Duksyt - żywica kopalna?

• Autorzy: Krumbiegel G.

Warianty tytułu

EN

Duxite- a fossil resin?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Duksyt jako kopalna żywica z warstw węgli brunatnych z kopalni Emeran w Duchcov, w północnych Czechach, został po raz pierwszy opisany przez Doeltera w 1874 r. Od 1983 r. nowe znaleziska duksytu zostały opisane z odkrywkowych kopalni węgla brunatnego Bilina i Vršany (Czechy). Duksyt koncentruje się przeważnie w skamieniałych (zsylifikowanych) pniach drzew, szczególnie. Taxodium dubium (Sternberg) Heer. W pniach liczne szczeliny wypełnione są kryształami dolomitu i duksytem w formach kropli i pokryw. Duksyt został również znaleziony jako ścisłe wypełnienie szczelin w białym, twardym i zwartym węglanie pelitowym. Ostatnie badania pozwalają na stwierdzenie, że duksyt nie może dziś już uchodzić za czystą żywicę kopalną, tylko za mieszaninę węglowodorów z żywicą i woskiem pochodzenia roślinnego. Węglowodory łączą się jak następuje: C18 - trójpierścieniowe diterpeny (24%), driman (3%), C16 - dwupierścieniowe seskwiterpeny (2%), labdan (6%), symonellit (2%), reteny (5%). Są to produkty diagenezy terpenów, które są składnikami żywicy. Reteny i symonellit zawierają materiały zapachowe. Duksyt nie nadaje się do wykorzystania w przemyśle jubilerskim. Jednak z uwagi na swoją rzadkość jest interesujący dla zbieraczy minerałów. Ze względu na wysoką zawartość żywicy powinien być zaliczany do akcesorycznych żywic kopalnych.

EN

Duxite was firstly described by Doelter in 1874 as a fossil resin (organic mineral) from the Miocene brown coal seams of the North Bohemian Basin (Czech Republic). Since 1983 new finds have been described from the Bilina and the Vrsany open-cast mines in Bohemia (Czech Republic). The Duxite usually concentrates in fossilized (siliceous) trees, especially Taxodium dubium (Sternberg) Heer. The resin occurs as encrustations and pearls in fossil trunks or as smaller or larger lentils or kidneys. The duxite has also been found as a compact mass that fills in fissures within white, hard, compact pelitic carbonates (dolomites). The present studies of duxite indicate, that it is not a pure fossil resin but a mixture of saturated hydrocarbons: diterpenes (24%), drimanes (5%), sesquiterpenes (2%), lapdanes (6%), simonellite (2%), and retene (5%). These substances indicate a low rate ofcarbonification. The retene and simonellite contain aromatic groups that give off a typical scent. The duxite is a 'resin-like' bitumen, composed of a mixture of bitumen, resins and waxes. Tins is not suitable for jewellery industry, however due to its rarity it is of great interest for mineral collectors. Nevertheless, due to the high content of resin, the duxite can be characterized as an accessory fossil resin.

Słowa kluczowe

EN

Tertiary Bohemian Most Basin; Miocene stratigraphy; accessory resin; wax; pelocarbonate; Taxodium dubium

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2002
• Tom: Vol. 50, nr 3
• Strony: 237--239
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., fot., rys., wykr.

Twórcy

autor

Krumbiegel G.

• Clara Zetkin Strasse 16, Deutschland 08-114, Halle/Saale

Bibliografia

• 1. BITTNER H. 1913 - Streifzüge im Reich der Steine und Versteinerungen. Lotos, Prag, 61: 79-83.
• 2. BOUŠKA V. & DVOŘÁK Z. 1997 - Nerosty - Severoceske Hnedouhelné Pánve. Tisk Naše vojsko: 158.
• 3. BÚZEK Č., DVOŘÁK Z., KVAČEK Z. & PROKŠ M. 1992 - Tertiary vegetation and depositional environments of the 'Bilina delta' in the North Bohemian Coal Basin. Čas. Mineral. Geol., 37 (2): 117-134.
• 4. DOELTER C. 1874 - Harz aus der Braunkohle von Dux. Verh. k. k. Geol. Reichsanstalt, Wien, 24: 145-146.
• 5. HAVLENA V. 1963 - Geologie úhelných ložisek. 1. dil. Academia Praha, Praha.
• 6. HAY M.H. 1950 - An index of mineral species and varieties arranged chemically. 20, 1-609, British Museum. London.
• 7. JEŽEK B. 1911 - Whewellit vom Bruch bei Dux. Rozpravy Česk. Akad., Praha, 20 (2).
• 8. JURASKY K.A. 1940 - Der Veredlungszustand der sudetenländischen Braunkohlen als Folge vulkanischer Durchwärmung. Mitt. Reichsstelle Bodenforsch., Freiberg, 20: 54-75.
• 9. LEHMANN H. 1953 - Leitfaden der Kohlengeologie. W. Knapp Verl., Halle:231.
• 10. PACLT J. 1953 - ASystem of Caustobiolites. Tschermaks Mineral. Petr. Mitt., Wien, 3 (4): 332-347.
• 11. STRUNZ H. 1966 - Mineralogische Tabellen. Akad. Verl. Ges. Geest & Porlig., Leipzig.
• 12. VÁVRA N., BOUŠKA V. & DVOŘÁK Z. 1997 - Duxite and its geo-chemical biomarkers ('Chemofossils') from Bilina open-cast mine in the North Bohemian Basin (Miocene, Czech Republic). N. Jb. Geol. Paläont., Mh., Stuttgart, 1997 (4): 223-243.
• 13. ZELENKA O. 1974 - Vliv vosku a pryskyřic na chemicko-technologické vlastnosti uhli v severoceske hnedouhelné pánvi. Uhli, Praha, 22 (8): 321-325.
• 14. ZELENKAO. 1982 - K problematice duxitu v severoceske hned- ouhelné pánvi. Čas. Mineral. Geol., Praha, 27 (3): 295-299.