Regionalizacja tektoniczna Polski-Niż Polski

• Autorzy: Karnkowski P. H.

Warianty tytułu

EN

Tectonic subdivision of Poland: Polish Lowlands

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Presented paper is a contribution to discussion about the tectonic regionalization in Poland. The Polish Lowlands, located between the Baltic shore and the highlands of the southern and central Poland, is the area discussed here. In this region mainly the Quaternary and the Neogene deposits with thickness rarely over 300 m are exposed. On the sub-Cenozoic surface occur mainly Cretaceous, Jurassic and Triassic rocks. Structural forms of the Polish Lowlands are directly associated with the Permian-Mesozoic Polish Basin inverted at the beginning of Cenozoic time. It is worthwhile indicating here that not only the Polish Trough was inverted but also the distal part of this basin, distinguished now as the Fore-Sudetic Monocline. Subdivision of the Polish Lowlands into tectonic units on the sub-Cenozoic surface was shown on Fig. 1. In the mid-Polish area antyclinorium belts of north-west to south-east orientation are located. The basement of the Polish Basin is built of the pre-Permian deposits, tectonized during pre-Alpine phases. To analyze the geology of Poland in the sub-Permian architecture the proper tectonic map (Fig. 2) is required with only the units of first order marked. Debate on tectonics of Poland requires also a map of basement consolidation units (Fig. 3). Indispensable completion of the presented maps is a geological cross-section of the Polish Lowlands (Fig. 4). It is clear that tectonic regionalization of Poland (with special attention to the Polish Lowlands) should be demonstrated on the three basic maps here presented. Spatial (both horizontal and vertical) relations between tectonic units should be considered in the light of sedimentary basin analysis, i.e., searching processes and stages of the structural evolution which essentially contributed to the recent tectonic diversification in regional geology.

Słowa kluczowe

PL

regionalizacja tektoniczna; geologia regionalna; Polska; Niż Polski; niecka Polska; tektonika; podłoże

EN

regional subdivision; regional geology; Poland; Polish Lowlands; Polish Basin; tectonics; basement

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 56, nr 10
• Strony: 895--903
• Opis fizyczny: bibliogr. 53 poz., rys.

Twórcy

autor

Karnkowski P. H.

