na obszarze platformy prekambryjskiej w Polsce. Pr. Inst. Geol., 52: 66.
• MODLIŃSKI Z. & SZYMAŃSKI B. 2001 - The Ordovician stratigraphy and paleogeography of the Nida-Holy Cross Mts. Area, Poland - a review. Geol. Quart., 45: 417-433.
• NAWROCKI J., DUNLAP J., PECSKAY Z., KRZEMIŃSKI L., ŻYLIŃ- SKA A., FANNING M., KOZŁOWSKIW., SALWAS., SZCZEPANIK Z. & TRELAW. 2007 - Late Neoproterozoic to Early Palaeozoic palaeogeography of the Holy Cross Mountains (Central Poland): an integrated approach. J. Geol. Soc., London, 164: 405-423.
• NIELSEN A.T. 2004 - Ordovician sea level changes: a Baltoscandian perspective. [In:] Webby B.D. et al. (eds.) The Great Ordovician Biodiversification Event. Columbia University Press, New York: 84-93.
• PODHALAŃSKA T. 1980 - Stratigraphy and development of Middle and Upper Ordovician deposits in the Łeba Elevation (NW Poland). Acta Geol. Pol., 30: 327-390.
• PODHALAŃSKA T. 2003 - Granica ordowik/sylur - poziomy graptolitowe a chronostratygrafia: problemy i nowe koncepcje. Prz. Geol., 51: 942-946.
• PODHALAŃSKA T. & TRELAW. 2007 - Stratigraphy and sedimentary record of the Lower Silurian succession in the southern Holy Cross Mountains, Poland. Acta Palaeont. Sin., 46, suppl: 397-401.
• POŻARYSKI W. 1991 - The strike-slip terrane model for the North German-Polish Caledonides. Publ. Inst. Geoph., Pol. Acad. Sc., A-19:3-15.
• RAEVSKAYA E., LE HÉRISSÉ A. & STEEMANS P. 2004 - Quantitative distribution and evolution of palynomorphs associated with kukersite deposits in the Middle-Upper Ordovician of the East-European Platform. [In:] Erlanger geologische Abhandlungen Sonderband, 5: 61.
• RAUP D.M. & SEPKOSKI J.J. JR. 1982 - Mass extinctions in the marine fossil record. Science, 215: 1501-1503.
• RONG J.Y., CHEN X. & HARPER D.A.T. 2002 - The latest Ordovician Hirnantia fauna (Brachiopoda) in time and space. Lethaia, 35: 231-249.
• ROSS C.A. & ROSS R.P. 1996 - Silurian sea-level fluctuations. [In:] Witzke B.J. et al. (eds.), Paleozoic sequence stratigraphy: views from the North America Craton. Geol. Soc. Amer., Spec. Pap., 306: 187-192.
• SALWA S. 2006- Wstępna charakterystyka strukturalno-petrograficzna fyllitów z Podmąchocic w regionie łysogórskim Gór OEwiętokrzyskich. Prz. Geol., 54: 513-520.
• SAMUELSSON J., VECOLI M., BEDNARCZYK W. & VERNIERS J. 2002 - Timing of the Avalonia-Baltica plate convergence as inferred from palaeogeographic and stratigraphic data of chitinozoan assemblages in west Pomerania, northern Poland. [In:] Winchester J.A. et al. (eds.) Palaeozoic Amalgamation of Central Europe. Geol. Soc., London, Spec. Pub., 201: 95-113.
• SAMUELSSON J., VECOLI M. & BEIER H. 2001 - Ordovician-Silurian palynostratigraphy (Chitinozoa and acritarchs) of the G14-1/86 borehole, southern Baltic Sea. Neues Jahr. Geol. Paläaont., Abh., 222: 91-122.
• SERVAIS T. 1993 - The Ordovician acritarch Frankea. [In:] Molynoeux S.G. & Dorning K.J. (eds.) Contributions to acritarch and chitinozoan research. Spec. Pap. Palaeont., 48: 79-95.
• SERVAIS T. & FATKA O. 1997 - Recognition of the Trans-European suture zone (TESZ) by the palaeobiogeographical distribution pattern of early to middle Ordovician. Geol. Mag., 134: 617-625.
• SERVAIS T., LI J., STRICANNE L., VECOLI M. & WICANDER R. 2004 - Acritarchs. [In:] Webby B.D. et al. (eds.) The Great Ordovician Biodiversification Event. Columbia University Press, New York: 348-360.
• SERVAIS T., SAMUELSSON J., SEHNERT M., VECOLI M., GIESE U. & VERNIERS J. 2001 - Ordovician palynomorphs from the subsurface of Rügen NE Germany - review and perspectives. Neues Jahrb. Geol. Paläeont. Abh., 222: 123-139.
• SERVAIS T., VECOLI M, LI J., MOLYNEUX S.G., RAEVSKAYA E.G. & RUBINSTEIN C.V. 2007 - The acritarch genus Veryhachium Deunff 1954: Taxonomic evaluation and first appearance. Palynology; 31: 191-203.
• SHEEHAN P.M. 2001 - The Late Ordovician mass extinction. Ann. Rev. Earth Planet. Sci., 29: 331-364.
