Wystąpienia rtęci i złota w rejonie Baligrodu oraz Szczawnicy (polska część Karpat)

• Autorzy: Wojciechowski A.

Warianty tytułu

EN

Mercury and gold occurrences in the Baligród and Szczawnica areas (Polish part of the Carpathian Mts)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W rejonie Baligrodu przeprowadzono litogeochemiczne opróbowanie tamtejszych okruszcowanych arsenem serii fliszowych, w rejonie zaś Szczawnicy opróbowano andezyty. Uzupełniono je opróbowaniem panwiowym (szlichowym). W rejonie Baligrodu w okruszcowanych realgarem zlepieńcach oraz piaskowcach istebniańskich łuski Bystrego rtęć i złoto występują jedynie w ilościach śladowych. Ich współzależność z arsenem nie ma charakteru korelacji liniowej. W badanym rejonie odkryto jedno stanowisko okruchowego cynobru, złoto okruchowe zaś występuje sporadycznie. W rejonie Szczawnicy potwierdzono obecność złota pierwotnego w okruszcowanych siarczkami, spropilityzowanych andezytach Góry Jarmuty. Rtęć w tamtejszej mineralizacji występuje jedynie śladowo. Zawartość złota (1,5 ppb) i rtęci (4,1 ppb) w strefie termicznego kontaktu andezytu z serią fliszową na Górze Wżar ma rozkład normalny a ich współzależność z Zn, Pb, Cu i As z reguły nie ma charakteru korelacji liniowej. We współczesnych osadach korytowych badanego rejonu pospolicie występuje złoto okruchowe w postaci pojedyńczych złocin o zróżnicowanym wykształceniu. W rejonie Baligrodu większych ilości rtęci należy oczekiwać, przez analogię z wystąpieniami teleskopowej mineralizacji realgarowo-cynobrowej w ukraińskiej części Karpat fliszowych, w głębszych partiach górotworu. Złoto okruchowe z rejonu Szczawnicy pochodzi z dwóch źródeł: spropilityzowanych, okruszcowanych andezytów Pienińskiego Pasa Skałkowego i zlepieńcowatych pakietów formacji z Zarzecza (warstw beloweskich) dolnego eocenu.

EN

The litho-geochemical probing, supplemented by pan concentrate sampling has been executed in the arsenic-bearing flysch sequences of Baligród village and andesites of Szczawnica town areas. Mercury and gold are present only in trace amounts in the realgar-rich conglomerates and sandstones of Istebna Beds of the Bystre slice in the vicinity of Baligród. They show no linear correlation arsenic does not have the linear correlation. One location ofdetrital cinnabar has been found, and placer gold is very scarse in the investigated area. Native gold occurrence has been reported from sulfides-rich, propylitised andesites of Mt. Jarmuta near Szczawnica. Only traces of mercury related to that mineralization have been found there. In the zone of thermal contact with flysch sequences on the Mt. Wiar, gold (1.5ppb) and mercury (4.1 ppb) contents exhibitly normal distribution, and their relationships to Zn, Pb, Cu, and As do not yield linear correlation. The placer gold in form of different shaped single plates is common in the recent river channel deposits in the area. More significant mercury amount could be found in the deeper orogen settings near Baligród, according to the "telescopic-like" realgar-cinnabar mineralization in the Ukrainian part of the Carpathian flysch sequences. There are two sources of placer gold in the Szczawnica area: ore-bearing propylitised andesites of the Pieniny Klippen Belt, and conglomerate-rich sequences of Lower Eocene Zarzecze Formation (Beloveza Beds).

