Czynniki kształtujące skład chemiczny wypływów wód podziemnych w południowej częoeci dorzecza Parsęty (Pomorze Zachodnie)

• Autorzy: Mazurek M.

Warianty tytułu

EN

Factors affecting the chemical composition of groundwater outflows in the southern part of the Parsęta drainage basin (West Pomerania)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the years 2000–2004, a spring-hydrological research was carried out in the southern part of the Parsęta catchment located in the Drawsko Lakeland, Białogard Plain and Łobez Upland. During hydrochemical mapping performed in 2004, 117 natural groundwater outflows were sampled. The main aim of the study was to determine factors controlling the chemical composition of outflows and to show the influence of the water flow system on water chemistry in a drainage area. The predominant ions in the groundwater outflows were calcium cations and bicarbonate anions, and in the shallow groundwater also sulphates. Factor analysis showed that the basic control of groundwater chemistry was process of chemical weathering (i.e. weathering of aluminosilicates and carbonates, ion exchange) of morainic and fluvioglacial deposits which determined the concentrations of ions such as Ca, Mg, HCO3, and SiO2. Soluble ions are released by decay of organic matter (NO3, SO4, and SiO2) and atmospheric deposition (Cl, SO4, and NO3). Man-made supply locally corresponds to high levels of SO4, Cl, and NO3 ions. The outflows are fed by the near-surface aquifer (local flow system) and intermorainic aquifer (intermediate flow system). The small differences in the water quality of those aquifers resulted from the similarity of their hydrogeochemical environments and were also indicative of their hydraulic connection.

Słowa kluczowe

PL

wypływy wód podziemnych; jakość wód podziemnych; analiza czynnikowa; zasoby całkowite; system przepływu wód podziemnych

EN

groundwater outflows; water quality; factor analysis; solute sources; groundwater flow system; West Pomerania

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 56, nr 2
• Strony: 131--139
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Mazurek M.

• Instytut Paleogeografii i Geoekologii, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań,

