Formy osuwiskowe w Górach Kamiennych

• Autorzy: Synowiec G.

Warianty tytułu

EN

Landslides in the Kamienne Mts, Sudetes (SW Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przejawy wielkoskalowych ruchów masowych typu osuwiskowego w polskich Sudetach są ogólnie rzadkie, co jest wynikiem niesprzyjającej budowy geologicznej, małej energii rzeźby i niewystarczającej miąższości pokryw zwietrzelinowych. Wyjątkiem są Góry Kamienne w Sudetach Środkowych, zbudowane z permskich skał wulkanicznych podścielonych przez skały osadowe, będące rejonem występowania głęboko zakorzenionych ruchów masowych na szeroką skalę. Dotychczas przeprowadzone badania szczegółowe pozwoliły na identyfikację 25 osuwisk o zróżnicowanej morfologii. Osuwiska znajdują się na stokach wzgórz twardzielcowych i grzbietów strukturalnych o nachyleniu 15-35°, o różnej ekspozycji (N, NW i NE, SE) i zajmują łącznie obszar 130 ha. Największe formy osiągają 400-500 m szerokości, 500 m długości i 100-150 m wysokości i powierzchnię 25 ha. Posiadają one prostoliniową niszę skalną lub częściej amfiteatralną wklęsłość stoku (slope hollow) w części górnej, schodowy profil stoku ze skałkami stokowymi oraz jeziorka osuwiskowe w obrębie jęzorów koluwialnych. Dotychczas zidentyfikowano osuwiska rotacyjne, spływy ziemne, lawiny blokowe oraz proces "rozciągania bocznego" (lateral spreading). Okres aktywności osuwiskowej w Górach Kamiennych jest słabo poznany. Prawdopodobnie przypadł on na późny plejstocen lub wczesny holocen. Współcześnie brak przejawów ruchów masowych na tym obszarze.

EN

Large-scale landslides in the Polish part of the Sudetes are rare because of non-favourable geology, low energy of relief 2nd low thickness ofregolith covers. The Kamienne Mts built of Permian volcanic rocks underlain by soft sedimentary formations are exceptional in that deep-seated structural slope deformations are very common. During the current research in the Kamienne Mts as much as 25 landslides of different morphology have been identified. Best--eveloped forms occur on slopes of structural ridges and-esidual hills inclined 15-35" and have N, NW, NE and SE aspects. Largest forms are 400-500 m wide, 500 m long and 100-150 m high 2nd cover an area of 25 ha. Characteristic features of landslides in the Kamienne Mts are rectilinear scars with rock exposures, mostly :' slope hollow type, step-like slope profile with bedrock outcrops and presence of landslide lakes within colluvium deposits. Mass movements identified so far include rotational slides, earthflows, rock avalanches and lateral spreading processes. The timing of Landslide activity is poorly recognised and Late Pleistocene or Early Holocene ages are considered. No signs of contemporary reactivation :' landslides have been identified.

Słowa kluczowe

PL

osuwiska; wulkanity permskie; Góry Kamienne; Sudety

EN

landslides; Permian volcanic rocks; Kamienne Mts; Sudetes

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 1
• Strony: 59--65
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Synowiec G.

• Instytut Geograficzny, Uniwersytet Wrocławski, pi. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław,

