Regionalizacja tektoniczna Polski-Polska południowa (blok górnośląski i blok małopolski)

• Autorzy: Buła Z. , Żaba J. , Habryn R.

Warianty tytułu

EN

Tectonic subdivision of Poland: southern Poland (Upper Silesian Block and Małopolska Block)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The attempt to divide the Upper Silesian Block and the Małopolska Block into tectonic units has been based on a general map at scale of 1:1000000, without Permian-Mesozoic and Cenozoic strata. Cartographic, general and monographic works regarding formation of Precambrian basement of both of the blocks have been discussed and presented, and data concerning development of sedimentation, tectonics, and structure of the Paleozoic cover of the blocks were the background for the suggested division. The Upper Silesian Block is a part of a larger unit determined as the Brunovistulicum, which together with the Brno Block are entirely located within the borders of the Czech Republic. The Brunovistulicum and the Małopolska Block vary in formation of Precambrian basement and covering Paleozoic formations, what proves different paleogeographical-facial and paleotectonic development. Current data do not allow determining their southern range, where both units are within the range of the orogeny of the Outer Carpathians and quite possibly in the range of the Inner Carpathians. The boundary of the Brunovistulicum and the Małopolska Block along the part between Lubliniec and Cracow and farther to the vicinity of Bochnia and Nowy Sącz is relatively well defined and documented. It is a narrow Cracow-Lubliniec fault zone, approximately 500 m wide, cutting and moving all rock series of the Precambrian and the Paleozoic. The fault zone of the Odra River probably forms its NW continuation. The following tectonic units have been distinguished in the Upper Silesian Block: 1) Moravian-Silesian Fold-and-Thrust Belt, 2) Upper Silesian Fold Zone, 3) Upper Silesian Trough, 4) Bielsko-Biała Dome, 5) Rzeszotary Horst, 6) Liplas Graben. There is only one tectonic unit distinguished in the Małopolska Block-Kielce Fold Belt, dipping towards NW-SE, along the NE boundary of the block. Paleozoic formations building the unit represent thrust fault structure. In this case, the Kielce Fold Belt significantly varies from the other parts of the Małopolska Block, where Paleozoic formations build numerous small block structures.

Słowa kluczowe

PL

regionalizacja tektoniczna; blok górnośląski; Brunovistulicum; blok małopolski; plan podpermsko-mezozoiczny; jednostki tektoniczne

EN

regional subdivision; Brunovistulikum; Upper Silesian Block; Małopolska Block; sub-Permian-Mesozoic paleosurface; tectonic units

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 56, nr 10
• Strony: 912--920
• Opis fizyczny: bibliogr. 63 poz., rys.

Twórcy

autor

Buła Z.

autor

Żaba J.

