Graficzna prezentacja składu minerałów ciężkich lessów na wybranych przykładach z obszaru Polski i Ukrainy

• Autorzy: Chlebowski R. , Gozik P. F. , Lindner L.

Warianty tytułu

EN

Graphic presentation of the heavy minerals content in loesses based on selected examples from Poland and Ukraine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania składu minerałów ciężkich lessów mają bardzo ważne znaczenie w interpretacjach genetycznych, określaniu warunków akumulacji tych utworów, określaniu obszarów źródłowych i pochodzenia materiału lessotwórczego. Autorzy zalecają badanie nie tylko frakcji minerałów ciężkich, ale i frakcję lekką lessów, gdyż w obydwu tych frakcjach mogą występować minerały o genetycznie zróżnicowanej gęstości, jak np. glaukonit i muskowit. Ze względu na zróżnicowanie cech fizycznych i morfologicznych minerałów ciężkich wydzielono 5 grup mineralnych spośród wszystkich przezroczystych minerałów ciężkich występujących w lessach oraz grupę minerałów nieprzezroczystych. Grupa I - minerały najbardziej odporne na wietrzenie; II - minerały odporne na wietrzenie; III - minerały mało odporne na wietrzenie; IV - minerały najmniej odporne na wietrzenie; V - minerały najbardziej podatne na czynniki eoliczne, o pokroju blaszkowym; VI - minerały nieprzezroczyste. Dla grup I - V sporządzono techniką komputerową radarowe wykresy 5-cio wektorowe, obrazujące tendencje genetyczne badanych lessów, np. wektory I i II nawiązują do zwietrzelin skał magmowych i metamorficznych, wektory III i IV obrazują tendencje "lokalności" pochodzenia materiału lessotwórczego, a wektor V tendencje "eoliczne", obrazując zawartość minerałów o pokroju blaszkowym, podatnych na wywiewanie i transport eoliczny.

EN

Analyses of heavy minerals in loesses are crucial for genetic interpretations, determination of the accumulation conditions, determination of the source areas and the origin of loess material. The authors propose not only to examine the heavy minerals fraction but also the light fraction of loesses, as both fractions can contain minerals with genetically variable density, such as e.g. glauconite and muscovite. Due to variable physical and morphological properties of heavy minerals, five mineral groups as well as a group of non-transparent minerals were distinguished within all transparent heavy minerals occurring in loesses: group I- minerals most resistant to erosion; II-minerals resistant to erosion; HI-minerals poorly resistant to erosion; IV-minerals least resistant to erosion; V-minerals most susceptible to eolian factors, with a platy habit; VI- non-transparent minerals. For groups I-Vradar five-vector graphs were computer generated. The graphs reflect the genetic tendencies of the analysed loesses, e.g., vectors I and II reflect debris ofmagmatic and metamorphic rocks, vectors III and IV reflect the "local" character of the loess material, and vector V reflects "eolian " tendencies, indicating the presence of minerals with a platy habit, susceptible to blowing out and eolian transport.

Słowa kluczowe

PL

Polska; Ukraina; lessy; minerały ciężkie; wykresy radarowe

EN

Poland; Ukraine; loesses; heavy minerals; radar graphs

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2002
• Tom: Vol. 50, nr 6
• Strony: 526--531
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Chlebowski R.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Gozik P. F.

