Rozkład pierwiastków śladowych i stabilnych izotopów siarki i ołowiu w wybranych elementach środowiska przyrodniczego Gór Świętokrzyskich

• Autorzy: Gałuszka A.

Warianty tytułu

EN

Distribution of trace elements, and sulfur and lead stable isotopes in the selected ecological components of the Holy Cross Mts.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań geochemicznych i biogeochemicznych prowadzonych w trzech wybranych ekosystemach Gór Świętokrzyskich w 2000 r. Omówiono prawidłowości w rozkładzie geochemicznym pierwiastków oraz izotopów siarki i ołowiu w skałach, glebach i biowskaźnikach roślinnych (plechach porostu Hypogymnia physodes, gametofitach mchów Hylocomium splendens, Hypnum cupressiforme i Pleurozium schreberi, korze drzew, igłach sosny zwyczajnej). Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że skład chemiczny badanych gleb jest w znacznym stopniu uzależniony od składu chemicznego skał, z których te gleby powstały, procesów wietrzenia i glebotwórczych oraz czynników antropogenicznych. Biowskaźniki roślinne reprezentują z kolei dwa różne typy - zależne głównie od składu atmosfery (plechy porostów, tkanki mchów, w mniejszym stopniu igły sosny) oraz od gleby i podłoża skalnego (kora i inne części drzew). Podstawowymi czynnikami kształtującymi skład chemiczny roślin są: wymagania fizjologiczne (zróżnicowane zapotrzebowanie na składniki) oraz zdolność bioakumulacji.

EN

Geochemical and biogeochemical studies were carried out in June of2000 in three selected ecosystems of the Holy Cross Mountains. Some regularities in element, and stable sulfur and lead isotope distribution in rocks, soils and plant bioindicators: lichen (Hypogymnia physodes) thalli, moss (Pleurozium schreberi, Hypnum cupressiforme and Hylocomium splendens) tissues, pine (Pinus sylvestris) needles, and conifer and deciduous tree bark, have been found. The results show that the chemical composition of soils depends considerably on the chemistry of parent rocks, weathering and pedogenic processes, as well as on anthropogenic factors. Plant bioindicators represent two different types - one dependent primarily on chemical composition of the atmosphere (lichen thalii, moss tissues and partly pine needles) or soils (bark and other parts of trees). The main factors influencing chemistry of vegetation are: physiological demands (different ratios of elements uptake) and various bioaccumulation abilities.

Słowa kluczowe

PL

pierwiastki śladowe; stabilne izotopy siarki i ołowiu; skały; gleby; biowskaźnik roślinny; badania geochemiczne; badania biogeochemiczne

EN

trace elements; sulfur and lead stable isotopes; rocks; soils; plant bioindicators; geochemical and biogeochemical studies

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 1
• Strony: 66--72
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Gałuszka A.