autor

Habryn R.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec,

Bibliografia

• BOUČEK B. 1935 - O silurskě fauně od Stinavy (zăpadně od Plumlova) na Drahanskě vysočině. Čas. Vlasten. Spol. Mus., 48: 129-138.
• BROCHWICZ-LEWIŃSKI W., POŻARYSKI W., TOMCZYK H. 1983 - Ruchy przesuwcze w południowej Polsce w paleozoiku. Prz. Geol., 31: 651-658.
• BUKOWY S. 1964 - Nowe poglądy na budowę północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Biul. Inst. Geol., 184: 5-34.
• BUKOWY S. 1972 - Budowa podłoża karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, [W:] Karbon Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Inst. Geol., 61: 23-50.
• BUŁA Z. 2000 - Dolny paleozoik Górnego Śląska i zachodniej Małopolski. Pr. Państw. Inst. Geol., 171: 1-63
• BUŁA Z. & HABRYN R. (red.) 2008 - Atlas geologiczno-strukturalny podłoża paleozoicznego Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• BUŁA Z., HABRYN R., KRIEGER W., KUREK S., MARKOWIAK M. & WOŹNIAK P. 2002 - Atlas geologiczny paleozoiku bez permu w strefie kontaktu bloków górnośląskiego i małopolskiego. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• BUŁA Z. & JACHOWICZ M. 1996 - The Lower Palaeozoic sediments in the Upper Silesian Block. Geol. Quart., 40: 299-336.
• BUŁA Z., JACHOWICZ M. & PŘICHYSTAL A. 1997a - Lower Palaeozoic deposits of the Brunovistulicum. Terra Nostra, 11: 32-38.
• BUŁA Z., JACHOWICZ M. & ŻABA J. 1997b - Principal characteristics of the Upper Silesian Block and Małopolska Block border zone (southern Poland). Geol. Mag., 133: 669-677.
• BUŁA Z. & ŻABA J. 2005 - Pozycja tektoniczna Górnośląskiego Zagłębia Węglowego na tle prekambryjskiego i dolnopaleozoicznego podłoża, [W:] Jureczka J., Buła Z. & Żaba J. (red.), Geologia i zagadnienia ochrony środowiska w regionie górnośląskim. Państwowy Instytut Geologiczny, Polskie Towarzystwo Geologiczne, Warszawa: 14-42.
• BUŁA Z. & ŻABA J. 2008 - Struktura prekambryjskiego podłoża wschodniej części bloku górnośląskiego (Brunovistulicum). Prz. Geol., 56: 473-480.
• BYLINA P., ŻELAŹNIEWICZ A. & DÖRR W. 2000 - Archean basement in the Upper Silesia Block: U-Pb zircon age from amphibolites of the Rzeszotary Horst, [In:] Joint Meeting of Europrobe (TESZ) and PACE Projects. Zakopane/Holy Cross Mountains, Poland, September 16-23, 2000. Abstracts volume. Warszawa: 11-12.
• CEBULAK S. & KOTAS A. 1982 - Profil utworów intruzywnych i prekambryjskich w otworze Goczałkowice IG-1, [W:] Przewodnik 54 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Sosnowiec. Wyd. Geol., Warszawa: 205-210.
• CHLUPAČ I. 1988 - The Devonian of Czechoslovakia and its stratigraphical significance, [In:] McMillan N.J., Embry A.F. & Glass D.J. (eds.), Devonian of the World. Proceedings of the Second International Symposium on the Devonian System. Mem. Canad. Soc. Petrol. Geol., 14: 481-497.
• CWOJDZIŃSKI S. & ŻELAŹNIEWICZ A. 1995 - Podłoże krystaliczne bloku przedsudeckiego, [W:] Przewodnik 66 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Wrocław. Rocz. Pol. Tow. Geol. - wyd. spec.: 11-28.
• CYMERMAN Z. 2004 - Tectonic map of the Sudetes and the Fore-Sudetic Block, 1 : 200 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• DUDEK A. 1980 - The crystalline basement block of the Outer Carpathians in Moravia: Bruno-Vistulicum. Roz. ČS. Akad. Věd, Ř. Mat. Pŕír. Věd, 90: 1-85.
• DZIADZIO P. & JACHOWICZ M. 1996 - Budowa podłoża utworów mioceńskich na SW od wyniesienia Lubaczowa. Prz. Geol., 44: 1124-1130.
• FATKA O. & VAVRDOVAM. 1998 - Early Cambrian Acritarcha from sediments underlying the Devonian in Moravia (Menin borehole, southern Moravia). Czech. Geol. Surv. Bull., 73: 55-60.
• FINGER F., HANŻL P., PIN C., VON QUADT A., STEYRER H.P. 2000 - The Brunovistulian: Avalonian Precambrian sequence at the eastern and of the Central European Variscides? [In:] Franke W., Haak V., Oncken O. & Tanner D. (eds.), Orogenic processes: Quantifi-
• FINGER F., SCHITTER F., RIEGLER G. & KRENN E. 1999 - The history of the Brunovistulian total-Pb monazite ages from the metamorphic complex. Geolines, 8: 21-23.
