Rekonstrukcja geometrii powierzchni lodowców z maksimum ostatniego zlodowacenia (LGM) w polskich Tatrach Wysokich (zlewnie Roztoki i Rybiego Potoku)

• Autorzy: Makos M. , Nowacki Ł.

Warianty tytułu

EN

Reconstruction of surface geometry of the last glacial maximum (LGM) glaciers in the Polish High Tatra Mts. (drainage basins of Roztoka and Rybi Potok)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

A reconstruction of the last glacial maximum (LGM) ice surface geometry in the Polish High Tatra Mts. (drainage basins of Roztoka and Rybi Potok) is based on detailed field mapping of glacial trimlines. Obtained field data provide evidence of the ice surface elevation within the ice accumulation areas and in some cases they indicate direction of ice flow. The LGM ice-surface geometry is presented as a digital elevation model (DEM) which was created using geographic information system (GIS). Calculations of ice thickness and ice volume are based on DEM of present land topography. Reconstruction of the ice extent within ablation area is created using archival data. During LGM, the Roztoka glacier and the Rybi Potok glacier were a typical valley glaciers included into a huge glacial system being a dendritic glacier. According to acumulation area ratio (AAR) method, equilibrium line of these glaciers was situated at an elevation of about 1400 m a.s.l. It shows that nearly the whole area of the drainage basins of Roztoka and Rybi Potok have been an ice accumulation area supplying the Biała Woda glacier during LGM. Equilibrium line altitude (ELA) depression in relation to modern ELA (2300 m a.s.l.) was about 900 m. Assuming temeperature lapse rate of 0,6oC/100 m, a mean summer temperature in the Tatra Mts. was lowered of about 5,5oC. Ice area and its volume calculated for accumulation areas indicate that their relations to one another are nearly identical. It can be evidence for similar precipitation in both the Roztoka and the Rybi Potok drainage basins and an indicator of atmospheric circulation pattern which have determined climate in the Tatra Mts. during LGM.

Słowa kluczowe

PL

podcięcie lodowcowe; ostatnie zlodowacenie (LGM); Polskie Tatry Wysokie; paleogeografia lodowców

EN

glacial trimline; last glacial maximum (LGM); Polish High Tatra Mts.; paleoglaciology; GIS

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2009
• Tom: Vol. 57, nr 1
• Strony: 72--79
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys.

Twórcy

autor

Makos M.