Słowa kluczowe

PL

rtęć; złoto; mineralizacja siarczkowa; minerały ciężkie; Polska

EN

mercury; gold; sulfide mineralization; Carpathian Mts.; Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 2
• Strony: 131--138
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wojciechowski A.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• 1. ASHLEY R.P. 1990 - The Goldfield gold district, Esmeralda and Nye Counties, Nevada. [In:] Epithermal gold deposits; Part I, Ashley R.P. & Carter L.M.H. (eds). Geol. Surv. Bull., 1857-H: H1-H7.
• 2. BAČO P., KRIŹÁNI I. & BALÁŹ B. 1999 - Distribúcia zlata vo vychodoslovenskom regióne pohl'adu šlichovej prospekcie. [In:] Zlato na Slovensku Háber M. (red.). Mineralia Slovaca, 3-4, 31:193-198.
• 3. BIRKENMAJER K. 1979 - Przewodnik geologiczny po Pienińskim Pasie Skałkowym. Wyd. Geol.
• 4. BIRKENMAJER K. & PÉCSKAY Z. 1999 - K-Ar dating of the Miocene andesite intrusions, Pieniny Mts, West Carpathians, Poland: a suplement. [In:] Geology of the Pieniny Klippen Belt and the Tatras Mts. Carpathians, K. Birkenmajer (ed.). Studia Geol. Pol., 117: 7-25.
• 5. BOJAKOWSKA I. & BORUCKI J. 1992 - Anomalie arsenowe koło Baligrodu i Nowego Łupkowa (Karpaty). Kwart. Geol., 36: 469-480.
• 6. BOJAKOWSKA J. & SOKOŁOWSKA G. 2001 - Rtęć w kopalinach wydobywanych w Polsce jako potencjalne źródło zanieczyszczeń środowiska. Biul. Państw. Inst. Geol., 394: 5-53.
• 7. CARR G. R. & WILMSHURST J.R. 2000 - Mercury. [In:] Geochemical Remote Sensing of the Sub-Surface, Handbook of Expl. Geochem., 7: 395-437. Elsevier, Amsterdam.
• 8. CERANKA T. & SOKOŁOWSKI M. 2000 - Regionalne zdjęcie szlichowe okolic Baligrodu (Bieszczady). Arch. Wydz. Geol. UW, Warszawa.
• 9. DZIEKOŃSKI T. 1970 - Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od połowy XIII do połowy XX wieku. Ossolineum, Warszawa.
• 10. GAWEŁ A.1972 - Origin of realgar in the flysch deposits of the environs of Baligród. Miner. Pol., 1: 7-16.
• 11. HAYBAD.O., BETHKE P.M. & FOLEY N.K. 1985 - Geologic, mineralogic and geochemical characteristics of volcanic-hosted epithermal precious metal deposits. [In:] Geology and geochemistry of epithermal systems, Berger B.R & Bethke P.M. (eds). Soc. Ec. Geol. Rev. Ec. Geol., 2: 129-168.
• 12. JARMOŁOWICZ-SZULC K. & DUDOK J. 2001 - Minerały żyłowe polskich i ukraińskich Karpat fliszowych. Prz. Geol., 49: 341-342.
• 13. JAWORSKI A. 1979 - Rtęć, arsen, pierwiastki grupy żelaza w utworach fliszowych kredy górnej i paleogenu łuski Bystrego koło Baligrodu. Rocz. Pol. Tow. Geol., 69: 379-394.
• 14. JĘCZMYKOWA M. 1974 - Ventouse - silny magnes stosowany przy separacji magnetycznej koncentratów szlichowych. Tech. Poszuk., 13: 43-44.
• 15. JĘCZMYKOWA M. & WOJCIECHOWSKI A. 1993 - Nowe dane na temat występowania złota okruchowego w dolinie Dunajca. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 50: 47-48.
• 16. JĘCZMYKOWA M., NAWROCKA-MIKLASZEWSKA M. & WOJCIECHOWSKI A. 1994 - Kompleksowe badania minerałów ciężkich występujących w odpadach poeksploatacyjnych kruszyw naturalnych. CAG Państw. Inst. Geol., nr arch. 1411/94.
• 17. KITA-BADAK M. 1971 - W sprawie mineralizacji arsenowej w okolicy Baligrodu. Kwart. Geol., 15: 155-160.
• 18. KRIŹÁNI I. 1974 -Šlichová prospekcia vo flyši a neovulkanitoch východného Slovenska. Geologický Průzkum, 8: 230-235.
• 19. KRIŹÁNI I. 1987 - Zlato vo flyši a neovulkanitoch východného Slovenska. [In:] Zloto v Západných Karpatoch. GÚDŠ Bratislava: 139-145.
• 20. LEJIE I.A., NAUMIENKO W.W. & TIEPŁOV W.P. 1975 - Niekotoryje woprosy gieniezisa i sistiematiki rudnych miestorożdienij. [In:] Gieologija rudnych miestorożdienij i rudoprojawlenij Ukrainy. Zakar-atie, W.I. Skarżynskij (ed.). Izd. Nauk. Dumka, Kijew: 259-266.