Bibliografia

• ANTONOWICZ L., HOOPER R. & IWANOWSKA E. 2003 - Synklina lubelska jako efekt cienkonaskórkowych deformacji waryscyjskich. Prz. Geol., 51: 344-350.
• BOGUSZ W., NOWICKI M. & SOKOŁOWSKI J. 1969 - Mapa strukturalna spągu kredy w Polsce. Wyd. Geol.
• CHAIN W.J. 1973 - Obszczaja gieotiektonika. Izd. Niedra.
• DADLEZ R. 1997 - Epicontinental basins in Poland: Devonian to Cretaceous - relationships between the crystalline basement and sedimentary infill. Geol. Quart., 41: 419-432.
• DADLEZ R. (red.) 1998-Mapa tektoniczna kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na Niżu Polskim. Państw. Inst. Geol.
• DADLEZ R. & MAREK S. 1974 - General outline of the tectonics of the Zechstein-Mesozoic complex in central and northwestern Poland. Biul. Inst. Geol., 274: 111-148.
• DADLEZ R. & JAROSZEWSKI W. 1994 - Tektonika. PWN.
• DADLEZ R., KOWALCZEWSKI Z. & ZNOSKO J. 1994 - Some key problems of the pre-Permian tectonics of Poland. Geol. Quart., 38: 169-189.
• DADLEZ R., MAREK S. & POKORSKI J. (red.) 2000 - Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoiku. Państw. Inst. Geol.
• KARNKOWSKI P. 1980 - Wgłębne przekroje geologiczne przez Niż Polski. Wyd. Geol.
• KARNKOWSKI P. 1993 - Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce, t. 1 - Niż Polski, t. 2 - Karpaty i Zapadlisko Przedkarpackie. Wyd. GEOS, Kraków.
• KARNKOWSKI P. & OŁTUSZYK S. 1968 - Atlas geologiczny przedgórza Karpat polskich 1: 500 000. Wyd. Geol.
• KARNKOWSKI P.H. 1977 - Analiza facjalna czerwonego spągowca w północnej części monokliny przedsudeckiej (rejon Poznań-OErem). Acta Geol. Pol., 27: 481-495.
• KARNKOWSKI P.H. 1980 - Outline of tectogenesis of the platform cover in the Wielkopolska area (W Poland). Acta Geol. Pol., 30: 485-505.
• KARNKOWSKI P.H. 1999 - Origin and evolution of the Polish Rotliegend Basin. Pol. Geol. Inst. Sp. Pap., 3: 1-93.
• KARNKOWSKI P.H. 2003 - Karboński etap rozwoju basenu lubelskiego jako główne stadium generacji węglowodorów w utworach młodszego paleozoiku Lubelszczyzny: wyniki modelowań geologicznych (PetroMod). Prz. Geol., 51: 783-790.
• KARNKOWSKI P.H. 2007 - Petroleum Provinces in Poland. Prz. Geol., 55: 1061-1067.
• KARNKOWSKI P.H. & RDZANEK K. 1982 - Uwagi o podłożu permu w Wielkopolsce. Kwart. Geol., 26: 327-340.
• KONON A. 2008 - Regionalizacja tektoniczna Polski - Góry Świętokrzyskie i regiony przyległe. Prz. Geol., 56: 921-926.
• KOTAŃSKI Z. (ed.) 1997 - Atlas geologiczny Polski: Mapy geologiczne ścięcia poziomego, 1: 750 000. Państw. Inst. Geol.
• KRZEMIŃSKI L. 1999 - Anorogeniczne piaskowce karbonu z północno-zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 47: 978-986.
• KSIĄŻKIEWICZ M. & SAMSONOWICZ J. 1953 - Zarys geologii Polski. PWN.
• KSIĄŻKIEWICZ M., SAMSONOWICZ J. & RÜHLE E. 1965 - Zarys geologii Polski. Wyd. Geol.
• KUDREWICZ R. (red.) 2007 - Mapa strukturalna powierzchni podpermskiej w skali 1 : 1 000 000. Arch. PGNiG, Warszawa.
• MAZUR S., ALEKSANDROWSKI P., KRYZA R. & OBERC-DZIEDZIC T. 2006 - The Variscan Orogen in Poland. Geol. Quart., 50: 89-118.
• MIZERSKIW. 2002-Geologia Polski dla geografów.Wyd. Nauk. PWN.
• NARKIEWICZ M. & DADLEZ R. 2008 - Geologiczna regionalizacja Polski - zasady ogólne i schemat podziału w planie podkenozoicznym i podpermskim. Prz. Geol, 56: 391-397.
• NAWROCKI J. & POPRAWA P. 2006 - Development of Trans-European Suture Zone in Poland: from Ediacaran rifting to Early Palaeozoic accretion. Geol. Quart., 50: 59-76.
• NOWAK J. 1927 - Zarys tektoniki Polski. Komitet Organizacyjny II Zjazdu Słow. Geogr. i Etnogr., Kraków: 1-160.
• OBERC J. 1967 - Podział geologiczny Polski. Kwart. Geol., 11: 389-410.
• OBERC J. 1986 - Kilka uwag o badaniach tektogenez kaledońskiej i waryscyjskiej w Polsce. [W:] Historia ruchów tektonicznych na ziemiach polskich, cykl kaledońsko-waryscyjski. Wyd. Uniw. Wrocławskiego: 3-9.
• OLEWICZ Z.R. 1959 - Baseny sedymentacyjne i strukturalne ziem Polski. Pr. Inst. Naft., 63: 1-44.
• PASZKIEWICZ A. 1936 - Zagadnienie Wielkopolsko-Pomorsko-Kujawskiego Zagłębia Naftowego. Kcynia, nakładem autora.
• PIWOCKI M. 2004 - Paleogen, Neogen. [W:] Peryt M.T. & Piwocki M. (red.), Budowa geologiczna Polski, t. I, Stratygrafia, cz. 3a, kenozoik, paleogen, neogen: 22-133.
• POŻARYSKI W. 1956 - Podział strukturalno-geologiczny Polski jako podstawa badań. Prz. Geol., 4: 237-241.
• POŻARYSKI W. 1971 - Tektonika elewacji radomskowskiej. Rocz. Pol. Tow., Geol. 41: 169-179.
• POŻARYSKI W. 1974 - Podział obszaru Polski na jednostki tektoniczne. [W:] W. Pożaryski (red.), Budowa geologiczna Polski, t. IV, Tektonika, cz. 1, Niż Polski: 24-34.
• POŻARYSKI W. (red.) 1979 - Mapa geologiczna Polski i obszarów przyległych. Wyd. Geol.
• POŻARYSKI W. & BROCHWICZ-LEWIŃSKI W. 1979 - O aulakogenie środkowopolskim. Kwart. Geol., 23: 271-290.
• POŻARYSKI W. & DEMBOWSKI Z. 1983 - Mapa geologiczna Polski i krajów ościennych bez utworów kenozoicznych, mezozoicznych i permskich, 1 : 1 000 000. Inst. Geol.
• POŻARYSKI W. & KARNKOWSKI P. 1992 - Tectonic map of Poland during the Variscan time. Wyd. Geol.
• Przestrzenny model wgłębnej budowy geologicznej Polski w skali 1: 500 000 - http://www.pgi.gov.pl/3d/
• STUPNICKA E. 1989 - Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol.
• ZIEGLER P.A. 1978 - North-Western Europe: tectonics and basin development. Geol. Mijnbouw., 57: 589-626.
• ZNOSKO J. 1962 - Obecny stan znajomości budowy geologicznej głębokiego podłoża pozakarpackiej Polski. Kwart. Geol., 6: 485-511.
• ZNOSKO J. 1965 - Problem kaledonidów i granicy platformy prekambryjskiej w Polsce. Biul. Inst. Geol., 188: 5-72.
• ZNOSKO J. 1972 - Jednostki tektoniczne Polski na tle tektoniki Europy. Biul. Inst. Geol., 252: 69-82.
• ZNOSKO J. 1986 - Polish Caledonides and their relation to the other European Caledonides. Ann. Soc. Geol. Polon., 56: 33-52.
• ZNOSKO J. (red.) 1998-Atlas tektoniczny Polski. Państw. Inst. Geol.
• ŻELAŹNIEWICZ A. & ALEKSANDROWSKI P. 2008 - Regionalizacja tektoniczna Polski - Polska południowo-zachodnia. Prz. Geol., 56: 904-911.
• ŻELICHOWSKI A.M. 1964 - Problemy litologii i sedymentologii dolnego karbonu w Polsce. Kwart. Geol., 8: 524-541.
• ŻELICHOWSKI A.M. 1983 - Tektonika niecki brzeżnej i jej podłoża między Warszawą a Dęblinem w strefie uskoku Grójca. Biul. Inst. Geol., 344: 199-224.
• ŻELICHOWSKI A.M. 1987 - Development of the Carboniferous of the SW margin of the East-European Platform in Poland. Prz. Geol., 35: 230-237.