autor

Nowacki Ł.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, al. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• ALLEY R.B., MAROTZKE J., NORDHAUS W.D., OVERPECK J.T., PETEET D.M., PIEKLE R.A., PIERREHUMBERT R.T., RHINES P.B., STOCKER T.F., TALLEY L.D. & WALLACE J.M. 2003 - Abrupt climate change. Science, 299: 2005-2010.
• BALLANTYNE C.K. 1997 - Periglacial trimlines in the Scotish Highlands. Quat. Inter., 38/39: 119-136.
• BAUMGART-KOTARBA M. & KOTRBA A. 1997 - Würm glaciation in the Biała Woda Valley, High Tatra Mountains. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 31: 57-81.
• BAUMGART-KOTARBA M. & KOTRBA A. 2001 - Deglaciation in the Sucha Woda and Pańszczyca Valleys in the Polish High Tatras. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 35: 7-38.
• BAUMGART-KOTARBA M., BLUSZCZ A. & KOTRBA A. 2001 - Age of Würm glaciation in the High Tatra Mts in the light of 14C, TL and OSL dating versus geomorphological data. [W:] 7th International Conference Methoods of Absolute Chronology, 23-26 kwietnia 2001, Ustroń-Gliwice: 55-56.
• BURCHART J. 1970 - Skały krystaliczne Wyspy Goryczkowej. Stud. Geol. Pol., 36: 1-138.
• CLARK P.U. & MIX A.C. 2000 - Ice sheets by volume. Nature, 406: 689-690.
• DZIERŻEK J., LINDNER L. & NITYCHORUK J. 1986 - Late Quaternary deglaciation of the Eastern Polish Tatra Mts. Bull. Pol. Acad. Sc., Earth Sc., 34: 395-407.
• DZIERŻEK J., LINDNER L. & NITYCHORUK J. 1987 - Rzeźba i osady czwartorzędowe Doliny Pięciu Stawów Polskich (Tatry Wysokie). Prz. Geol., 35: 8-15.
• DZIERŻEK J., NITYCHORUK J., ZREDA-GOSTYŃSKA G. & ZREDA M.G. 1999 - Metoda datowania kosmogenicznym izotopem 36Cl - nowe dane do chronologii glacjalnej Tatr Wysokich. Prz. Geol., 47: 987-992.
• FLORINETH D. & SCHLÜCHTER C. 2000 - Alpine evidence for atmospheric circulation patterns in Europe during the Last Glacial Maximum. Quatern. Res., 54: 295-308.
• Fotogrametryczna mapa Tatr (część polska) w skali 1 : 20 000-Wojskowy Instytut Kartograficzny, Warszawa, 1938.
• GADOMSKI A. 1926 - Morfologia glacjalna północnych stoków Wysokich Tatr. B. Kotula. Cieszyn.
• GĄDEK B. 1998 - Würmskie zlodowacenie Tatr w oewietle rekonstrukcji lodowców wybranych dolin na podstawie prawidłowości glacjologicznych. Pr. Nauk. UŚl., 1741: 1-152.
• GROOCHOCKA-PIOTROWSKA K. 1970 - Fotointerpretacja i geneza struktur nieciągłych w masywie granitoidowym polskiej części Tatr Wysokich. Acta Geol. Pol., 20: 365-411.
• HALICKI B. 1930 - Dyluwialne zlodowacenie północnych stoków Tatr. Spraw. Państw. Inst. Geol., 5 (3-4): 377-534.
• IVY-OOCHS S., KERSCHNER H., REUTHER A., PREUSSER F., HEINE K., MAISH M., KUBIK P.W. & SCHLÜCHTER C. 2008 - Chronology of the last glacial cycle in the European Alps. J. Quat. Sc., 23: 559-573.
• JANIA J. 1993 - Glacjologia. Wydaw. Nauk. PWN. KELLY M., BUONCRISTAINI J.-F. & SCHLÜCHTER C. 2004 - A reconstruction of the last glacial maximum (LGM) ice-surface geometry in the western Swiss Alps and contiguous Alpine regions in Italy and France. Eclogae Geol. Helv., 97: 57-75.
• KLIMASZEWSKI M. 1960 - On the influence of pre-glacial relief on the extention and developmeent of glaciation and deglaciation of mountaioous regions. Prz. Geogr., 32: 41-49.
• KLIMASZEWSKI M. 1988 - Rzeźba Tatr Polskich. PWN, Warszawa.
• LENCEWICZ S. 1936 - Uwagi o zlodowaceniu w polskich Tatrach Wysokich. Prz. Geogr., 16: 155-160.
• LINDNER L. 1994 - Jednostki stadialne i interstadialne ostatniego zlodowacenia (Würm, Vistulian) w Tatrach Polskich i na Podhalu. Acta Geogr. Univ. N. Copernici, 27: 59-73.
• LINDNER L., DZIERŻEK J. & NITYCHORUK J. 1990 - Problem wieku i zasięgu lodowców ostatniego zlodowacenia (Vistulian) w Tatrach Polskich. Kwart. Geol., 34: 339-354.
• LINDNER L., NITYCHORUK J. & BUTRYM J. 1993 - Liczba i wiek zlodowaceń tatrzańskich w świetle datowań termoluminescencyjnych osadów wodnolodowcowych w dorzeczu Białego Dunajca. Prz. Geol., 41: 10-21.
• LINDNER L., DZIERŻEK J., MARCINIAK B. & NITYCHORUK J. 2003 - Outline of Quaternary glaciations in the Tatra Mountains: their development, age and limits. Geol. Quat., 47: 269-280.
• LUKNIS M. 1973 - Relief Vysokich Tatier a ich predpolia. Vyd. Slov. Akad. Ved. Bratislava.
• MAKOS M. 2008 - Podcięcia lodowcowe w polskich Tatrach Wysokich. [W:] XV Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski - Plejstocen Tatr i Podhala - zlodowacenia tatrzańskie, Zakopane 1-5 września 2008: 46-48.
• NETELER M. & MITASOVA H. 2007 - Open Source GIS: A GRASS GIS Approach. Third edition. Springer, New York.
• PARTSCH J. 1923 - Die Hohe Tatra zur Eiszeit. F. Enke, Leipzig.
• PRESS F. & SIEVER R. 1986 - Earth. W.H. Freeman and Company, New York.
• ROMER E. 1929 - Tatrzańska epoka lodowa. Mem. Acad. Pol., Ser. A, Lwów. Pr. Geogr., 11.
• Tatry Polskie, 1 : 10 000 - Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Wojskowe Zakłady Kartograficzne, Warszawa, 1984.
• THORP P.W. 1981 - A trimline method for defining the upper limit of Loch Lamond Advancee glaciers: examples from the Loch Leven and Glenn Coe areas. Scot. J. Geol., 17: 49-64. 79