• 21. ŁAZARIENKO E., GUMIŁKO M. & ZAJCEVA W. 1968 - Mietallogienija Zakarpatia. Izd. Lwowsko Uniw., Lwow: 3-172.
• 22. ŁAZARIENKO E.K. ŁAZARIENKO E., BARYSZNIKOV E.K. & MAŁYGINA O.A. 1963 - Mineralogia Zakarpatia. Izd. Lwowsko Uniw., Lwow: 1-185.
• 23. MACIOŁEK J.B. & JONES V.T. 1986 - Mercury forms in mineralized environments. Exploration applications. Exploration Technologies Incorporated, Houston (technical memorandum no 4224TM192).
• 24. MAŁKOWSKI S. 1918 - Metamorfizm kontaktowy i żyła kruszcowa w Jarmucie pod Szczawnicą. Spraw. Tow. Nauk. Warsz., 11: 681-608.
• 25. MAŁKOWSKI S. 1921 - Andezyty okolic Pienin. Pr. Państw. Inst. Geol., 1: 3-67.
• 26. MAŁKOWSKI S. 1958 - Przejawy wulkanizmu w dziejach geologicznych okolic Pienin. Pr. Muz. Ziemi, 1: 11-55.
• 27. MAŹAŠOVSKÝ M.1999 - Zlato v zlepencach krynickiej jednotky magurského flyšu. [In:] Zlato na Slovensku, Háber M. (ed.). Miner. Slovaca, 31: 313-314.
• 28. MIERLICZ B.V. 1958 - Zakonomiernosti formirowanija rtutnowo orudienija w Zakarpatie. Sow. Gieol., 2: 73-89.
• 29. MIERLICZ B.V. 1963 - O gieniezisie metacinabarita iz Zakarpatia. Geol. Rudn. Miestorożd., 5: 95-99.
• 30. MIŠIK M., SÝKORA M. & JABLONOSKÝ J. 1991 - Strihovské zle- pence a juhomagurská kordiléra. Západ. Karpaty, Sér., Geol., 14: 7-72.
• 31. NAUMIENKO V.V. 1974 - Zakonomiernosti razmeszczenija i formi- rowania endogiennowo orudienija Sowietskich Karpat. Izd. Nauk. Dumka, Kijew.
• 32. OSTROWICKI B. 1958 - Nowe minerały kruszcowe w okolicy Baligrodu. Kwart. Geol., 2: 644-651.
• 33. OZIEROVA N.A. 1959 - The use of primary dispersion haloes of Hg in search for Pb-Zn deposits. Geokimya, 7: 793-802.
• 34. OZIEROVA N.A. 1962 - Primary dispersion haloes of mercury. Acad. Sc. USSR, Inst. Geol. Ore Deposits, Petrography, Mineralogy and Geochem., Proc., 72: 1-135.
• 35. PACZYŃSKI B. & PŁOCHNIEWSKI Z. 1996 - Wody mineralne i lecznicze Polski. Państw. Inst. Geol., 108.
• 36. PIETROWSKAJA N.W. 1973 - Samorodnoje zołoto. Obszczaja charaktieristika, tipomorfizm, woprosy genezisa. Izd. Nauka, Moskwa.
• 37. POPRAWA D. 1977 - Wody mineralne południowej części centralnego synklinorium karpackiego, [In:] Przew. 49 Zj. Pol. Tow. Geol., Krosno. Wyd. Geol.: 107-118.
• 38. RUMP H.H. & KIRST H. 1992 - Laboratory manual for the examination of water, waste water and soil. 2ed. UCH, Weinheim, Germany.
• 39. RYBAK B. 2000 - Związek mineralizacji kruszcowej z tektoniką łuski Bystrego (Bieszczady, Karpaty zewnętrzne). Prz. Geol., 48: 1023-1029.
• 40. RYŁKO W. & TOMAŚ A. 2001 - Neogeńska przebudowa podłoża polskich Karpat i jej reperkusje. Biul. Państw. Inst. Geol., 395: 8-60.
• 41. SOKOŁOWSKA G. & WOJCIECHOWSKI A. 1996 - Złoto w andezytach Pienin. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 52: 20-21.
• 42. SZAFER W. 1954 - Plioceńska flora okolic Czorsztyna i jej stosunek do plejstocenu. Pr. Inst. Geol., 11: 5-239.
• 43. THOMSON T. B., TRIPPEL A. D. & DEWELLEY P. C. 1985 - Mineralized veins and breccias of the Cripple Creek district, Colorado. Economic Geology, 80: 1669-1688.
• 44. WOJCIECHOWSKI A. 2001- Rtęć jako wskaźnik mineralizacji siarczkowej różnego pochodzenia na wybranych przykładach z Sudetów i Karpat. CAG Państw. Inst. Geol., nr arch. 1914/2001.
• 45. WOJCIECHOWSKI J. 1950 - Złoto rodzime i minerały towarzyszące w żyle kruszcowej pod Szczawnicą. Acta Geol. Pol., 1: 143-149.
• 46. WOJCIECHOWSKI J. 1955 - O żyłach kruszcowych w okolicy Szczawnicy. Biul. Inst. Geol., 101: 1-82.
• 47. YOUSSEF M.M.M. 1978 - Large-scale geological survey of the Mt Wżar andesites, Pieniny Mts, Poland. Stud. Geol. Pol., 66: 1-30.
• 48. ŻYTKO K. 1999 - Symetryczny układ późnoalpejskich rysów podłoża północnych Karpat oraz ich przedpola i zagórza, szew orogenu i kratonu. [In:] Analiza basenu trzeciorzędowego Przedkarpacia. Pr. Państw. Inst. Geol., 158: 165-194.