Zapis zmian w zespołach małżoraczkowych w osadach granicy fran-famen w Górach Świętokrzyskich

• Autorzy: Olempska E.

Warianty tytułu

EN

Changes in ostracod record in the Frasnian-Famennian boundary deposits of the Holy Cross Mountains (central Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

: W Górach Świętokrzyskich badania nad zmianami zespołów małżoraczkowych na granicy fran-famen prowadzone były w facjach umiarkowanie głębokiego basenu śródszelfowego w profilu Płucki (Olempska 2002) oraz płytszych środowiskach w profilu Kostomłoty (Casier i in., 2000) i profilu Psie Górki w Kielcach (Casier i in., 2002). Gatunki planktonowych małżoraczków z rodziny Entomozoidae występują licznie w późnofrańskich i wczesnofameńskich wapienno-marglistych osadach w profilu Płucki. Zmiany w zespole małżoraczkowym na granicy fran-famen w tym profilu wykazują wyraźne zubożenie zespołu w tzw. interwale kryzysowym i następują w dwu etapach. Część gatunków wymiera u podstawy wapienia głowonogowego (Górny Horyzont Kellwasser), natomiast główny etap wymierania następuje w trakcie sedymentacji wapienia głowonogowego. Pojawienie się w wapieniu głowonogowym gatunku Entomoprimitia (Entomoprimitia) kayseri,'egzotycznego' dla tego obszaru, wiąże się z krótkotrwałym pulsem transgresywnym mającym miejsce w poziomie linguiformis. Główny puls wymierania entomozoidów wiąże się prawdopodobnie z krótkotrwałym pulsem regresywnym. Entomozoidy powracają na ten obszar jako nowe gatunki z obszarów refugiów z początkiem pulsu transgresywnego w środkowym poziomie triangularis. Zespół fameński zdominowany jest przez masowo wystepujacy gatunek Franklinella (Franklinella) sigmoidale. Badania prowadzone nad zmianami zespołów bentosowych małżoraczków w profilach Kostomłoty (Casier i in., 2000) i Psie Górki (Casier i in., 2002) wykazały, że około 75% gatunków małżoraczków bentosowych wymarło na granicy fran-famen w rejonie kostomłockim i ponad 70% w profilu Psich Górek. Zdaniem badaczy tych sekwencji, decydującym czynnikiem powodującym wymieranie fauny małżoraczków na tych obszarach było ochłodzenie oraz zmiany poziomu morza.

EN

The entomozoacean ostracod species are common in late Frasnian to early Famennian rhythmic calcareous-marly sequence in the Plucki section, Holy Cross Mts., Poland. The entomozoacean faunal change across the Frasnian-Famennian boundary shows the overall reduction in species number in two steps in the latest Frasnian. A few species became extinct at the base of the Upper Kellwasser Horizon, and the main extinction was within the UKWH. The appearance of E. (E.) kayseri in the UKWH coincides with a short-term transgressive pulse in the linguiformis Zone. The final extinction of entomozoaceans at the boundary, coincides with the short-term regressive pulse. The entomozoaceans reappear as new species from refugia lineages at the beginning of the transgressive pulse in the Middle triangularis Zone. The results of the Frasnian-Famennian extincion and recovery of benthic ostracods in the Kostomłoty and Psie Górki sections presented by Casier et al. (2000) and Casier et al. (2002) are briefly summarized.

Słowa kluczowe

PL

Ostracoda; fran; famen; kryzys Kellwasser; Góry Świętokrzyskie

EN

Ostracoda; Frasnian; Famennian; Kellwasser crisis; Holy Cross Mountains

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 51, nr 11
• Strony: 948--986
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Olempska E.

• Instytut Paleobiologii PAN, Twarda 51/55, 00-818 Warszawa,

Bibliografia

• 1. CASIER J.-G. & LETHIERS F. 2001 - Ostracods prove that the Frasnian/Famennian boundary mass extinction was a major and abrupt crisis. [W:] E. Buffetaut & C. Koeberl (eds), Geological and biological effects of impact events. 1-10. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York.
• 2. CASIER J.-G., DEVLEESCHOUWER X., LETHIERS F., PREAT A. & RACKI G. 2000 - Ostracods and sedimentology of the Frasnian-Famennian boundary beds in the Kostomłoty section (Holy Cross Mountains, Poland). Bull. Inst. Roy. Sci. Nat. Belgique, Sci. de la Terre 70:53-74.
• 3. CASIER J.-G., DEVLEESCHOUWER X., LETHIERS F., PREAT A. & RACKI G. 2002 - Ostracods and fore-reef sedimentology of the Frasnian-Famennian boundary beds in Kielce (Holy Cross Mountains, Poland). [W:] A. Baliński, E. Olempska & G. Racki (eds) – Biotic responses to the Late Devonian global events. Acta Palaeont. Pol., 47: 227-246.
• 4. COOPER P. 1998 - Evaluating the Frasnian-Famennian mass extinction: Comparing brachiopod faunas. Acta Palaeont. Pol., 43: 137-154.
• 5. DZIK J. 2002 - Emergence and collapse of the Frasnian conodont and ammonoid communities in the Holy Cross Mountains, Poland. Acta Palaeont. Pol., 47: 565-650.
• 6. HALLAM A. & WIGNALL P.B. 1997 - Mass Extinctions and their Aftermath. 320pp. Oxford University Press, Oxford.
• 7. LETHIERS F. & CASIER J.-G. 1999 - Les Ostracodes du Famennien inférieur au stratotype Coumiac (Montagne Noire, France): la reconquęte post-événementielle. Bull. Inst. Roy. Sci. Nat. Belgique, Sci. de la Terre, 69: 47-66.
• 8. OLEMPSKA E. 2002 - The Late Devonian Upper Kellwasser Event and entomozoacean ostracods in the Holy Cross Mountains, Poland. [W:] A. Baliński, E. Olempska & G. Racki (eds) - Biotic responses to the Late Devonian global events. Acta Palaeont. Pol., 47: 247-266.
• 9. RACKI G. 1993- Kellwasser events in the Łagów basin area, eastern Holy Cross Mts. [W:] Global boundary events. An Interdisciplinary Conference, Kielce - Poland. Abstracts, 44. Polish Geological Institute, Warszawa.
• 10. RACKI G. 1998 - Frasnian-Famennian biotic crisis: undervalued tectonic control? Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 141: 177-198.
• 11. RACKI G. 1999 - The Frasnian-Famennian biotic crisis: How many (ifany) bolide impacts? Geolog. Runds., 87: 617-632.
• 12. RACKI G., RACKAM., MATYJA H. & DEVLEESCHOUWER X. 2002 - The Frasnian/Famennian boundary interval in the South Polish-Moravian shelf basins: integrated event-stratigraphical approach. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 181: 251-297.
• 13. RAUP D.M. & SEPKOSKI J.J. 1982 - Mass extinctions in the marine fossil record. Science, 215: 1501-1503.
• 14. WALLISER O.H. 1996 - Global Events in the Devonian and Carboniferous. [W:] O.H. Walliser (ed.) - Global Events and Event Stratigraphy in the Phanerozoic: 225-250. Springer, Berlin.