Późnoplejstoceński rozwój doliny Niemna w rejonie Grodna na Białorusi

• Autorzy: Lindner L. , Sańko A.

Warianty tytułu

EN

Late Pleistocene evolution of the Niemen River valley near Grodno in Belarus. Prz. Geol.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Based on geological and paleobotanic data, the oldest valley system of the Niemen River is linked in the study area with a river located southward of Grodno, within a parallel valley from the Alexandrian (Mazovian) Interglacial. The foundations of the present-day, almost meridian course of the Niemen River valley, are connected with a system of post-glacial lakes from the Sozhian (Wartanian) Stadial of the Pripethian (Odranian) Glaciation, later filled with organic deposits of the Muravian (Eemian) Interglacial. Analysis of six sites with these deposits (Pyszki, Rumlówka, Poniemuń, Żukiewicze, Bohatyrowicze and Kniażewodce) indicates that they represent three lakes located at different altitudes. During the maximal range of the Dvinian (Main) Stadial of the Poozerian (Vistulian) Glaciation, the lakes were beyond the range of the ice-sheet. At this time, the highest located deposits of the Poniemuń-Żukiewicze lake were covered by sander sediments, whereas the Bohatyrowicze-Kniażewodce and Pyszki-Rumlówka lakes that were located at lower levels, were covered by fluvio-periglacial deposits and varved clays of the Skidel ice-dammed lake. Retreat of the ice-sheet of the Dvinian Stadial, resulting in outflow of water from the Skidel ice-dammed lake through the area with the two lower interglacial lakes, triggered the formation of a system of the Niemen River supra-flood terraces above them. Accumulation of the highest of these terraces (VI), during the first phase of the Skidel lake outflow, marks the beginning of the present-day Niemen River valley formation that probably began in the younger phases of the Dvinian ice-sheet retreat. Further evolution of the valley is linked with the Late Glacial formation of the middle (III-V) supra-flood terraces and with the Holocene formation of the lower (II, I) supra-flood terraces.

Słowa kluczowe

PL

Białoruś; dolina rzeki Niemen; zlodowacenie poozierskie

EN

Belarus; Niemen River valley; Poozerian Glaciation; river terraces

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 56, nr 1
• Strony: 73--80
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Lindner L.