• HLADIL J. 1988 - Zonality in the Devonian carbonate sediments in Moravia (CSFR), [In:] Proc. Ist. Int. Conf. Bohemian Massif. Praha: 121-126.
• JACHOWICZ M. 2005 - Ordowickie akritarchy bloku górnośląskiego. Prz. Geol., 53: 756-762.
• JACHOWICZ M. & PŘICHYSTAL A. 1997 - Lower Cambrian sediments in deep boreholes in south Moravia. Věst. Čes. Geol. Úst., 72: 329-332.
• JACHOWICZ M., ŻELAŹNIEWICZ A., BUŁA Z., BOBIŃSKI W., HABRYN R., MARKOWIAK M. & ŻABA J. 2002 - Geneza i pozycja stratygraficzna podkambryjskich i podordowickich anchimetamorficznych skał w południowej Polsce - przedpole orogenu neoproterozoicznego? Arch. Państwowego Instytutu Geologicznego, Sosnowiec-Warszawa.
• JURECZKA J., DOPITAM., GAŁKAM., KRIEGERW., KWARCIŃSKI J. & MARTINIEC P. 2005 - Atlas geologiczno-złożowy polskiej i czeskiej częoeci Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, 1 : 200 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• KALVODA J., LEICHMANN J., BÁBEK O. & MELICHAR R. 2003 - Brunovistulian terrane (Central Europe) and Istanbul Zone (NW Turkey): Late Proterozoic and Paleozoic tectonostratigraphic development and paleogeography. Geol. Carpath., 54: 139-152.
• KETTNER R. & REMEŠ M. 1935 - Objev silurskych břidlic s graptolitovou faunou na Moravě. Věst. Kral. Čes. Spol. Nauk., 16: 1-7.
• KONIOR K. 1974 - Budowa geologiczna wypiętrzenia rzeszotarskiego w świetle najnowszych danych wiertniczych i geofizycznych. Rocz. Pol. Tow. Geol., 44: 321-375.
• KOTAS A. 1972 - Ważniejsze cechy budowy geologicznej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego na tle pozycji tektonicznej i budowy głębokiego podłoża utworów produktywnych, [W:] Problemy geodynamiki i tąpań. Komitet Górnictwa PAN, Kraków: 5-55.
• KOTAS A. 1982 - Zarys budowy geologicznej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, [W:] Przewodnik 54 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Sosnowiec. Wyd. Geol., Warszawa: 45-72.
• KOTAS A. 1985a - Uwagi o ewolucji strukturalnej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, [W:] Trzepierczyński J. (red.) Tektonika Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. 31.05-1.06 1985 Sosnowiec. Wyd. UŚl, Katowice: 17-46.
• KOTAS A. 1985b - Structural evolution of the Upper Silesian Coal Basin (Poland). 10 Congr. Int. Strat. Geol. Carb., Madrid 1983. Compt. Rend., 3: 459-469.
• KOWALCZEWSKI Z., ŻYLIŃSKA A. & SZCZEPANIK Z. 2006 - Kambr w Górach Świętokrzyskich, [W:] Przewodnik 77 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Ameliówka k. Kielc. Warszawa: 14-27.
• KOWALSKA S., KRANC A., MAKSYM A. & OEMIST P. 2000 - Budowa geologiczna podłoża miocenu w północno-wschodniej części zapadliska przedkarpackiego, w rejonie Lubaczów-Biszcza. Nafta-Gaz, 3: 158-178.
• KRAFT P. & MAREK J. 1999 - Siluršti graptoliti a hlavono_ci z lokality Stinava-Repešsky zleb (Drahanska vrchovina, morava). Přirodovědne studie Muzea Prostějovska. Svazek 2: Geologicky vyzkum okoli Stinavy na Drahanske vrchovině. Muzeum Prostějovska v Prostějově: 1-16.
• KRÖNER A. & MAZUR S. 2003 - Proterozoic and Palaeozoic crustal components across the East/Central Sudetes boundary at the eastern margin of the Bohemian Massif: new U/Pb single zircon ages from the eastern Fore-Sudetic block (SW Poland). J. Czech Geol. Soc. Abstract Volume, 48: 83-84.
• KRÖNER A., ŠTÍPSKÁ P. SCHULMANN K. & JAECKEL P. 2000 - Chronological constraints on the pre-Variscan evolution of the northeastern margin of the Bohemian Massif, Czech Republik, [In:] FrankeW., Haak V., Oncken O. & Tanner D. (eds.) Orgenic process: Quantification and modelling in the Variscan Belt. Geol. Soc. London, Spec. Publ., 179: 175-197
• KUMPERA O. 1980 - Structural and geotectonic zonality of the Moravo-Silesian Carboniferous (Bohemian Massif). VII Congr. Int. Strat. Carb. C. R., 6: 191-198.
• KUMPERA O. 1988 - Brunovistulicum ve variskem vyvoji. Acta Univ. Carolinae, Geol., 4: 401-410.
• KUMPERA O. & GRYGAR R. 1997 - Hlavni rysy geologickeho vyvoje a stavby česke časti hornoslezké pánve, [W:] Dopita M. (red.) Geologie česke časti hornslezske pánve. Min. zivotniho prostredi ČR. Praha: 17-33.