• SZCZEPANIK Z. 2000 - The Ordovician acritarchs of the Pomeranian Caledonides and their foreland; similarities and differences. Geol. Quart., 44: 275-295.
• SZCZEPANIK Z. 2003 - Następstwo stratygraficzne głównych zespołów akritarchowych w ordowiku Gór Świętokrzyskich. Pos. Nauk. PIG, 59, 96-98.
• TEMPLE J.T. 1965 - Upper Ordovician brachiopods from Poland and Britain. Acta Paleont. Pol., 10: 379-450.
• TOMCZYK H. 1962 - Problem stratygrafii ordowiku i syluru w Polsce w oewietle ostatnich badań. Pr. Inst. Geol., 35: 1-134.
• TOMCZYK H. 1963 - Ordowik i sylur zapadliska przedkarpackiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 33: 289-315.
• TOMCZYK H. 1964 - The Ordovician and Silurian sedimentation cycles in Poland and the phenomena of the Caledonian orogeny. Bull. Acad. Pol. Sci., 12: 119-131.
• TORSVIK T.H. & REHNSTRÖM E.F. 2003 - The Tornquist Sea and Baltica - Avalonia docking. Tectonophysics, 362: 67-82.
• TRELAW. 2005 - OErodowiska sedymentacji ordowiku górnego w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 417: 109-154.
• TRELAW. 2006a - Litostratygrafia ordowiku w Górach Świętokrzyskich. Prz. Geol., 54: 622-631.
• TRELAW. 2006b - Ordowik w Górach Świętokrzyskich: zapis stratygraficzny i sedymentacyjny. [W:] Skompski S. & Żylińska A. (red.) Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich - 77. Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego: 28-35.
• TRELAW. 2007 - Upper Ordovician mudrock facies and trace fossils in the northern Holy Cross Mountains, Poland, and their relation to oxygen- and sea-level dynamics. Palaeogeogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., 246, 488-501.
• TRELAW. & PODHALAŃSKA T. 2008a - Ordovician/Silurian boundary in the northern Holy Cross Mountains (Central Poland). [In:] Kröger B. & Servais T. (eds.), Palaeozoic Climates - International Congress, August 22-31, 2008 Lille, France. Abstracts: 94.
• TRELAW. & PODHALAŃSKA T. 2008b - Stratygrafia i litologia landoweru (dolny sylur) w regionie łysogórskim Gór Świętokrzyskich. Pierwszy Polski Kongres Geologiczny, Kraków 26-28.09.2008. Abstrakty: 123-124.
• TRELAW. & SALWA S. 2007 - Litostratygrafia dolnego syluru w odsłonięciu Bardo Stawy (południowa część Gór Świętokrzyskich): związek ze zmianami poziomu morza i cyrkulacją oceaniczną. Prz. Geol., 55: 971-978.
• TURNER R.E. 1982 - Reworked acritarchs from the type section of the Ordovician Caradoc Series, Shropshire. Palaeontology, 25: 119-143.
• VAVRDOVAM. 1974 - Geographical differentiation of Ordovician acritarch assemblages in Europe. Rev. Palaeobot. Palynol., 18: 171-175.
• VAVRDOVAM. 1982 - Recycled acritarchs in the Uppermost Ordovician of Bohemia. Casopis Pro Mineralogii a Geologii, 27: 337-345.
• VECOLI M. 2008 - Fossil microphytoplankton dynamics across the Ordovician-Silurian boundary. Rev. Paleobot. Palynol., 148: 91-107.
• VECOLI M. & LE HÉRISSÉ A.L. 2004 - Biostratigraphy, taxonomic diversity and patterns of morphological evolution of Ordovician acritarchs (organic-walled microphytoplankton) from the northern Gondwana margin in relation to palaeoclimatic and palaeogeographic changes. Earth Sci. Rev., 67, 267-311.
• VECOLI M. & SAMUELSSON J. 2001a - Quantitative evaluation of microplankton palaeobiogeography in the Ordovician-Early Silurian of the northern Trans European Suture Zone: Implications of the timinig of the Avalonia-Baltica collision. Rev. Paleobot. Palynol., 115: 43-68.
• VECOLI M. & SAMUELSSON J. 2001b - Reworked acritarchs as provenance indicators in the Lower Palaeozoic of Denmark. Comptes Rendus de l'académie des Sciences, A. Sciences de la Terre et des Planètes, 332: 465-471.
• VECOLI M., SAMUELSSON J. & STOUGE S. 2001 - Geodynamic interpretation of acritarch and chitinozoan suites from uppermost Ordovician-lower Silurian sediments in Denmark, northern Germany, and northern Poland. [In:] WOGOGOB-2001 Working Group on the Ordovician Geology of Baltoscandia Oresund Region. Abstracts: 29-30.
• WICANDER R. & PLAYFORD G. 2008 - Upper Ordovician microphytoplankton of the Bill's Creek Shale and Stonington Formation, Upper Peninsula of Michigan, U.S.A.: Biostratigraphy and palaeogeographic significance. Rev. Micropaleontol., 51: 39-66.