autor

Sańko A.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa,

Bibliografia

• 1.BER A., LINDNER L. & MARKS L. 2007 - Propozycja podziału stratygraficznego czwartorzędu Polski. Prz. Geol., 55, 2: 115-118.
• 2.BOWEN D.Q. 1978 - Quaternary Geology; A stratigraphic framework for multidisciplinary work. Pergamon Press, Oxford.
• 3.DEMIDOVA S. & KHURSEVICH G.K. 2001 - Diatom succession in the Muravian (Eemian) freshwater deposits at Ponemun (north-western Belarus). [In:] Economou-Amilli (ed) Proc. 16th Intern. Diatom Symposium, 25 August-1 September 2005, Athens & Aegean Islands. Amvrosiou Press, Athens: 445-450.
• 4.DYAKOWSKA J. 1936 - Interglacjał w Poniemuniu pod Grodnem. Starunia, 14: 1-11.
• 5.GORECKI G.I. 1980 - Osobiennosti paleopotamologii lednikowych obłastiej (na primiere Biełorusskowo Poniemanija). Nauka i Technika, Minsk.
• 6.HALICKI B. 1948 - Charakterystyka florystyczna interglacjałów dorzecza Niemna. Wiad. Muz. Ziemi, 4: 241-246.
• 7.HALICKI B. 1951 - Podstawowe profile czwartorzędu w dorzeczu Niemna. Acta Geol. Pol., 2, 1-2: 5-101.
• 8.HALICKI B. & SAWICKI L. 1935 - Sprawozdanie z badań nad stratygrafią czwartorzędu w dolinie środkowego Niemna. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 43: 3-6.
• 9.JAROŃ B. 1933 - Analiza pyłkowa interglacjału z Żydowszczyzny koło Grodna. Rocz. Pol. Tow. Geol., 9: 147-183.
• 10. JEŁOWICZEWA J.K. 1978 - Palinologiczeskoje obosnowanije murawinskowo wozrasta diatomitow wskrytych w rajonie g. Grodno. Mater. geolog, izucz. zemnoj kory Bełorussii: 104-107.
• 11.JEŁOWICZEWA J.K. 2001 - Ewolucija prirodnoj sredy antropogena Bełarussii (po palinologiczeskim dannym).
• 12.BELSENS, Minsk. KALICKI T., LITWINIUK G., SAŃKO A.F., ZERNICKAJA W., KALKOWSKI W. & PAWLAWAI. 2000 - Podbarany. [W:] Matwiejew A.W., Anoszka J.I. & Zernickaja W.P. (red) „Problemy paleogeografii późnego plejstocenu i holocenu" Seminarium Białorusko-Polskie, Grodno, 26-29 września 2000. Mińsk: 116-123.
• 13.KARABANOW A.K. 1987 - Grodnienskaja Wozwyszennost; strojenie, relief, etapy formirowanija. Nauka i Technika, Minsk.
• 14.LINDNER L. & ASTAPOVA S.D. 2000 - The age and geological setting of Pleistocene glacigenic beds around the border between Poland and Belarus. Geol. Quart., 44, 2: 187-197.
• 15.LINDNER L., DZIERŻEK J., LAMPARSKI Z., MARKS L. & NITYCHORUK J. 1995 -Zarys stratygrafii czwartorzędu Polski; główne poziomy osadów glacjalnych i interglacjalnych oraz ich rozprzestrzenienie. Prz. Geol., 43, 7: 586-591.
• 16.LINDNER L., LAMPARSKI Z. & DĄBROWSKI S. 1982 - River valleys of the Mazovian Interglacial in eastern Central Europe. Acta Geol. Pol., 32, 3-4: 179-190.
• 17.LINDNER L., SAŃKO A., JE£OWICZEWA J. & MARCINIAK B. 2007 - Sytuacja geologiczna, palinologia i okrzemki w stanowisku osadów jeziornych interglacjału murawińskiego (eemskiego) w Rum-lówce koło Grodna. [W:] Molewski P. i in. (red.) Plejstocen Kujaw i dynamika lobu Wisły w czasie ostatniego zlodowacenia. XIV Konf. Stratygrafia plejstocenu Polski. Ciechocinek, 3-7.09.2007: 77-80.
• 18.LINDNER L. & YELOVICHEVA Y.K. 1998 - First tentative correlation scheme of glacial and interglacial units in the Pleistocene of Poland and Belarus. Quatern. Stud., 15: 27-35. LITVINIUK G., SHALABODA V. & PAVLOVSKAYA I. 2002 - Muravian (Eemian) Interglacial sediments at Pyshki. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 54-57. LITWINIUK G. & SZAŁABODA W. 2000 - Kniażewodcy. [W:] Matwiejew A.W., Anoszka J.I. & Zernickaja W.P. (red) „Problemy paleogeografii późnego plej stocenu i holocenu" Seminarium Białorusko-Polskie, Grodno 26-29 września 2000. Mińsk: 113-116. MACHNACZ N.A. 1971 - Etapy razwitja rastitielnosti Bełarussii w antropogenie. Nauka i Technika, Minsk.
• 19.MACHNACZ N.A. & JAKUBOWSKAJA T.W. 1975 - Ob iskopalje-moj flore i rastitielnosti Kołodieżnowo Rwa. [W:] Stratigrafija i pale-ogeografija antropogena. Nauka i Technika, Minsk: 21-47.
• 20.MARCINIAK B. 2005 - Sukcesja okrzemek w osadach jeziornych interglacjału eemskiego w Rumlówce koło Grodna (Białoruś) [W:] Morawska A. (oprac.) Sprawozdanie z działalności w 2005 roku. Inst. Nauk Geol. PAN, Warszawa: 23-24.
• 21.MARCINIAK B. 2007 - Diatomostratygrafia osadów jeziornych interglacjału eemskiego w Rumlówce koło Grodna (Białoruś). [W:] III Polska Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu, Szklarska Poręba (Karkonosze), 19-22 czerwca 2007: 22-23.