Bibliografia

• 1. Atlas hydrologiczny Polski w skali 1 : 200 000 - 1987, Stachy J. (red.). IMGW, Wyd. Geol.
• 2. BlELEC B. & OPERACZ T. 2004 - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000, arkusz Łubowo. Państw. Inst. Geol., MŚ.
• 3. BŁASZKOWSKI J. 1969 - Kilka uwag o źródłach w rynnie jeziora Żarnowieckiego. Z. Geogr. WSP w Gdańsku, 11: 213-218.
• 4. BUKOWSKA-JANIA E. 2003 - Rola systemu lodowcowego w obiegu węglanu wapnia w środowisku przyrodniczym. Wydaw. UŚl.
• 5. DOBRZYŃSKI D. 2007 - Znaczenie częściowych równowag chemicznych w kształtowaniu chemizmu wód podziemnych w systemach krzemianowych strefy wietrzenia. Prz. Geol., 55: 460-466.
• 6. DRAGON K. 2006 - Application of factor analysis to study contamination of a semi-confmed aquifer (Wielkopolska Buried Valley aquifer, Poland). J. Hydrology, 331: 272- 279.
• 7. EMEP, 2007 - Manual for sampling and chemical analysis. Co-operative Programme for Monitoring and Evaluation of the Long-range Transmission of Air Pollutants in Europe. Norwegian Institute for Air Research, Online: http://www.nilu.no/projects/ccc/manual/.
• 8. FUSZARA P. 1998 - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000, arkusz Połczyn Zdrój. Sadurski A. (red.), PIG, MOŚZNiL. GÓRSKI J. 1989 - Główne problemy chemizmu wód podziemnych utworów kenozoiku środkowej Wielkopolski. Z. Nauk. AGH, 45.
• 9. HERBICH J. 1998 - Staniszewskie Zdroje - ochrona szaty roślinnej źródlisk. [W:] Herbich J. & Herbichowa M. (red.) - Szata roślinna Pomorza- zróżnicowanie, dynamika, zagrożenie, ochrona. Przewodnik Sesji Terenowych 51. Zjazdu PTB 15-19IX 1998. Wydaw. UG: 181-186.
• 10. KOMISAREK J. 2000 - Kształtowanie się właściwości gleb płowych i czarnych ziem oraz chemizmu wód gruntowych w katenie falistej moreny dennej Pojezierza Poznańskiego. Rocz. AR w Poznaniu, 307.
• 11. KONDRACKI J. 2000 - Geografia fizyczna Polski. PWN.
• 12. KRECZKO M. & PRUSSAK W. 2004 - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Bobolice. Sadurski A. (red.), PIG, MŚ.
• 13. KWAPISZ B. 2000 - Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Tychowo. SUG Kielkart, Kielce.
• 14. LEWANDOWSKI J., HELIASZ Z. & CHYBIORZ R. 2003 - Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Łubowo. Państw. Ist. Geol.
• 15. MACIOSZCZYK A. 1987 - Hydrogeochemia. Wyd. Geol. MACIOSZCZYK A. & DOBRZYŃSKI D. 2002 - Hydrogeochemia strefy aktywnej wymiany wód podziemnych. PWN.
• 16. MAZUREK M. 2000 - Zmienność transportu materiału rozpuszczonego w zlewni Kłudy jako przejaw współczesnych procesów denudacji chemicznej (Pomorze Zachodnie). Wydaw. Nauk. UAM.
• 17. MAZUREK M. 2006 - Wypływy wód podziemnych w południowej części dorzecza Parsęty. Bad. Fizjograf, nad Pol. Zach., Ser. A, 57: 101-118.
• 18. MAZUREK M. 2007 - Chemizm wypływów wód podziemnych w dorzeczu Parsęty (Pomorze Zachodnie). [W:] Jokiel P., Moniewski P. & Ziułkiewicz M. (red.) - Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne. Łódź: 242-252.
• 19. MICHALSKA M. 1979 - Wody podziemne utworów czwartorzędowych w młodoglacjalnej strefie marginalnej okolic Miastka na Pojezierzu Pomorskim. Arch. Wydz. Geol. UW.
• 20. MODELSKA M. & BUCZYŃSKI S. 2007 - Zastosowanie analizy czynnikowej w badaniach hydrochemicznych wybranych zlewni sudeckich. Prz. Geol., 55: 319-323.
• 21. NOWAKOWSKI C. 1973 - Warunki hydrogeologiczne występowania źródeł w wytopisku Potoki. Pr. Hydrogeol., Ser. Spec., 5: 5-35.
• 22. PŁOCHNIEWSKI Z. 1973 - Występowanie żelaza i manganu w wodach podziemnych utworów czwartorzędowych (na przykładzie obszarów północnej i centralnej Polski). Biul. Inst. Geol., 277. POPIELSKI W. 2000 - Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, arkusz Barwice. PIG.
• 23. POPIELSKI W. 2003 - Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Szczecinek. PIG.
• 24. POROWSKA D. 2007 - Zróżnicowanie składu chemicznego wód w strefie wahań zwierciadła wody na przykładzie poligonu Kampinos. Prz. Geol., 55:71-78.
• 25. PRUSSAK E. 2004 - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Szczecinek. Sadurski A. (red.), Państw. Inst. Geol., MŚ.
• 26. SIWEK J. 2004 - Źródła w zlewniach Prądnika, Dłubni i Szreniawy. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania jakości wód. UJ.
• 27. SZPIKOWSKA G. 2006 - Uwarunkowania glebowo-litologiczne denudacji chemicznej zlewni Chwalimskiego Potoku (górna Parsęta). [W:] Krzysztofiak L. (red.) - Funkcjonowanie i monitoring geoekosystemów Polski w warunkach narastającej antropopresji. Bibl. Monitoringu Środowiska: 145-154.
• 28. SZPIKOWSKI J., DOMAŃSKA M., KRUSZYK R., SZPIKOWSKA G. & TYLKOWSKI J. 2006 - Stacja Bazowa Storkowo. [W:] Kostrzewski A. (red.) - Stan, przemiany i funkcjonowanie geoekosystemów Polski w latach 1994-2004 na podstawie Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Bibl. Monitoringu Środowiska: 95-136. SZYMANKO J. 1980 - Koncepcje systemu wodonośnego i metod jego modelowania. Wyd. Geol.
• 29. WIŚNIOWSKI Z. 1998a - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Barwice. Sadurski A. (red.), PIG, MOŚZNiL.
• 30. WIŚNIOWSKI Z. 1998b - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Dobrowo. Sadurski A. (red.), PIG, MOŚZNiL.
• 31. WIŚNIOWSKI Z. 1998c - Objaśnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Tychowo. Sadurski A. (red.), PIG, MOŚZNiL.
• 32. WITCZAK S. & ADAMCZYK A. 1995 - Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metody ich oznaczania, T. 1. Bibl. Monitoringu Środowiska.