• Akademia Świętokrzyska, Instytut Chemii, ul. Chęcińska 5, 25-020 Kielce,

Bibliografia

• 1. BAKER A.J.M., BROOKS R. & REEVES R. 1988 - Growing for gold ... and copper ... and zinc. New Scientist, 117: 44-48.
• 2. BYLIŃSKA E. 1992 - Studia nad biogeochemią roślin z obszaru występowania złóż polimetalicznych w Rudawach Janowickich (Sudety). Acta Univ. Wratisl. Pr. Bot., 50: 50-71.
• 3. CHURCH S. E. 1993 - Geochemical and lead-isotope data from stream and lake sediments, and cores from the upper Arkansas River drainage: Effects of mining at Leadville Colorado on heavy-metal concentration in the Arkansas River. U.S. Geol. Surv. Open-File Report, 93-534: 1-61.
• 4. DUNN C.E., ERDMAN J.A., HALL G. & SMITHS.C. 1992 - Biogeochemical Exploration Simplified. Notes for a short course on methods of biogeochemical and geobotanical prospecting - with emphasis on arid terrains, Phoenix, Arizona, 22-23.
• 5. GAŁUSZKA A. 2001 - Concentrations of selected elements and sulfur stable isotope ratios in a single Scotch pine (Pinus sylvestris) tree from near Wymysłów (Holy Cross Mts, Poland). Prz. Geol., 49: 990-991.
• 6. GOUGH L.P. 1993 - Understanding Our Fragile Environment. Lessons from Geochemical Studies. U.S. Geol. Surv. Circular, 1105: 1-34.
• 7. HAŁAS S. & SKORZYNSKI Z. 1981 - Economical method of on- line data processing for an isotope ratio mass spectrometer. J. Phys. E. Sci. Instrum., 14: 509-512.
• 8. HAŁAS S. & WOŁĄCEWICZ W.P. 1981 - Direct extraction of sulfur dioxide from sulfates for isotopic analysis. Anal. Chem., 53: 686-689.
• 9. JAAKKOLA T., HEINONEN O.J., KEINONEN M., SALMI A. & MIETTINEN J.K. 1983 - Use of 206Pb/204Pb isotope ratio in lichens, air filter, incinerator ash and gasoline samples as pollution source indicator. Int. J. Mass Spectrometry and Ion Physics, 48: 347-350.
• 10. JACKSON L.L. & GOUGH L.P. 1989 - The Use of Stable Sulfur Isotope Ratios in Air Pollution Studies: An Ecosystem Approach in South Florida. [W:] P.W. Rundell, J.R. Ehrleringer & K.A. Nagy (eds.). Stable Isotopes in Ecological Research. Ecological Studies, 68. Springer-Verlag. New York: 471-489.
• 11. KABATA-PENDIAS A. & PENDIAS H. 1992 - Trace Elements in Soils and Plants. CRC Press, Inc. Boca Raton. Florida.
• 12. KROUSE H.R. 1977 - Sulphur isotope abundance elucidates uptake of atmospheric sulphur emissions by vegetation. Nature, 265: 45-46.
• 13. KROUSE H.R. 1978 - Sulphur isotope abundance in the environments surrounding the Teepee Creek gas processing plant, Peace River region, Canada, Final Report (Alberta Environ. Res. Proposal RS78-13).
• 14. KROUSE H.R. & CASE J.W. 1981 - Sulphur isotope ratios in water, air, soil and vegetation near Teepee Creek Gas Plant, Alberta. Water, Air andSoil Pollut., 15: 11-28.
• 15. LENARTOWICZ L. 1994 - Atlas geochemiczny Kielc, 1 : 50 000. Państw. Inst. Geol. Kielce.
• 16. LIS J. & PASIECZNA A. 1995 - Atlas geochemiczny Polski, 1: 2 500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• 17. MATSCHULLAT J., OTTENSTEIN R. & REIMANN C. 2000 - Geochemical background - can we calculate it? Environ. Geology, 39: 990-1000.
• 18. MATUSZKIEWICZ W. 1981 - Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN. Warszawa.
• 19. MIGASZEWSKI Z.M. 1998 - Geochemistry of soils and vegetation of the Holy Cross Mts. Between 1994 and 1996. Geol. Quart., 42: 99-110.
• 20. MIGASZEWSKI Z.M. 1999 - Determining Organic Compound Ratios in Soils and Vegetation of the Holy Cross Mts, Poland. Water, Air, and Soil Pollut., 111: 123-138.
• 21. MIGASZEWSKI Z.M., GAŁUSZKA A., ŚWIERCZ A. & KUCHARZYK J. 2001a - Badania geochemiczne i biogeochemiczne w ekosystemach leśnych na przykładzie Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 49: 621-626.
• 22. MIGASZEWSKI Z.M., GAŁUSZKA A., ŚWIERCZ A. & KUCHARZYK J. 2001b - Element concentrations in soils, and plant bioindicators in selected habitats of the Holy Cross Mts, Poland. Water, Air, and Soil Pollut., 129: 369-386.
• 23. MIGASZEWSKI Z.M., GOUGH L.P. & GAŁUSZKA A. 2001c - The role of biogeochemistry in environmental studies. Prz. Geol., 49: 960-965.
• 24. MIGASZEWSKI Z.M., GAŁUSZKA A. & PASŁAWSKI P. 2002 - Polynuclear aromatic hydrocarbons, phenols and trace metals in selected soil profiles and plant bioindicators in the Holy Cross Mountains, south-central Poland. Environ. Intern. (w druku).
• 25. MIGASZEWSKI Z.M. & PASŁAWSKI P. 1996 - Trace element and sulfur stable isotope ratios in soils and vegetation of the Holy Cross Mountains. Geol. Quart., 40: 575-594.
• 26. SMITHK.S. & HUYCKH.O.L. 1999 - An Overview of the Abundance, Relative Mobility, Bioavailability, and Human Toxicity of Metals. [W:] G.S. Plumlee & J.J. Logsdon (eds.). The Environmental Geochemistry of Mineral Deposits, Part A. Processes, Techniques, and Health Issues. Soc. of Econ. Geologists. Rev. in Econ. Geology, 6A: 29-69.
• 27. TAKALA K., OLKKONEN H. & KROUSEH.R. 1991- Sulphuriso- tope composition of epiphytic and terricolous lichens and pine bark in Finland. Environ. Pollut., 69: 337-348.