• 22.MARCINIAK B., JE£OWICZEWA J., LINDNER L. & SAŃKO A. 2007 - Stanowisko osadów jeziornych interglacjału murawińskiego (eemskiego) w Rumlówce koło Grodna, Białoruś. Biul. Państw. Inst. Geol: 425: 75-86.
• 23.MARKS L. 2002 - Last Glacial Maximum in Poland. Quatern. Sci. Rev., 21: 103-110.
• 24.MARKS L. 2005 - Pleistocene river system in the southern Peribaltic area as indication of interglacial sea level changes in the Baltic Basin. Quatern. Intern., 130: 43^18.
• 25.MARKS L., BER A., GOGOŁEK W. & PIOTROWSKA K. (red.) 2006 - Mapa geologiczna Polski 1 : 500 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 26.MARKS L. & PAVLOVSKAYA I.E. 2003 - The Holsteinian Interglacial river network of mid-eastern Poland and western Belarus. Boreas, 32: 337-346.
• 27.MARKS L. & PAVLOVSKAYA I.E. 2006 - Correlation of the Saalian glacial limits in eastern Poland and western Belarus. Quatern. Intern., 149: 87-93.
• 28.MARKS L. & PAWŁOWSKA I. 2006 - Odpływ wód roztopowych w czasie zlodowacenia warty i wisły we wschodniej Polsce i na Białorusi. [W:] Morawski W. (red.) Plejstocen południowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur podłoża: XIII Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski, Maróz, 4-8.09.2006: materiały konferencyjne. PIG, Warszawa: 104-105.
• 29.PAVLOVSKAYA I., DAVYDIK K., LUCHINA G. & KOLKOVSKY V. 2002b - Evolution of the Neman valley recorded in Late Poozerian (Late Weichselian) sediments at Gozha. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 58-62.
• 30.PAVLOVSKAYA I. & KARABANOV A. 2002 - Geological outline of the Quaternary in the Middle Neman area. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 6-8. PAVLOVSKAYA I. & LITVINIUK G. 2002 - Poozerian (Weichselian) glaciolacustrine sediments at Dubna and the evolution of the Skidel ice-dammed lake. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 9-13.
• 31.PAVLOVSKAYA I., YELOVICHEVA Y., MURASHKO L., KHURSEVICH G. & SZADKOWSKA M. 2002a - Muravian (Eemian) sediments at Poniemun as a key to definition of the last gla-ciation limit and evolution of the Neman valley. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 39-45.
• 32.RYŁOWA T.B. & CHURSEWICZ G.K. 1978 - Razwicje wadajomau i raslinnasci Grodna na pracjagu murawinskaga ledawikoja. Dasleda-wanni antrapagenu Bełarusi. Nauka i Technika, Minsk: 139-150.
• 33.SANKO A., ANOSHKO M., RYLOVA S., SAVCHENKO I., VELICHKEVICH F., ASTAPOVA S., MOTUZKO A. & BADIAY V. 2002a - Upper Dnieper (Saalian) and Muravian (Eemian) sequence at Zhukevichi. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 20-27.
• 34.SANKO A., YELOVICHEVA Y., MOTUZKO A. & VELICHKEVICH F. 2002b - Muravian (Eemian) lacustrine deposits at Rumlovka. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 46-52
• 35.SHALABODA V 2001 - Characteristic features of Muravian (Eemian) pollen succession from various regions of Belarus. Acta Pala-eobot., 41, 1: 27-41.
• 36.SZAFER W. 1926 - O florze i klimacie okresu międzylodowcowego pod Grodnem. Sprawozd. Kom. Fizjogr. PAU, 60: 1-40.
• 37.ŚRODOŃ A. 1950 - Rozwój roślinności pod Grodnem w czasie ostatniego interglacjału. Acta Geol. Pol., 1, 4: 365^100. WIELICZKIEWICZ F.J., DERJUGO G.W., ZERNICKAJA W.P., ILKIEWICZ G.I., LEWICKAJA R.I., LITWINIUK G.I., MATWIEJEW A.W., NAZAROW W.I., SAŃKO A.F., RY£OWA T.B., CHURSEWICZ G.K. & JAKUBOWSKAJA T.W. 2001 - Czetwier-ticznaja sistema (kwarter). [W:] Machnacz A.C. i in. (red.) Geologija Bełarusi. Minsk: 325-386.
• 38.WOZNIACZUK L.N. 1959 -Umowy zaleganijariss-würmskich odkladannjau u Grodnienskoj woblasci i sumeżnych rajonach Litwy i Polszczy. Wieści AN BSSR, Ser. fiz.-techn. nawuk, 4: 108-126.
• 39.WOZNIACZUK L.N. & WALCZIK M.A. 1978 - Morfologija, stro-jenje i istorija razwitija doliny Nemana w plejstocenie i holocenie. Nauka i Technika, Minsk.
• 40.YAKUBOVSKAYA T., ZERNITSKAYA V & DZIUBEK A. 2002 - Alexandrian (Holsteinian) Intergalcial deposits at Kolodezhny Rov and their relationship with glacial sediments. [In:] Pavlovskaya I. (ed) Field Symposium on Quaternary geology and geodynamics in Belarus, Grodno, 20-25 May 2002. Excursion Guide. Minsk: 28-35.
• 41. YELOVICHEVA Y & SANKO A. 1999 - Palynostratigraphy of the Poozerje Glaciation (Vistulian) in Belarus. Geol. Quart. 43, 2: 203-212.