Pionowy układ jaskiń krasowych na górze Połom w Górach Kaczawskich (Sudety)

• Autorzy: Rogala W.

Warianty tytułu

EN

A vertical distribution of karst cave systems in the Polom hill (Kaczawskie Mts., Sudetes, SW Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przyjmowana dotychczas hipoteza rozwoju systemów jaskiniowych na górze Połom zakładała jego kształtowanie się w trzech fazach korespondujących z trzema cyklami morfogenetycznymi prowadzącymi do powstania zrównań, o czym świadczyć miały tzw. horyzonty jaskiniowe. Na podstawie pomiarów wykonanych w latach 1996–2000 uzyskano dane morfometryczne o 37 jaskiniach o łącznej długości ok. 3000 m. W porównaniu z okresem, w którym powstała hipoteza „horyzontów jaskiniowych”, ilość poznanych korytarzy jaskiniowych wzrosła dziesięciokrotnie. Nowe, pełniejsze dane o krasie Połomu nie potwierdzają istnienia trzech wyraźnych horyzontów jaskiniowych w zakładanych dotychczas granicach. Obecnie obserwowany układ korytarzy, cechujący się przewagą jaskiń pionowych, wskazuje na inny sposób rozwoju systemu krasowego i całego wzgórza Połom, nie powiązany z tzw. powierzchniami zrównań. Otrzymanie odpowiedzi na pytanie o wiek i sposób uformowania systemu krasowego Połomu może istotnie przyczynić się do rekonstrukcji rozwoju paleogeograficznego całych Sudetów Zachodnich.

EN

According to the accepted hypothesis ofkarstic development in the Połom hill, the cave systemformed in three phases corresponding to three morphogenetic cycles, each resulting in regional planation. The caves were claimed to be arranged into three altitudinal cave levels. New cave inventory accomplished in 1996-2000provided morphometric data on 37 caves with total length of almost 3000 m, which means a ten time increase in relation to the data available previously. The new comprehensive picture does not confirm the existence of three cave levels in the supposed altitude ranges. The actual spatial arrangement of cave galleries, with vertical caves predominating, points to an evolutionary history which reflects continuous relief differentiation rather than discrete planation cycles. Deciphering the age and geomorphological history of the karst system on the Połom hill may provide important clues to the reconstruction ofpalaeogeographic evolution of the entire West Sudetes.

Słowa kluczowe

PL

Sudety; kras; rozwój rzeźby; kenozoik

EN

Sudetes; karst; caves; geomorphological evolution; Cainozoic

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 3
• Strony: 238--240
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Rogala W.

• Instytut Geograficzny, Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław,

Bibliografia

• 1. BARANOWSKI Z. & LORENC S. 1981 - Pozycja geologiczna wapieni wojcieszowskich względem serii zieleńcowej (spilitowo-keratofirowej) w SE części Gór Kaczawskich. Geol. Sudet., 16: 49-59.
• 2. BÖGLI A. 1978 - Karsthydrographie und physische Speläologie, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York.
• 3. BOSAK P. 1995 - Paleokarst of the Bohemian Massif in the Czech Republic: An overview and synthesis. Int J. Speleology, 24: 3-40.
• 4. CZERWIŃSKI J. & MAZURSKI K. 1990 - Góry Kaczawskie. Sport i Turystyka, Warszawa.
• 5. FORD D. 1988 - Characteristic of dissolutional cave systems in carbonate rocks. [W:] JAMES N.P. & CHOQUETTE P.W. Paleokarst. Springer, Berlin: 25-57.
• 6. FORD D. & WILLIAMS P. 1989 - Karst geomorphology and hydrology. Chapman & Hall, London.
• 7. FURTAK M. 2000 - Cud nad Kaczawą. Jaskinie, 20: 17-18.
• 8. GŁAZEK J. 1973 - Znaczenie zjawisk krasowych dla rekonstrukcji paleogeograficznych i paleotektonicznych. Prz. Geol., 21: 517-523.
• 9. GŁAZEK J. & SZYNKIEWICZ A. 1987 - Stratygrafia młodotrzeciorzędowych i staroczwartorzędowych osadów krasowych oraz ich znaczenie paleogeograficzne. [W:] Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce. Ossolineum, Wrocław: 113-130.
• 10. GUNIA T. 1967 - „Cambrotrypa (Tabulata)” z metamorfiku Sudetów Zachodnich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 33: 417-427.
• 11. HELLER F. 1937 - Revision einer fossilen Fauna aus der Kitzelhohle bei Kauffung. Zentralblatt fur Mineralogie. Geol. u. Paleontol. B.: 241-249.
• 12. JAHN A. 1953 - Morfologiczna problematyka Sudetów Zachodnich. Prz. Geograf., 25: 51-59.
• 13. KOWALSKI K. 1954 - Jaskinie Polski. t. III, PWN, Warszawa.
• 14. KOZŁOWSKI S. 1989 - Budowa geologiczna otoczenia jaskini, [W:] Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Ossolineum, Wrocław: 80-118.
• 15. LORENC S. 1985 - Petrogeneza wapieni wojcieszowskich. Geol. Sudet., 18: 61-122.
• 16. MIGOŃ P. 1998 - Długookresowa ewolucja rzeźby denudacyjnej środkowej i zachodniej Europy. Podstawowe problemy morfogenezy. Acta Universitatis Vratislaviensis. Stud. Geograf., 25: 1-267.
• 17. MIGOŃ P. 1999 - Znaczenie głębokiego wietrzenia w morfogenezie Sudetów. Prz. Geograf., 71: 59-75.
• 18. MIGOŃ P. & Potocki J. 1996 - Rozwój mofrotektoniczny centralnej części Gór Izerskich. Acta Universitatis Wratislaviensis. Pr. Inst. Geograf., Ser. A, 8: 69-80.
• 19. OBERC J. 1975 - Neotektoniczny rów Rozdroża Izerskiego. [W:] Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. 1. Wyd. Geol.: 157-170.
• 20. PALMER A.N. 1987 - Cave levels and their interpretation. Nat. Speleo. Soc. Bull., 49: 50-66.
• 21. PULINA M. 1957 - Jaskinia Naciekowa w Wojcieszowie. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 4: 35-38.
• 22. PULINA M. 1959a - Jaskinia Kominowa, Naciekowa, Głęboka, Wysoka. Speleologia, 2: 107-113.
• 23. PULINA M. 1959b - Wiek i intensywność rozwoju zjawisk krasowych w Górach Kaczawskich w okolicy Wojcieszowa. Speleologia, 4: 185-200.
• 24. PULINA M. 1977 - Zjawiska krasowe w Sudetach polskich. Dok. Geogr. PAN 2-3: 1-119.
• 25. PULINA M. (red.) 1996 - Jaskinie Sudetów. PTPNoZ, Warszawa.
• 26. ROJEK P. 1985 - Odkrycia w Sudetach. Taternik, 2: 88-89.
• 27. ROGALA W. 1998 - Jaskinie Sudetów. Jaskinie, 11: 4-5.
• 28. RUDNICKI J. 1967 - Geneza i wiek jaskiń Tatr Zachodnich. Acta Geol. Pol., 17: 521-591.
• 29. WOJTOŃ A. 1998 - Aktualny stan krasu podziemnego Sudetów. Praca magisterska. Instytut Geograficzny, Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• 30. ZOTZ L. 1939 - Die Altsteinzeit in Niederschlesien. Leipzig.