Gdzie była płyta bałtycka we wczesnym kambrze ?

• Autorzy: Nawrocki J.

Warianty tytułu

EN

Where was the Baltic plate in the Early Cambrian?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Najnowsze dane paleomagnetyczne wskazują, że na przełomie wendu i kambru płyta bałtycka mogła znajdować się w strefie równikowej. Orogen późnokadomski może być częściowo wynikiem konwergencji płyty bałtyckiej i Gondwany. We wczesnym kambrze terrany Brunovistulikum i Małopolski ulokowane były w brzeżnej części obszaru objętego wcześniej orogenezą kadomską, w pobliżu dzisiejszej południowej krawędzi płyty bałtyckiej. Terrany te znajdowały się tam już od środkowego proterozoiku zajmując skraj rozwiniętego miedzy płytą amazońską a bałtycką pasa grenwilskiego. Za taką interpretacją przemawia grenwilski wiek detrytycznych cyrkonów z osadów kambru terranu małopolskiego. Nie można jednak definitywnie wykluczyć, że terrany te będąc fragmentem północnego obrzeżenia Gondwany zostały stamtąd oderwane w ciągu kambru. Obydwa rozwiązania implikują późniejszy wielkoskalowy transport tych jednostek wzdłuż SW krawędzi płyty bałtyckiej do obecnej ich pozycji. Terran małopolski odbył tę wędrówkę przed dewonem lub nawet przed środkowym ordowikiem, na co wskazują dane paleomagnetyczne.

EN

New Early Cambrian geographic reconstruction locates the Baltic plate in the equatorial position. The late Cadomian orogen, developed between present eastern and southern margin of Baltic plate andNW margin ofGondwana, could be partly considered as a result of convergence of these plates. In the Early Cambrian the Małopolska and Brunovistulian terranes were located in the area of Cadomides, close to the present southern margin of Baltica. The Grenwilian ages of detrital zircons from the Małopolska terrane indicate that it could have been located there in the Middle Proterozoic as well. It is not be to excluded, however, that Małopolska and Brunovistulian terranes coupled the southern margin of Baltic plate in the Cambrian time after derivation from the northern margin of Gondwana. For both solutions the subsequent dextral tectonic transport of these units along the Baltic margin is required. The Małopolska terrane was moved into present position before the Devonian or even before the Middle Ordovician.

Słowa kluczowe

PL

wczesny kambr; paleogeografia; Bałtyka; Brunovistulicum; Małopolska

EN

Early Cambrian; geography; Baltika; Brunovistulian

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 9
• Strony: 744--747
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., map..