• Instytut Nauk Geologicznych, NAN Ukrainy, O. Gonczara 55B, Kijów 252601

autor

Lindner L.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• 1. CHLEBOWSKI R. & LINDNER L. 1975 - Wpływ podłoża na skład minerałów ciężkich głównych wysp lessowych NW części Wyżyny Małopolskiej. Acta Geol. Pol., 25: 163-178.
• 2. CHLEBOWSKI R. & LINDNER L. 1992 - Źródła materiału i warunki akumulacji lessów młodszych Wyżyny Małopolskiej. Biul. Geol. UW, 32: 13-50.
• 3. CHLEBOWSKI R., GOZIK P. & LINDNER L. 2000 - Wstępna charakterystyka porównawcza lessów młodszych górnych Wyżyny Małopolskiej (Polska) i dorzecza środkowego Dniepru (Ukraina) na podstawie badań mineralogicznych. Biul. Państ. Geol., 293: 1-19.
• 4. CHLEBOWSKI R., LINDNER L. & GOZIK P. 2001 - Genetic interpretation of mineral composition of bugsky loess for Middle Near-Dnieper. Geoł. Żur., 4: 15-18.
• 5. CHLEBOWSKI R., CISZEK G. & JARY Z. 2001 - Charakterystyka lessów z Tłumaczowa (Sudety środkowe). Mat. XI Sem. Korelacja stratygraficzna lessów i utworów lodowcowych Polski i Ukrainy. Wrocław-Jarnołtówek: 41-48.
• 6. CHLEBOWSKI R., LINDNER L., BARCZUK A., BOGUCKI A., GOZIK P., ŁANCZONT M. & WOJTANOWICZ J. 2002 - Warunki akumulacji lessów młodszych górnych Wyżyny Lubelskiej (Polska) i Wyżyny Wołyńskiej (Ukraina) na podstawie badań mineralogicznych. [In:] Mat. II Świętokrz. Spotk. Geol.-Geomorf. nt. Peryglacjał plejstoceński w osadach i rzeźbie obszaru Polski. Jodłowy Dwór, 9-11.05.2002.
• 7. GOZIK P., CHLEBOWSKI R. & LINDNER L. 2001 - New graphic interpretation of the mineral composition of the bug loess (late vistulian) from the middle Dnieper drainage basin (Ukraina). [W:] The Ukraine Quaternary Explored: the Middle and Upper Pleistocene of the Middle Dnieper Area and its importance for the East-West European correlation.
• 8. KENIG K. 1997 — Mikrorzeźba powierzchni ziarn kwarcu z lessów. Pr. Państw. Inst. Geol., 65: 1-53.
• 9. KOTARBIŃSKI J., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. & WORONKO B. 2001 - Wybrane cechy sedymentologiczne osadów ułatwiające ich podział stratygraficzny, na przykładzie otworu Galumin 1. Prz. Geol., 48: 1030-1034.
• 10. KRZOWSKI Z. 1993 - Trzeciorzędowe osady glaukonitowe na Wyżynie Lubelskiej w świetle geochronologii izotopowej glaukonitu. Pr. Nauk. Polit. Lubelskiej, 231: 1-171.
• 11. ŁANCZONT M. & WILGAT M. 1993 - Zróżnicowanie lessów Karpackich w okolicy Przemyśla w świetle badań minerałów ciężkich. Ann. UMCS. Sec. B, 49: 81 -99.
• 12. MARUSZCZAK H. & RACINOWSKI R. 1976 - Dynamika akumulacji eolicznej lessu młodszego w okolicy Lublina w świetle badań uziarnienia i składu minerałów ciężkich. Biul. Inst. Geol., 297: 211-225.
• 13. PARUCH-KULCZYCKA J., CHLEBOWSKI R. & LINDNER L. 2002 (w druku) - Szczątki mikroskamieniałości morskich w lessach z ostatniego zlodowacenia i ich znaczenie dla rekonstrukcji procesów lessotwórczych w plejstocenie środkowowschodniej Europy. Geol. Quart.
• 14. POCHOCKA-SZWARC K., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E. & WORONKO B. 2001 - Nowe spojrzenie na stratygrafię czwartorzędu w otworze Olszewo Węgorzewskie oparte na analizie wybranych cech teksturalnych i mineralno-petrograficznych osadów. Prz. Geol., 49: 1078-1082.
• 15. RACINOWSKI R. 1976 - Uwagi o składzie minerałów ciężkich lessów lubelskich i przemyskich. Biul. Inst. Geol., 297: 227-244.