Czy holoceńska kreda jest osadem słodkowodnym

• Autorzy: Wyrwicki R.

Warianty tytułu

EN

Has lacustrine chalk originated in freshwater enviroment?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Holoceńska kreda jeziorna występująca w Polsce jest zaliczana do osadów słodkowodnych. W jej tworzeniu mają jednak decydujący udział trzy rodzaje wód. Pierwsze to wody descenzyjne, które podziemnie zasilały basen sedymentacyjny w Ca(HCO₃)₂. Ich mineralizacja przekraczała 1g/dm³ — górną granicę wód słodkich. Strącanie, głównie przy udziale roślin i depozycja CaCO₃ powodowały, że wody jeziora stale były słodkie. Innym rodzajem są wody, które dziś wchodzą w skład wapiennego osadu w przeciętnej ilości 50–60% wag. Wody te są polijonowym roztworem, w którym ilościowo dominują SO₄^2- i Ca²⁺. Wykonana metodą ekstrakcji analiza wody kredy jeziornej 2 złóż wykazała duże zróżnicowanie mineralizacji w obrębie warstw, profili i złóż. Potwierdziła to analiza przypuszczalnej mineralizacji oparta na zawartości SO₃ w kredzie. Woda części złóż zmineralizowana jest dodatkowo NaCl. Wysoka mineralizacja wód, zdaniem autora, jest rezultatem zasilania jezior wodami ascenzyjnymi.

EN

Holocene lacustrine chalk is commonly considered as a freshwater sediment. However, the actual origin of lacustrine chalk is closely related to three different types of water. The first one is underground descenting water, which supplies sedimentary basin with Ca(HCO₃)₂. Its potential of mineralization equals lg/dm and is higher than upper limit of fresh water mineralization. The second type of water is the lake water which stays fresh due to permanent precipitation and deposition of CaCO₃, due to the vegetation of plants. The third type is water presently included in calcareous sediment. The average content of such water in the sediment varies between 50 and 60 weight percent. Such water is a multi-ion solution (tab. 1) with SO^2-, and Ca²⁺ as the main cations. The analysis of water included in lacustrine chalk taken from two deposits (tab. 2, fig. 1, 2) shows quite distinct differentiation of mineralization not only between particular deposits, but profiles and beds as well. These results have been confirmed by the analysis of probable mineralization calculated on the base of the content of SO₃ in the chalk (tab. 3, fig. 3). Water taken from some deposits is additionally mineralized with NaCl (tab. 4, fig. 4). Accordingly to the author 's opinion, relatively high level of mineralization is caused by permanent feed of lakes by ascending water.