Bibliografia

• 1. AICHLER J. & PECINAV. 1998 - Dokumentace sesuvů spojenych spovodnem v roce 1997 v Jesenicke oblasti. Geologicke vyzkumy na morave a ve Slezsku v roce 1997: 94-96
• 2. AWDANKIEWICZ M. 1998 - Volcanism in a late Variscan intramontane trough: Carboniferous and Permian volcanic centres of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Geol. Sud., 32: 13-47.
• 3. BAJGIER-KOWALSKA M. 1996 - Role of deep transversal dislocation in development of landslides in flysch Carpathians. [W:] K. Senneset (ed.) Proceed. of 8th Intern. Symp. on Landslides. Trondheim: 1847-1851.
• 4. BEDNARZ B. 1999 - „Szczeliny wiatrowe” na Lesistej Wielkiej. Arch. Uniw. Wrocł., Wrocław.
• 5. BOBER L. 1984 - Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną. Biul. Inst. Geol., 340: 115-158.
• 6. BOSSOWSKI A., CYMERMAN Z., GROCHOLSKI A. & IHNATOWICZ A. (ed.) 1990 - Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1 : 25 000, ark. Jedlina Zdrój. Państw. Inst. Geol.
• 7. BRUNSDEN D. 1985 - Ruchy masowe. [W:] C. Embleton and J. Thornes (ed.), Geomorfologia dynamiczna. PWN, Warszawa: 158-218.
• 8. DIKAU R., BRUNSDEN D., SCHROTT L. & IBSEN M. L. 1996 - Landslide recognition. John Wiley & Sons.
• 9. DUDZIAK T. 1984 - Szczeliny wiatrowe na Lesistej Wielkiej. Karkonosz. Mat. Krajozn. Nr 1(84). SKPS Oddz. Akad. PTTK we Wrocławiu. Wrocław.
• 10. GIL E. 1997 - Meteorological and hydrological conditions of landslides, Polish Flysch Carpathians. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcanica, 31: 143-158.
• 11. GROCHOLSKI A. 1972 - Ślady osuwisk na stokach Lesistej Wielkiej w Górach Kamiennych. Polskie Towarzystwo Miłośników Nauk o Ziemi. Koło Górnicze w Gorcach. Biul. Infor. Gorce-Wałbrzych, 11: 9-14
• 12. JOŃCA E. 1987 - Projektowany rezerwat przyrody nieożywionej Jeleniec w Górach Suchych w Sudetach Środkowych. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 2: 61-68.
• 13. KLECZKOWSKI A. 1955 - Osuwiska i zjawiska pokrewne. Wyd. Geol.
• 14. KOZŁOWSKI S. 1963 - Geologia wulkanitów permskich w centralnej części niecki śródsudeckiej. Pr. Geol. PAN, 14: 5-65.
• 15. MARGIELEWSKI W. 2001 - O strukturalnych uwarunkowaniach rozwoju głębokich osuwisk - implikacje dla Karpat fliszowych. Prz. Geol., 49: 515-524.
• 16. MARGIELEWSKI W. & URBAN J. 2000 - Charakter inicjacji ruchów masowych w Karpatach fliszowych na podstawie analiz strukturalnych uwarunkowań rozwoju wybranych jaskiń szczelinowych. Prz. Geol., 47: 268-274.
• 17. OBERC J. 1957 - Rejon Gór Bardzkich. Wyd. Geol.
• 18. PULINOWA M. Z. 1972 - Procesy osuwiskowe w środowisku sztucznym i naturalnym. Dokumentacja Geograficzna. Inst. Geogr. PAN., 4: 49-54.
• 19. PULINOWAM. Z. & MAZUR R. 1971 - Stare osuwisko we wsi Grzmiąca w Sudetach. Wszechświat, 7-8: 200-202.
• 20. STARKEL L. 1996 - Geomorphic role of extreme rainfalls in the Polish Carpathians. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcanica, 30: 21-38.
• 21. GROCHOLSKI A. (ed.) 1971 - Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów 1 : 25 000, ark. Mieroszów. Inst. Geol.
• 22. VARNES D. J. 1978 - Slope movements: types and processes. [W:] R. L. Schuster & R. J. Križek (ed.) Landslides: Analysis and control. Transport. Res. Board, Nat. Acad. of Sc., Washington DC, Spec. Rep., 176: 11-35.
• 23. TERHORST B. & KIRSCHHAUSEN D. 2001 - Legends for mass movements in the MABIS-Project. Zeitschrift für Geomorphologie. Neue Folge. Supplementband, 125: 177-192.
• 24. TERZAGHI K. 1950 - Mechanism of landslides. [W:] S. Paige (ed.), Application geology to engineering practice. Geol. Soc. Amer. (J. Berkey Memory Vol.): 83-122. Washington DC.
• 25. WÓJCIK A. 1997 - Osuwiska w dorzeczu Koszarawy - strukturalne i geomorfologiczne ich uwarunkowania (Karpaty Zachodnie, Beskid Żywiecki). Biul. Państw. Inst. Geol., 376: 5-42.
• 26. ZIELIŃSKI T. 2001 - Erozyjne efekty katastrofalnych wezbrań w dorzeczu górnej Nysy Kłodzkiej podczas powodzi 1997 i 1998 r. Prz. Geol., 49: 1096-1100.
• 27. ZIĘTARA T. 1968 - Rola gwałtownych ulew i powodzi w modelowaniu rzeźby Beskidów. Pr. Geograf. Inst. Geografii PAN, 60: 1-116.
• 28. ŻURAWEK R. 1999 - Zmiany erozyjne w dolinach rzek Sudetów Kłodzkich wywołane powodziami w lipcu 1997 r. oraz w lipcu 1998 r. Probl. Zagospod. Ziem Górskich, 45: 43-61.