• KUMPERA O. & MARTINEC P. 1995 - The development of the Carboniferous accretionary wedge in the Moravian-Silesian Paleozoic basin J. Czech. Geol. Soc., 40: 49-66.
• MALINOWSKI M., ŻELAŹNIEWICZ A., GRAD M., GUTERCH A. & JANIK T. 2005 - Seismic and geological structure of the crust in the transition from Baltica to paleozoic Europe in SE Poland - Celebration 2000 experiment, profile CEL 02. Tectonophysics, 401: 55-77.
• MIZERSKI W. & STUPKA O. 2005 - Zachodni i południowy zasięg kratonu wschodnioeuropejskiego. Prz. Geol., 53: 1030-1039.
• NARKIEWICZ M. 2005 - Seria węglanowa dewonu i karbonu w południowej części bloku górnośląskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 177: 5-43.
• NARKIEWICZ M. 2007 - Development and inversion of Devonian and Carboniferous basins in the eastern part of the Variscan foreland (Poland). Geol. Quart., 51: 231-256.
• OBERC J. 1993 - The role of longitudinal dislocation zones and strike-slip transversal deep fracture of Silesia-Lubusza (Hamburg- Kraków) in formation of main zone of meridional folds on Silesia and Moravia areas. Geol. Quart., 37: 1-18.
• OBERC-DZIEDZIC T., KLIMAS K., KRYZA R. & FANNING C.M. 2001 - SHRIMP zircon geochronology of the Neoproterozoic Strzelin gneiss: evidence for the Moravo-Silesian zone affinity of the Strzelin massif, Fore-Sudetic block, SW Poland. Geolines, 13: 96-97.
• OBERC-DZIEDZIC T., KLIMAS K., KRYZA R. & FANNING C.M. 2003 - SHRIMP U-Pb zircon geochronology of the Strzelin gneiss, SW Poland: evidence for a Neoproterozoic thermal event in the Fore-Sudetic block, Central European Variscides. Int. J. Earth Sci (Geol. Rundsch.), 92: 701-711.
• POPRAWA D. & NEMČOK J. (eds.) 1988-1989 - Geological atlas of the Western Outer Carpatians and their foreland. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• POŻARYSKIW., GROCHOLSKI A., TOMCZYK H., KARNKOWSKI P. & MORYC W. 1992 - Mapa tektoniczna Polski w epoce waryscyjskiej. Prz. Geol., 40: 643-651.
• POŻARYSKI W. & TOMCZYK H. 1993 - Przekrój geologiczny przez Polskę południowo-wschodnią. Prz. Geol., 41: 683-694.
• RYŁKO W. & TOMAOE A. 2005 - Basement structure below the West Carpathian-East Carpathian orogen junction (eastern Poland, north-eastern Slovakia and western Ukraine). Geol. Carpath., 56: 29-40.
• SCHULMANN K. & GAYER R. 2000 - A model for a continental accretionary wedge developed by oblique collision: the NE Bohemian Massif. J. Geol. Soc. London, 157: 401-416.
• UNRUG R. & DEMBOWSKI Z. 1971 - Rozwój diastroficzno-sedymentacyjny basenu morawsko-śląskiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 41: 119-168.
• VAVRDOVAM. 2004 - The Brunovistulicum; assumptions and data. Z. Deutsch. Ges., 155: 1-9.
• VAVRDOVA M., MIKULÁŠ R. & NEHYBA S. 2003 - Lower Cambrian siliciclastic sediments in southern Moravia (Czech Republic) and their paleographical constraints. Geol. Carpath., 54: 67-79.
• ŻABA J. 1994 - Mezoskopowe struktury kwiatowe w dolnopaleozoicznych utworach NE obrzeżenia GZW - rezultat transpresyjnego oecinania w strefie dyslokacyjnej Kraków-Myszków (Hamburg-Kraków). Prz. Geol., 8: 643-648.
• ŻABA J. 1999 - Ewolucja strukturalna utworów dolnopaleozoicznych w strefie granicznej bloków górnośląskiego i małopolskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 166: 1-162.
• ŻELAŹNIEWICZ A., BIERNACKA J., BOBIŃSKI W., BUŁA Z., DYMNA K., DZIADZIO P., FLOREK R., FANNING M., HABRYN R., JACHOWICZ M., KOWALSKA S., KOZŁOWSKIW., KRZEMIŃSKI L., MARKIEWICZ J., MARKOWIAK M., NOWAK I., TRELAW., WOŹNIAK P. & ŻABA J. 2004 - Paleozoiczna akrecja Polski - Zadanie 1: Budowa geologiczna bloku górnośląskiego i południowej części bloku małopolskiego - model tektogenezy przedwaryscyjskiej. Arch. Państwowego Instytutu Geologicznego, Sosnowiec-Warszawa.
• ŻELAŹNIEWICZ A., BUŁA Z. & JACHOWICZ M. 2002 - Neoproterozoic granites in the Upper Silesia massif of Bruno-Vistulicum, S Poland: U-Pb SHRIMP evidence. Schrift. Deutsch. Geol. Ges., 21: 361-362.
• ŻELAŹNIEWICZ A., BUŁA Z., JACHOWICZ M. & ŻABA J. 1997 - Crystalline basement SW of the Trans-European Sutur Zone in Poland: Neoproterozoic (Cadomian?) orogen. Terra Nostra, 11:167-171.