Słowa kluczowe

PL

holocen; kreda jeziorna; mineralizacja wody; geneza mineralizacji

EN

Holocene; lacustrine chalk; water mineralization; genesis of mineralization

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 6
• Strony: 483--488
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Wyrwicki R.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ S.W. 1991 - Typologia i geneza złóż węglanowych osadów czwartorzędowych. Pol. Tow. Min. Pr. Spec., 1: 11-16.
• 2. ALEXANDROWICZ S.W. & TCHÓRZEWSKA D. 1981 – Kreda jeziorna w osadach czwartorzędowych Środkowego Pomorza. Kwart. AGH, Geol., 7: 59-69.
• 3. ALEXANDROWICZ S.W. & ŻUREK S. 1998 - Jeziorne osady holocenu w środkowym pasie bagien Puszczy Kampinoskiej. Kwart. AGH, Geol., 24:
• 4. CZEPIEC J. 1997 - Malakofauna i środowisko depozycji jeziornych osadów złoża Kruklin (NE Polska). Kwart. AGH, Geol., 23: 121-129.
• 5. GĄSIOROWSKI M. 2002 - Lacustrine chalk deposition in Lake Kruklin (NE Poland) as a result of decalcification of the Lake catchment. Stud. Quater., 18: 17-24.
• 6. KOZŁOWSKI S. (red.) 1981 - Katalog węglanowych złóż surowców wiążących w Polsce. Wyd. Geol.
• 7. LINDNER L. & MARCINIAK B. 1997 - Środkowoplejstoceńskie jeziora kopalne na tle stratygrafii czwartorzędu w rejonie Janowa Podlaskiego. Prz. Geol., 45: 484-488.
• 8. MACIOSZCZYK A. 1987 - Hydrogeochemia. Wyd. Geol.
• 9. PETELSKI K. & SADURSKI A. 1987 - Kreda jeziorna wskaźnikiem rozpoczęcia holoceńskiej wymiany wód podziemnych. Prz. Geol., 35: 143-147. Poradnik chemika analityka 1994 - Wyd. Nauk. Techn., Warszawa.
• 10. PRUSZKOWSKA M. & PRZEWŁÓCKA M. 2002 - Rejon Jeziora Żarnowieckiego - jego funkcja w regionie, budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne. Pol. Tow. Geol. Przew. 73 Zj. PTG, Gdańsk: 117-121.
• 11. RZEPECKI P. 1985 - Jeziorne osady wapienne Polski Północnej. Kwart. AGH, Geol., 11.
• 12. SIERŻĘGA P. 2002 - Warunki hydrogeologiczne w rejonie Jeziora Żarnowieckiego. Pol. Tow. Geol. Przew. 73 Zjazdu PTG, Gdańsk: 43-48.
• 13. STASIAK J. 1963 - Historia Jeziora Kruklin w świetle osadów strefy litoralnej. PAN Pr. Geogr., 32.
• 14. STASZIC S. 1815 - O Ziemiorodztwie Karpatów i innych gor i rownin Polski. Reprint: Wyd. Geol. 1955.
• 15. SZCZEPKOWSKI B. 1978 - Kreda jeziorna. W Kozłowski S. (red.) Surowce mineralne województwa olsztyńskiego. Wyd. Geol.: 79-93.
• 16. WIŁUN Z. 1987 - Zarys geotechniki. Wyd. Komun. i Łącz., Warszawa.
• 17. WYRWICKA K. 1978 - Kreda jeziorna. [W:] Kozłowski S. (red.) Surowce mineralne Ziemi Lubuskiej. Wyd. Geol.: 101-110.
• 18. WYRWICKI R. 1960 - Wtórna koncentracja węglanu wapniowego w utworach ilastych. Kwart. Geol., 4: 1055-1069.
• 19. WYRWICKI R. 2000 - Określenia składu mineralnego gytii wapiennej i kredy jeziornej dla potrzeb dokumentowania. Cz. III. Gips, piryt czy zdysocjowany w wodzie siarczan wapnia? Górn. Odkryw., 42: 184-197.
• 20. WYRWICKI R. 2001 - Holoceńskie osady wapienne: właściwości i chemizm żelu, skład części płynnej i suchej. Prz. Geol., 49: 525-532.
• 21. WYRWICKI R. 2002 - Ekstrakcyjno-derywatograficzny sposób określania ilości SO42- w wodzie kredy jeziornej. Górn. Odkryw., 44: 133-136.
• 22. ŻUREK-PYSZ U. 1983 - Mikrostruktury i mikrotekstury bigenicznych gruntów węglanowych na tle ich właściwości fizyczno-mechanicznych. Prz. Geol., 31: 485-490.
• 23. ŻUREK-PYSZ U. 1989 - Inżyniersko-geologiczna charakterystyka kredy jeziornej i gytii z Grabowa, Marcelina i Prostyni na Pomorzu Środkowym. Arch. AGH, Kraków.
• 24. ŻUREK-PYSZ U. 1998 - Wskaźniki litologiczne gytii w nawiązaniu do ich właściwości geologiczno-inżynierskich. [W:] Liszkowski (red.) Współcz. Probl. Geol. Inż. w Polsce. Poznań: 173-180.