Twórcy

autor

Nawrocki J.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa,

Bibliografia

• 1. BELKA Z., AHRENDT H., FRANKE W. & WEMMER K. 2000 - The Baltica-Gondwana suture in central Europe: evidence from K-Ar ages of detrital muscovites and biogeographical data, [In:] W. Franke, V. Haak, O. Oncken, D. Tanner (eds), Orogenic processes, Quantification and Modelling in the Variscan Belt. Geol. Soc., London, Spec. Publ., 179: 87-102.
• 2. BELKA Z., VALVERDE-VAQUERO P., DÖRR W., AHRENDT H., WEMMER K., FRANKE W. & SCHÄFER J. 2002 - Accretion of first Gondwana-derived terranes at the margin of Baltica. [In:] Paleozoic Amalgamation of Central Europe, J.A. Winchester, T.C. Pharaoh, J. Verniers (eds.). Geol. Soc., London, Spec. Publ., 201: 19-36.
• 3. BROCHWICZ-LEWIŃSKI W., POŻARYSKI W. & TOMCZYK H. 1981 - Wielkoskalowe ruchy przesuwcze wzdłuż SW brzegu platformy Wschodnioeuropejskiej we wczesnym paleozoiku. Prz. Geol., 29: 385-397.
• 4. DALZIEL I.W. 1992 - On the organization of American plates in the Neoproterozoic and the breakout of Laurentia. GSA Today 2 (11): 237-241.
• 5. LEWANDOWSKI M. 1993 - Paleomagnetism of the Paleozoic rocks of the Holy Cross Mts (Central Poland) and the orgin of the Variscan orogen. Publ. Inst. Geoph. Pol. Acad. Sc., A-23, 265: 1-84.
• 6. LEWANDOWSKI M., ABRAHAMSEN N. & MOCZYDŁOWSKA-VIDAL M. 1999 - Paleomagnetism of Cambrian rocks at the SW margin of Baltica. Aarhus Geoscience, 8: 59-64.
• 7. MEERT J.G., TORSVIK T.H., EIDE E.A. & DAHLGREN S. 1998 - Tectonic significance of the Fen Province, S. Norway: Constrains from geochronology and paleomagnetism. Jour. Geol., 106: 553-564.
• 8. MIZERSKI W. 1998 - Podstawowe problemy tektoniki i tektogenezy utworów paleozoicznych Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 46: 337-342.
• 9. NANCE R.D., MURPHYJ.B. & KEPPIE J.D. 2002 - ACordilleran model for the evolution of Avalonia. Tectonophysics, 352: 11-31.
• 10. NARKIEWICZ M. 2002 - Ordovician through earliest Devonian development of the Holy Cross Mts. (Poland): constraints from susbsidence analysis and thermal maturity data. Geol. Quart., 46: 255-266.
• 11. NAWROCKI 1994 - Paleomagnetyzm osadów dewonu i karbonu z obszaru śląsko-krakowskiego. CAG Państw. Inst. Geol., nr arch. 1215/94.
• 12. NAWROCKI J. 2000 - Late Silurian paleomagnetic pole from the Holy Cross Mountains: constraints for the post-Caledonian tectonic activity of the Trans-European Suture Zone. Earth and Planetary Sc. Lett., 179: 325-334.
• 13. NAWROCKI J., BUŁA Z., GRABOWSKI J., HABRYN R., JACHOWICZ M., JAROSIŃSKI M., JÓŹWIAK W., KRZYWIEC P., POPRAWA P. & ŻYLIŃSKA A. 2001 - Early Paleozoic paleogeography of the Upper Silesian terrane (S-Poland). ESF EUROPROBE Meeting „Neoproterozoic-Early Palaeozoic Time-Slice Symp. Orogeny and Cratonic Response on the Margins of Baltica”, Ankara, Abstracts, 43.
• 14. POPOV V., IOSIFIDI A., KHRAMOV A., TAIT J. & BACHTADSE V. 2002 - Paleomagnetism of Upper Vendian sediments from the Winter Coast, White Sea region, Russia: Implications for the paleogeography of Baltica during Neoproterozoic times. Jour. Geoph. Res., 107: B11, EPM 10, 1-8.
• 15. POPRAWA P., ŠLIAUPA S., STEPHENSON R.A. & LAZAUSKIENE J. 1999 - Late Vendian-Early Palaeozoic tectonic evolution of the Baltic basin: regional implications from subsidence analysis. Tectonophysics, 314: 219-239.
• 16. POŻARYSKI W. 1991- The strike-slip terrane model for the North German-Polish Caledonides. Publ. Inst. Geoph., Pol. Acad. Sc., A-19: 3-15.
• 17. ROBERTS D. & SIEDLECKA A. 2002 - Timanian orogenic deformation along the northeastern margin of Baltica, Northwest Russia and Northeast Norway, and Avalonian-Cadomian connections. Tectonophysics, 352: 169-184.
• 18. SCHÄTZ M., ZWING A., BELKAZ., SOFFEL H.C. & BACHTADSE V. 2002 - Paleomagnetism of Ordovician carbonate rocks from Malopolska, SE Poland - no evidence of major rotations. EGS General Assembly, Nice, Geoph. Res. Abstracts 4, EGS02-A-03278.
• 19. TAIT J., SCHÄTZ M., BACHTADSE V. & SOFFEL H. 2000 - Paleomagnetism and Paleozoic paleogeography of Gondwana and European terranes, [In:] W. Franke, V. Haak, O. Oncken, D. Tanner (eds.), Orogenic processes, Quantification and Modelling in the Variscan Belt. Geol. Soc., London, Spec. Publ., 179: 21-34.
• 20. TORSVIK T.H., SMETHURST M.A., BRIDEN J.C. & STURT B.A. 1990 - A review of Paleozoic paleomagnetic data from Europe and their paleogeographic implications, [In:] Paleogeography and Biogeography, W.S. McKerrow, C.R. Scotese (eds.). Geol. Soc., London, Spec. Publ.: 25-41.
• 21. TORSVIK T.H. & REHNSTRÖM E.F. 2001 - Cambrian palaeomagnetic data from Baltica: implications for true polar wander and Cambrian palaeogeography. Jour. Geol. Soc., London, 158: 321-329.
• 22. TORSVIK T.H., SMETHURST M.A., MEERT J.G., VAN DER VOO R., Mc KERROW W.S., BRASIER M.D., STURT B.A. & WALDERHAUG H.J. 1996 - Continental break-up and collision in the Neoproterozoic and Paleozoic - a tale of Baltica and Laurentia. Earth Sc. Rev., 40: 229-258.
• 23. VAN DER VOO R. & TORSVIK T.H. 2001 - Evidence for late Paleozoic and Mesozoic non-dipole fields provides an explanation for the Pangea reconstruction problems. Earth and Planetary Sc. Lett., 187: 71-81.
• 24. ŻABA J. 1999 - Ewolucja strukturalna utworów dolnopaleozoicznych w strefie granicznej bloków górnośląskiego i małopolskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 166: 1-162.
• 25. ŻELAŻNIEWICZ A. 1998 - Rodinian-Baltican link of the Neoproterozoic orogen in southern Poland. Acta Universitatis Carolinae. Geologica, 42: 509-511.
• 26. ŻYLIŃSKA A. 2001 - Fauna trylobitowa z wiercenia Goczałkowice IG-1 i jej znaczenie paleogeograficzne. [In:] Nawrocki J., Zintegrowana analiza geofizyczno-geologiczna kambryjskiej pokrywy masywu górnośląskiego. CAG Państw. Inst. Geol., nr arch. 59/2002.